Jo vetëm pas zgjedhjeve në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, por edhe më herët, sidomos me fenomenin e boom-it të rrjeteve sociale, duket sikur shumë njerëzve iu pëlqejnë liderët e vrazhdë, të paedukatë, mosrespektues të rregullave dhe të qytetarisë. Diku ky fenomen merr dhenë, në të tjera vende has akoma rezistencë. Eshtë fakt që e djathta konservatore e ka bërë të vetën këtë mënyrë ekzistence, shprehje, fjale, ndrësa e majta ende ruan një dialektikë të përmbajtur në formë. E majta vazhdon të predikojë respektikim e rregullave, të ligjeve, të të drejtave të njeriut, por shpeshherë zgjedhësve, qytetarëve kjo u rezulton si një sjellje e rreme, pasi jo pak herë edhe eksponentë të së majtës botërore janë “kapur” në veprime dhe në deklarime politikisht aspak korrekte.
Nëse pyesim memorien e Inteligjencës Artificiale, e cila grumbullon eksperienca botërore dhe ofron përgjigjet nga më të mira që ajo disponon, kemi disa pika interesante. Duke bërë një përmbledhje të asaj që brymoset në rrjet duket se pëlqimi i një pjese të elektoratit botëror për tonet e ashpra dhe retorikën fyese mund të shpjegohet me disa faktorë psikologjikë, kulturorë dhe politikë nga të cilët nuk përjashtohemi as ne në Shqipëri. Ja disa arsye kryesore:
1. Ndjesia e vërtetësisë, autentikes:
Shumë njerëz i perceptojnë tonet e ashpra dhe agresivitetin verbal si një shenjë “sinqeriteti” ose autenticiteti, në kundërshtim me gjuhën diplomatike që konsiderohet shpesh artificiale ose manipulative. Edhe pse fyese, kjo retorikë duket si një sfidë ndaj elitave tradicionale.
2. Identifikimi emocional:
Në kohë pasigurie dhe përçarjeje, agresiviteti verbal pasqyron zemërimin, zhgënjimin dhe ndjenjën e padrejtësisë që ndjejnë disa shtresa të shoqërisë. Liderët që përdorin këtë retorikë duken sikur japin zë ndjenjave të shtypura.
3. Thjeshtimi i debatit:
Tonet e ashpra dhe retorika fyese e reduktojnë kompleksitetin e çështjeve në slogane të lehta për t’u kuptuar, duke polarizuar debatin. Kjo është veçanërisht efektive në epokën e mediave sociale, ku dominon mesazhi i shkurtër dhe i fuqishëm.
4. Strategji politike:
Retorika fyese nuk është gjithmonë autentike, por mund të jetë një strategji e mirëllogaritur. Shfaqja e forcës përmes toneve agresive ndihmon disa politikanë të ndërtojnë një imazh si liderë “të vendosur,” të aftë për të përballuar “armiqtë” e perceptuar (të brendshëm ose të jashtëm).
5. Interesi ndaj konfliktit:
Konflikti tërheq vëmendjen dhe ngjall interesin e masave. Një fjalim i zjarrtë krijon debat, polarizim dhe përfshirje emocionale, duke ushqyer një cikël mediatik që favorizon ata që e përdorin.
Në këtë kontekst, retorika fyese është “e rreme” vetëm pjesërisht. Mund të jetë artificiale ose e qëllimshme, por është efektive sepse iu përgjigjet nevojave reale emocionale të një elektorati që ndihet i përjashtuar ose i keqkuptuar.
Në këtë mënurë retorika ofenduese mund të jetë një mjet i fuqishëm për disa liderë dhe grupe politike, por efektet e saj afatgjata në shoqëri shpesh janë më shumë të dëmshme sesa të dobishme. Shohim fillimisht se cilat mund të jenë dobitë:
Dobitë e mundshme
1. Mobilizimi i elektoratit:
Retorika e ashpër mund të mobilizojë mbështetësit, veçanërisht ata që ndihen të lënë mënjanë ose të zhgënjyer nga sistemi. Kjo i jep zë grupeve që më parë ishin të papërfillura.
2. Thyerja e tabu-ve:
Në disa raste, përdorimi i gjuhës së ashpër çliron diskutime mbi çështje që zakonisht shmangen ose injorohen.
Dëmet që sjell:
1. Thellimi i përçarjeve sociale:
Retorika ofenduese ushqen ndarjen midis grupeve të ndryshme shoqërore, etnike ose politike. Kur liderët përdorin gjuhë të tillë, kjo legjitimon edhe qytetarët të ndjekin të njëjtin model sjelljeje, duke rritur tensionet dhe konfliktet në shoqëri.
2. Zbehja e debatit demokratik:
Duke përdorur fyerje dhe tone agresive, debati politik humb cilësinë dhe përqendrimin tek çështjet reale. Në vend të zgjidhjeve, vëmendja përqendrohet te personat dhe konfliktet personale.
3. Normalizimi i dhunës:
Gjuha e ashpër dhe përçarëse krijon një atmosferë ku dhuna verbale dhe fizike mund të shihet si normale ose e pranueshme. Kjo mund të çojë në radikalizim të grupeve të caktuara dhe në destabilitet.
4. Ulja e besimit në institucione:
Retorika agresive shpesh shoqërohet me sulme ndaj institucioneve demokratike, gjë që dobëson besimin e publikut te shteti, drejtësia dhe media. Kjo e bën më të vështirë ndërtimin e një sistemi të qëndrueshëm dhe të drejtë.
5. Efektet psikologjike:
Klima e urrejtjes dhe konflikti verbal ndikon negativisht te qytetarët, duke rritur stresin, ankthin dhe polarizimin emocional.
Pra, në një afat të shkurtër, retorika ofenduese mund të duket efektive për të fituar pushtet ose për të mbledhur mbështetës. Por, në afat të gjatë, ajo dëmton kohezionin shoqëror, cilësinë e demokracisë dhe stabilitetin global. Prandaj, për botën, një retorikë e tillë është më shumë e dëmshme sesa e dobishme, sepse minon themelet e një shoqërie të shëndetshme dhe bashkëpunuese. Në këtë rrezik jemi edhe ne, ku të ngërthyer nga e njëjta retorikë nuk e vrasim mendjen për pasojat që kjo ka në shoqërinë tonë, sidomos të fëmijët dhe më të rinjtë. Dikush duhet të nisë, sa nuk është tepër vonë, të ndryshojë rrjedhën e ngjarjeve. Nga dikush duhet të shndërrohet në disa dhe nga disa, në të gjithë. Është më e lehtë të lëshosh gojën, të thuash fjalën e keqe dhe mesazhin bullizues sesa ta shtërngosh atë gjuhë të shkretë, të presësh pak sekonda dhe të modifikosh fjalorin denigrues e shkatërrues, në një mendim dhe veprim konstruktiv dhe pozitiv.
