Edhe malli e ka një kufi. Duron e duron njeriu i gjorë dhe pastaj bën atë që s`ta merr mendja. Kështu i ngjau dhe Dan Selimit, nga një fshat që shtrihej në një shpat mali sipër Valbonës. E donte shumë atë vend Dani. Jo vetëm se ishte vendi ku ai dhe të parët e tij kishin lindur, por dhe ngaqë kishte një bukuri përrallash. Gjithë lulet e botës rriteshin atje. Qysh i vogël ai i kishte bredhur me pëllëmbë ato lëndina të pjerrëta plot bar, duke kullotur bagëtinë. Mijra herë ishte freskuar në ujët e rrëmbyer të lumit që kalonte mes për mes gurëve të bardhë, të rrumbullakosur nga furia e rrjedhjes së tij dhe nga koha. Edhe trofta kishte kapur me shokët e tij. Sa të shijëshme që ishin.
Le që atje gjithçka ishte me një shije të jashtëzakonshme. Edhe mishi, edhe gështenjat, edhe kumbullat, edhe mollët… Këtu të gjitha stinët ishin të magjishme. Pranvera dehëse. Vera e këndshme. Vjeshta të zgjonte ëndrra. Kurse dimri, madhështor. Por mbi të gjitha, këtu ishin njerëzit të mrekullueshëm. Të pashëm, të gjatë dhe me faqe të kuqe nga klima e shëndetshme, ata ishin shumë miqësor dhe të sinqertë. Ndofta mungesa e rrugëve, shkëputja disi nga bota, dimri i ashpër, ardhja e vizitorëve rrallë, shumë rrallë, i kishte lidhur fort ata me njëri – tjetrin.
Edhe dimri i egër dhe shumë i ftohtë, aty kishte lezetin e vet. Mblidheshin burrat dhe pleqtë, sa te njeri, te tjetri dhe bisedat e mençura, vazhdonin tërë natën. Por gjërat kishin ndryshuar disi, kur pas mbarimit të luftës së fundit, qeveritarët ishin lidhur ngushtë me serbët. Aq ngushtë, sa pa pikën e gajles deklaronin se pa Jugosllavinë, nuk do të kishte Shqipëri. Kjo fillimisht shkaktoi zemëratë në ato anë, ku e dinin mirë sesa miq mund të bëheshin ata. Pastaj, papritur e pa kujtuar, erdhi prishja.
Kjo i çuditi, por dhe i gëzoi njerëzit. Epo – thanë mes tyre – do e kenë kuptuar më në fund, se kush është shkjau. Të sharat tani s`kishin të pushuar. Dhe prishja u duk se ishte përfundimtare. Por Dani, që tani sapo kishte kryer shërbimin ushtarak, edhe u mërzit pak. Dhe kishte arsye të mërzitej. Në fshatin matanë malit, që shihte andej nga Gjakova, ai kishte motrën të martuar. Kufiri u mbyll dhe hë për hë, ai s’mund të shkonte atje. Fillimisht, shpresoi se do normalizohej gjendja, por s’qe e thënë. Komunistët në Tiranë nuk lodheshin së shari e akuzuari titistët.
Vitet kalonin dhe situata nuk po ndryshonte. Dani tani ishte martuar dhe kishte fëmijët e vet, por malli për të motrën po e digjte. Asgjë nuk dinte për të. Sa fëmijë kishte dhe si ia kalonin andej. Se mirë që u prishëm, po përse Kosova duhej të mbetej nën Titon? Pra e pushtuar nga serbët. Këtë nuk e kuptonte dot Dani. Thuhej se ata kishin shfrytëzuar qëndrimin e politikanëve tanë, të cilët asnjëherë nuk kishin treguar ndonjë interes për Kosovën.
Kaluan vite dhe Dani, nuk e harronte motrën e tij. Vinte ku vinte dhe ajo i dilte parasysh. Edhe në ëndërr e shihte. I bëhej se i thoshte: Si nuk vjen një herë të më shohësh o vëlla, se po më mbyt malli për ty. Ndaj një ditë, pa i thënë as gruas dhe pa takuar fëmijët, e ndau mendjen: do kalonte kufirin dhe do të shkonte një natë atje. Vendi ishte aq i thepisur, sa s’kishte qenë nevoja të ndërtohej kloni. Kontrollin e kufirit e bënin ushtarët. Ata, ditë e natë patrullonin dy e nga dy.
Por Dani i njihte mirë ato shtigje. E dinte ai se ku mund të kalohej pa u vënë re. Priti sa u err dhe u nis. Zemra i rrahu fort, por ishte i vendosur. Fundja, të nesërmen do kthehej përsëri. Ndjenja të trazuara e kishin përfshirë të tërin: kishte edhe frikë edhe gëzim. Lodhje nuk ndiente fare. Mori andej nga rruga që të shpinte te Maja e Dhive. Ishte një rrugë e ngushtë, si e shtruar me kalldrëm. Duke u ruajtur se mos rrëshqiste, mbërriti në majë. Matanë shtrihej një fushë e pamat.
Mori frymë thellë dhe sikur u lehtësua. Ja Kosova jonë – tha me vete. – Sa e bukur dhe e begatë që është. Pastaj nuk iu durua: Politikë ta bëfsha nënën! Dhe mori për nga fshati ku banonte e motra. U lëshua gati me të katra. Pa u ruajtur fare. Donte të mbërrinte atje sa më parë. Sa vjet ishin bërë. Po sikur ajo të mos e njihte? S’kishte mundësi. Ecte, thuajse me vrap, pa u ruajtur as nga ferrat që e gërvishtnin. Përjetonte një ngazëllim që e bënte me krahë.
I duheshin edhe nja njëzet minuta që të mbërrinte atje, por atij i bëhej se sa më shumë i afrohej atij fshati, aq më shumë ai i largohej. Erdha! Erdha! Erdha! – fliste me vete.
Dhe pa e kuptuar, po fliste me zë. Sa u fut poshtë një shkëmbi të zi, krejt papritur dëgjoi dikë që bërtiti kërcënueshëm “Stoj”! Po kjo ç’qe?! Deshi të vazhdonte, por një e shtënë pushke e shtangu.
Jo se kishte frikë, por e kuptoi se diçka nuk kishte funksionuar mirë. Ishte ruajtur nga të tijët dhe kishte harruar se edhe këtu kufiri kontrollohej. “Do më kuptojnë – mendoi. – Do t’u them se sa të takoj motrën dhe do kthehem prap. Edhe ata njerëz janë. Mund të kenë edhe vetë motra dhe patjetër e dinë ç’është malli për to”!
Por ata nuk deshën t`ia dinin për arsyetimin e tij. Iu afruan dhe e lidhën. Tentoi Dan Selimi t`i sqaronte gjërat, por ata mesa duket nuk dinin fare shqip. E vunë përpara dhe e çuan në postën e kufirit. Këtu u mblodhën edhe ushtarët e tjerë dhe kurioz e shihnin Danin, sikur të vinte nga një planet tjetër. Kur e çuan para një oficeri, ky i tha të ulej dhe thirri një fshatar nga fshati aty pranë. Siç duket ai duhej të ishte nga fshati i së motrës. Dhe s’kishte gabuar Dani. Ai, sapo dëgjoi se ai kishte kaluar këtej për të parë të motrën, tha:
– Asht vëllau i Shpresës, gruas së Kelmendit. Por mesa shihej, togeri nuk kishte të drejtë tjetër, veçse t`i merrte shënim gjeneralitetet dhe arsyen e arratisjes. Dani, kur dëgjoi këtë fjalë, u mundua të sqaronte se nuk po arratisej; ai donte vetëm të shihte të motrën dhe kaq. Por mundohej më kot, se oficeri urdhëroj ta shoqëronin në komandë, atje në Gjakovë. E hipën në një “Xhip” dhe nëpër një rrugë gjithë gropa, ashtu me duar të lidhura e nisën për në qytet. Kur mbërritën atje filluan nga hetimet. Kuptohej që civilët që e merrnin në pyetje ishin të UDB – së.
Dani mundohej të shpjegohej, por ata i thoshnin se ke ardhur me detyrë dhe motra ka qenë vetëm sebepi. Kështu vazhduar nja një muaj, dhe kur e panë se ai s’kishte asnjë lloj misioni, i thanë se mbaruan punë me të dhe do e kthenin në Shqipëri. – U lutem – u përgjërua Dani – më lejoni të takoj time motër. – Punë që s’bëhet – u përgjigj me inat ai që duhej të qe i pari. – Le që po na presin atje në kufi. Dhe të na e dish për nder që e lamë me kaq dhe vetëm po të kthejmë.
– Si e latë me kaq? Mesa shoh, ju paskeni njoftuar në Shqipëri dhe duhet ta dini besoj, se ata nuk e lënë me kaq.
Aty nga pasditja, Danin të shoqëruar nga një oficer dhe dy policë e çuan në pikën e kalimit të kufirit. Nga ana tjetër, priste një grup policësh dhe ushtarësh shqiptarë. Aty pranë kishte ndaluar një “Gaz” i zi. Në kohën që po kalonte traun e postbllokut, pa se drejt tyre, nga ana tjetër po vinin dy burra të gjatë dhe të heshtur. E kuptoi se po e shkëmbenin me ata qyqarë. Kur i kaluan pranë, njëri iu duk si Kelmendi.
Edhe ai, për çudi, kishte në faqe, po atë shenjë. U turbullua dhe lloj – lloj hamendjesh zunë ta mundonin. Oficeri që e mori në dorëzim, ia shtrëngoi gjer në kockë prangat Dan Selimit. Aty për aty, nuk i foli, por dukej që ishte shumë i nevrikosur me të. Kur e hipën në makinë dhe e vunë mes dy policëve të bëshëm, oficeri zuri t’i ulërasë:
– I poshtër! Tradhtar i Atdheut! Do e marrësh vesh mirë sesi arratisesh nga vendi yt. Dani në fillim nuk bëri fare zë. Por kur pa se oficeri nuk po pushonte e pyeti: – Më fal po a mund ta di se me kë po flas? Kapiteni u kthye nga ai dhe duke e parë kërcënueshëm, i u përgjigj:- Me komandantin e batalionit të kufirit po flet. Se na ke hapur gjithë këto telashe. Ta pësojmë edhe ne nga armiqësia jote.
– Çfarë armiqësie thua, se nuk po kuptoj? – Pse, si e quan ti arratisjen nga atdheu mor…?! – Po të bezdis me pyetje, por të lutem më thuaj se nga jeni kapiten. – Si nga jam!? Nga Tepelena jam. Po ç’të duhet ty se nga jam unë? Jam unë ai që duhet të pyes këtu. – Epo desha t`a mësoj, për të të thënë se, nuk e dinke që kufiri ynë nuk kalon te Maja e dhive, por te Guri me Vrimë.
Dhe unë po shkoja te motra ime, që kam dyzet vjet pa e parë dhe që banon në një fshat shqiptar, në toka historikisht shqiptare. Prandaj, ata tradhtarët gjeji tjetër kund, tek ata që ia lanë serbit tokat tona, e na ndanë me të afërmit për së gjalli. Dhe na shkëmbeni, po me shqiptarë. Kujt i bëni qejfin more?
Oficeri s’foli, por e dinte se tani e kishte radhën për të folur gjyqi i popullit. Dhe ai gjyq e dënoi Dan Selimin, me njëzet vjet burg politik. Tani ai, gjersa të vdiste s’kishte për ta parë as të motrën me të cilën e kishte ndarë çmenduria e kohës dhe as Valbonën e tij të dashur. Sa për Kelmendin, asnjëherë nuk mësoi gjë të saktë. Memorie.al
