Publikohen disa dokumente arkivore të panjohura dhe të pabotuara më parë, të cilat janë marrë nga arkivat e Bullgarisë, ku është transkriptuar (zbardhur), fjala e ish-sekretarit të parë të Partisë Komuniste të Bashkimit të Republikave Socialiste Sovjetike, Nikita Hurshov, e bërë gjatë një darke zyrtare në Yevksinograd të Bullgarisë, ku ai ishte i ftuar nga udhëheqja e lartë bullgare me në krye sekretarin e përgjithshëm të Partisë Komuniste, Teodor Zhivkov dhe kryeministrin Anton Ygov. Biseda e plotë e ish-kreut të Kremlinit e zhvilluar me udhëheqjen e lartë bullgare, ku ai fillimisht u ndal te dy figurat kryesore që kishin udhëhequr Bashkimit Sovjetik që nga triumfi i Revoluenver hoicionit të Tetorit, Vladimir Iliç Lenini dhe Josif Visaranoviç Stalini, duke i krahasuar ata me njeri tjetrin për periudhën që ishin në krye të udhëheqjes së Kremlinit, ku sipas tij, Lenini, jo vetëm që nuk u hakmorr kundër kundërshtarëve të tij politik, brenda dhe jashtë Partisë Bolshevike, por përkundrazi, u tregua i duruar dhe i lejoi ata që të largoheshin nga atdheu i tyre, siç ndodhi me Maksim Gorkin etj., ndërsa Stalini, u tregua një dikator mizor, që përveçse vrau lulen e krijuar nga Revolucioni, ai vrau lulen e Partisë Komuniste të Bashkimit Sovjetik, duke e ‘mbjellë’ vënin me varre! Fjala e Hurshovit për udhëheqjen e lartë të Partisë së Punës së Shqipërisë, me në krye Enver Hoxhën, të cilin ai e cilësoi jo vetëm si mosmirënjohës për të gjithë ndihmat që Moska u kishte dhënë Tiranës zyrtare deri në atë kohë, por edhe si një njeri mizor dhe pasap, që po vepronte shumë më keq se Stalini, pasi kishte arritur që të eliminonte fizikisht të gjithë themeluesit e Partisë Komuniste Shqiptare, madje duke vranë edhe një antare të Byrosë Politike që ishte shtatëzanë, si dhe akuzat e tij për Mehmet Shehun dhe Beqir Ballukun!
16 Maj 1962
Fjalimi i Nikita Hrushovit, në një darkë zyrtare në Yevksinograd të Bullgarisë.
NIKITA HRUSHOV: Shokë, dua t’ju ankohem deri diku. Për një kohë të gjatë unë kam kërkuar fjalën, por me sa duket sepse jam i porsalindur dhe ende jo i rritur, prandaj më thonë: prit, me çfarë po merresh? Unë e pranoj që ende nuk jam në një moshë të vjetër, pasi jam bërë një qytetar i ri. Nuk është se ju keni 8 milion dhe unë jam vetëm një. Me sa duket ky është i 8-ti i milionit.
(Shënim i përkthyesit: për një shënim përfundimtar, Hrushovi u bë një qytetar nderi i qytetit Yevksinograd, në këtë datë)
Çfarë të bëni? Prandaj unë e trajtoj Komsomolin (rininë ), me mirëkuptim. Sa e vështirë është për Komsomolin, dhe madje edhe më shumë për një pionier, por unë jam akoma në fazën e një pionieri në lindjen time.
Dua të përsëris dhe shpreh përsëri mirënjohje për gjithçka të mirë, fjalët e mira. Dhe unë e di atë që ata gjithmonë i thonë një mysafiri, për të thënë kështu, për të shumëzuar anët pozitive dhe zbutur ato negative. Ky është rregulli. Prandaj me sa duket, më duhet të zgjedh një figurë në mënyrë, që të ndaj gjithçka që thuhet në një figurë dhe ajo që ndahet, do të jetë pak a shumë e përafërt. (zhurmë).
Marrëdhëniet tona janë të mira, siç e kam thënë tashmë në takim. Por ishte interesante kur u deklarua se një delegacion i Partisë dhe qeverisë po linin raporte që u shfaqën në shtypin borgjez, se Hrushovi po shkon atje, sepse një situatë e pafavorshme është zhvilluar në marrëdhëniet midis Partisë Komuniste të Bashkimit Sovjetik dhe Partisë Komuniste Bullgare dhe se Partia Komuniste Bullgare është gjithashtu si Partia Komuniste Shqiptare, si të thuash, duke u ngritur në opozitë, (zhurmë). Po, po, prandaj Hrushovi po vjen këtu si një zjarrfikës. (të qeshura).
Epo, unë e kuptoj që këta njerëz janë shumë larg nga të kuptuarit e psikologjisë sonë dhe procedurave tona. Prandaj unë do të thosha dhe do të dëshiroja një gjë që, me dëshirën e Zotit, marrëdhënie të tilla “të këqija” që ekzistojnë sot me Partinë Komuniste Bullgare, të ekzistojnë edhe nesër, dhe ne me të vërtetë nuk kemi nevojë për asgjë më shumë, me të gjitha partitë e tjera. Por dhe unë nuk e kuptoj, se cilat janë arsyet për të marrë atë, që ne do të kishim marrëdhënie të dobëta. Ne po luftojmë së bashku me ju. Ne ishim fitues më parë, por bullgarët kanë pasur gjithmonë tradita luftarake revolucionare, në lëvizjen revolucionare komuniste.
Nëse merrni revolucionarin tuaj, të pavdekshëm komunist. Georgi Dimitrov, ai e përjetësoi veten në histori dhe përjetësoi gjithashtu edhe popullin bullgar, Partinë Komuniste Bullgare dhe lëvizjen revolucionare në përgjithësi. Gjyqi nuk ishte kundër tij, por gjyqi i tij ishte kundër fashizmit në Gjermani. Dhe Partia Komuniste e Bullgarisë i meriton këto tradita në arsenalin e saj të luftës revolucionare.
Prandaj, të flasësh për marrëdhëniet tona, sipas mendimit tim, është të humbasësh këtë kohë, sepse marrëdhëniet janë të mira dhe unë nuk shoh asnjë, si të thuash, përplasje dhe asnjë ‘re stuhie’, apo ndonjë gjë të llojit….që do të errësonte marrëdhëniet tona! Ne duhet të shikojmë përpara dhe të mendojmë për afrimin e popujve tanë së bashku.
Nëse do flasim për Shqipërinë, nuk e kuptoj tani, me të vërtetë nuk e kuptoj se çfarë motivesh kishte Shqipëria, për të marrë një pozicion të tillë, në lidhje me Bashkimin Sovjetik! Nga ana jonë, ne nuk bëmë asgjë, asgjë fare. Unë e shpjegoj në këtë mënyrë: Ju e dini që kjo ndodhi. Unë u rrita mes minatorëve e fshatarëve dhe prandaj i njihja njerëzit herët.
Ndodh e dini, kur huliganët mësojnë një fëmijë të vogël, të shqiptojë fjalë që nuk mund t’i thoni pranë të rriturve. Kështu, ai po ecën përgjatë rrugës dhe minatorët i japin tre kopekë dhe ai (mendon): la, la, la, por nuk e di kuptimin e fjalës së share dhe e shqipton atë saktë, sepse mori tre kopekë.
Shqiptarët janë si ky fëmijë: Nëse dikush do të flasë për atë që kemi bërë për Shqipërinë, atëherë nuk e di kush mund të bëjë më shumë sesa mund të kishim bërë dhe kemi bërë, dhe për këtë ne kemi marrë pështyma. Duhet të jesh një person krejtësisht i paarsyeshëm për ta bërë këtë. Siç thonë ata, Zoti do të ndëshkojë një person para se të heqë arsyen e tij. Por ne rusët. kemi një thënie tjetër: ‘hiqni plakën nga karroca’, se është më e lehtë të kalosh. Kjo është një thënie ukrainase.
Një burrë, ishte duke hipur mbi një kalë, duke mbajtur një grua të moshuar. Ajo grindet me plakun dhe i thotë: ‘Unë nuk po shkoj me kalin tënd’, dhe ai përgjigjet: ‘Epo, shko, është më lehtë në kalë’. E njëjta gjë me ne. Ne jemi grindur dhe asgjë nuk do të ndodhë nga kjo. Unë nuk dua ta ekzagjeroj rolin tonë, por gjithashtu do të ishte mëkat, ta zvogëlojmë atë. Kjo ishte marrëzi. Epo dreqin ta hajë, ç’është kjo punë me ta…!?
Një herë dhashë një shpjegim, se kur ne në të vërtetë po ndiqnim vazhdimisht një politikë të eliminimit të kultit të personalitetit dhe pasojave të tij, atëherë kjo natyrisht kundërshtonte thelbin e vijës politike të shqiptarëve. Cili është kulti i personalitetit? Ne po mendonim se si ta shpjegojmë këtë, në mënyrë që kjo të jetë e pakuptueshme për ne, por e kuptueshme dhe gjysmë e pakuptueshme për të tjerët. Ky është kulti i personalitetit. Por ne në thelb, u ngritëm kundër politikës së gangsterëve, që Stalini kishte përdorur në lidhje me Partinë tone!
Disa njerëz thonë se Stalini, e bëri këtë për shkak të kushteve që ishin krijuar. Domethënë, cilat ishin këto kushte që ishin zhvilluar? Eshtë viti 1937, kushtet më të mira të të gjitha kohërave që njerëzit sovjetikë kishin përjetuar pas Revolucionit të Tetorit. Kishim mbaruar Luftën Civile, kishim kryer kolektivizim, kishim luftuar kundër trockistëve, kishim luftuar kundër Grigori Evseyevich Zinovievit, kishim luftuar kundër krahëve të djathtë, dhe kundër të majtit e të djathtë, Sergey Syrtsov dhe ‘bllokut’ Lominadze.
Ne pastruam fjalë për fjalë, territorin tonë dhe Partinë, fjalë për fjalë nga gjithçka, arritëm natyrën monolite të shoqërisë sonë sovjetike, arritëm një pozicion, ku Partia ishte e fortë, si kurrë më parë. Një fitore e plotë, si të thuash, një fitore e politikës leniniste. Dhe ne i arritëm këto suksese nën udhëheqjen e Stalinit. Ne të gjithë u mblodhëm përreth dhe e shikuam si personin më të madh pas Leninit, sepse ai na kishte çuar drejt kësaj, ai na kishte mbledhur së bashku, dhe ne u mblodhëm rreth tij.
Dhe papritmas vjen vdekja e Sergei Kirov! Mendoni për vdekjen e Kirov. Vrasësi i Kirov në Smolny, ishte arrestuar dy herë me armë. Dy herë ky vrasës u arrestua dhe dy herë ai u lirua, dhe jo vetëm u lirua, por ai prapë hyri në Smolny dhe vrau Kirov! Ai e vrau atë kur komisari që duhej të ruante Kirov, qëndroi një kat të tërë larg nga personi që ai ruante!
Si mund të ndodh kjo?! Për më tepër, kur Stalini, Kliment Voroshilov dhe Vyacheslav Molotov, mbërritën në Leningrad pas vrasjes së Kirov, ata sollën personin që kishte ruajtur Kirov, për t’u marrë në pyetje. Gjatë rrugës, ata krijuan një histori, duke sajuar se automjeti, gjoja ishte përfshirë në një aksident dhe komisari u vra si rezultat i kësaj!
Dhe tani kemi gjetur shoferin, i cili ishte hipur në këtë automjet dhe kishte drejtuar kamionin. Ai tha: kur isha pas timonit, një komisar i GPU-së (Shërbimi Sekret i sovjetikëve, para-ardhëse e KGB-së. Shënimi ynë), ishte ulur pranë meje dhe ai donte të kapte timonin e ta drejtonte automjetin, duke e përplasur në një ndërtesë. Nuk e lashë të rrëmbente timonin. E drejtova automjetin dhe ndërkohë që dëmtova kapakun dhe mbrojtësen, pikërisht në këtë kohë, dëgjova një zhurmë në automjet dhe ata deklaruan se ky komisar ishte vrarë. Por në fakt, ai u vra nga një goditje në fytyrë, kur e morën për ta marrë në pyetje. Ne donim të gjenim këta çekistë të cilët i morën për t’i marrë në pyetje. Ata u pushkatuan. Dhe tani gjeni skajet.
Kush mund ta kishte bërë këtë, kujt i duhej bërë kjo, kujt i duhej ta bënte këtë, kujt do t’i duhej t’i mbulonte gjurmët e tyre?! GPU-së? Kjo është pyetja që shtrohet tani. Dhe në fakt ‘kokat fluturuan’ në të njëjtën kohë, mijëra, dhjetëra mijëra u vranë. Kush u vra? Ata vranë anëtarët e Komitetit Qendror, vranë delegatët e Kongresit të 17-të të Partisë, vranë drejtuesit e Partisë, udhëheqësit sovjetikë dhe rrëzuan stafin komandues të Ushtrisë së Kuqe.
Kështu ata vranë lulen e krijuar nga Revolucioni, ata vranë lulen e Partisë Komuniste të Bashkimit Sovjetik. Tre breza u vranë! Kur më dërguan në Ukrainë, shkova menjëherë. Nuk kishte asnjë sekretar të parë të rajonit, nuk kishte asnjë kryetar të Komitetit Ekzekutiv të këtij rajoni. Të gjithë u asgjësuan dhe jo vetëm një herë.
Kujt i duhej kjo? Anëtarët e Byrosë Politike u pushkatuan, Stanislaë Kosior, anëtar i Partisë që nga viti 1907, u vra; Chubar’, një person më i ndershëm, një punëtor dhe metalpunues, u vra; Yan Rudzutak, një punëtor që shkroi teza, kur pati një luftë me opozitën dhe trockistët, u vra. Tezat e Rudzutak u morën si bazë dhe me këto teza, Partia zhvilloi një luftë të duhur, kundër opozitës punëtore dhe kundër trockitëve. Lenini i nënshkroi këto teza. Rudzutak u vra. Pavel Postyshev, dhe mijëra njerëz të tillë, u vranë.
Çfarë po ndodhte dhe pse? Kjo është arsyeja pse kjo pyetje, ju e dini, është në tryezë. Pse? Sepse, Stalini në fakt ishte ai person, për të cilin Lenini tha se: ky person mund të abuzojë me pushtetin, se atij nuk duhet t’i besohet posti i Sekretarit të Parë. Dhe këtu është Partia, e cila nuk e dëgjoi Leninin, por e dëgjoi Stalinin dhe ai u betua se do të nxirrte mësime, por në fakt gjithmonë e shkelte betimin. Ju e dini se si, një qen të cilit i keni sjellë mish dhe ai nuk mund t’i rezistojë ngrënies dhe tregon natyrën e tij. Kështu edhe Stalini. tregoi natyrën e tij në këtë pyetje.
Tani themi pse Partia nuk mund ta bënte këtë. Por Partia ishte e pafuqishme sepse, siç e dini, ekziston një lojë filozofike me fjalët: a mundet Zoti të krijojë një substancë tjetër më të fuqishme se Zoti? Nëse ai mund ta krijojë atë, atëherë në përputhje me rrethanat, Zoti nuk është i Plotfuqishëm. Nëse ai nuk mund ta krijojë atë, ai nuk është i gjithëfuqishëm njëlloj.
Kështu ndodhi me Partinë e cila krijoi një shef, krijoi një Zot për vete dhe humbi fuqinë mbi këtë Zot. Dhe ky Zot i krijuar nga Partia dhe populli, ngriti dorën kundër Partisë, kundër popullit. Prandaj themi se Partia duhet të nxjerrë mësime, se askush nuk është mbi Partinë, askush nuk është mbi popullin. Kjo është lufta kundër kultit të individit.
Tani shikoni se çfarë po bën Shqipëria. Shqipëria po kopjon atë që kishim bërë pikërisht ne, vetëm se me brutalitet më të madh aziatik. Në kuptimin tonë rus, brutaliteti aziatik është brutalitet i pazakontë. Pra, ata po e bëjnë atë në një nivel më të ulët, sepse Stalini në të vërtetë, ishte një marksist, ishte në fakt një gjeni dhe i talentuar, por ai e keqpërdori këtë talent dhe e drejtoi atë kundër Partisë, kundër njerëzve.
Nuk mund të krahasohet Stalini dhe Enver Hoxha, apo Stalini dhe Mehmet Shehu. Dhe ata nuk veprojnë si Stalini, por si kasapë, ata thjesht presin. Kush flet, i’a presin kokën! Sigurisht, ata ndoshta mund të na mbështesin ne. Prandaj Kongresi i 20-të, i hoqi rrënjët nga kjo politikë dhe për këtë arsye, ata fillimisht u pajtuan me të. Por kur gjetën një mbështetje nga të tjerët, ata filluan të flasin kundër nesh me një gjuhë të ndyrë.
Nëse dikush do ta pyeste Stalinin para vdekjes së tij (ai tashmë i kishte ngritur monumentet e tij këtu, atje dhe kudo), ai mendonte se do të përkujtohej në Rusi, në Bashkimin Sovjetik, për shekuj. Ai kishte krijuar gjithçka, dhe Lenini tashmë kishte vdekur e nuk kishte asnjë monument, sepse Lenini nuk do ta lejonte kurrë këtë. Por Stalini u dha emrin e tij të gjitha objekteve, gjatë gjithë periudhës që ishte në krye të BRSS-ve. Pra ka një ndryshim të madh midis tyre.
Këtu jemi ne, shokët e tjerë, që ishim së bashku me mua në udhëheqje. Nëse dikush do të flasë për mua, unë jam një produkt i epokës së Stalinit. Kur Lenini vdiq, unë isha duke studiuar në një shkollë punëtorësh (Shënim i përkthyesit: sipas shënimit përfundimtar, një institucion i përgjithshëm arsimor). Fillova punën në Parti në kohën e Stalinit, të them kështu.
Unë u gradova në kohën e Stalinit, Stalini më promovoi: u bëra anëtar i Byrosë Politike, u bëra Sekretar i Parë i një organizate shumë të madhe të Partisë, Ukrainës (Organizata e Partisë). Me një fjalë, unë isha me Stalinin, e ideolizova Stalinin dhe e mbështeta Stalinin. Pse dola tani kundër Stalinit? Unë e njihja Leninin më pak, nuk e kam parë kurrë Leninin, nuk e kam takuar kurrë Leninin, por kam jetuar me Stalinin. Pse unë dhe shokët e mi të tjerë tani themi: Jo, jo Stalini, por Lenini? Pse? Sikur në shenjë mirënjohjeje thonë: “Njëra dorë lan tjetrën dhe të dyja ndoten”. Prandaj do të duket se ne, nuk duhet të lavdërojmë Leninin, por Stalinin.
Lazar Kaganovich gjithashtu, foli për këtë. Ne hanim dhe pinim së bashku. Kaganovich ishte një ‘toad lodër’ dhe një ‘bootlicker’. Ai i tha Stalinit dhe neve: “Epo, Lenini jetoi vetëm gjashtë vjet pas Revolucionit, por Stalini ngriti vendin, etj., etj. Pse e quajmë Leninizëm? Jo, jo Leninizmi, por Stalinizmi. Ne të gjithë heshtëm. Stalini na shikoi dhe pastaj si për të mallkuar Kaganovich, i’u drejtua: çfarë po thua, si mund ta nënvlerësosh Leninin?!
Ai kishte shprehje të tilla që nuk mund t’i përsëris. Por ai shikoi dhe e pa veten, se ne nuk po flisnim pro ose kundër kësaj. Ai e kuptoi, ai ishte një person i zgjuar. Megjithatë, ditën e dytë, Kaganovich filloi ta përsërisë këtë. Kaganovich ishte një frikacak. Nëse Stalini do të kishte thënë: Çfarë po thua? Ai do të ishte futur menjëherë nën tryezë dhe aroma nga atje, do të ishte e tillë, që ju nuk mund të qëndronit në tryezë. Por ai po fliste, sepse besonte se Stalini po e mallkonte dhe po e provokonte të përsëriste veten. Kështu ishte situata.
Prandaj ne duam të krijojmë një situatë në mënyrë që të lartësojmë Partinë dhe jo një person. Po personi? Lenini vdiq. Çfarë mund të jetë më e madhe në epokën tonë sesa Lenini? Por, megjithatë, Partia doli të ishte mbi Leninin në kuptimin që ishte më e fortë se Lenini. Lenini vdiq, por idetë e tij mbetën dhe Partia vazhdoi përpara.
Stalini, natyrisht, e konsideronte veten mbi Leninin dhe mbi të gjitha. Shokë, ju e dini se kur vdiq Stalini, sa turma njerëzish kishte për të parë Stalinin për herë të fundit. Njëqind e nëntë persona u mbytën; turma i dërrmoi ata. Milicia dhe trupat ushtarake ishin të pafuqishme për të vendosur rregullin dhe për t’a parandaluar atë. Kjo do të thotë, se ndikimi i Stalinit ishte i madh.
Dhe pastaj ai vdiq. Tani pas vdekjes së tij, ne po shikojmë se kush ishte Stalini dhe çfarë bëri ai për vendin. Lenini dhe Stalini janë figura të pakrahasueshme, sepse Lenini është Lenin. Dikur Stalini bëri gjëra të mëdha, por Stalini, ju e dini…! Unë nuk mund të them më shumë tani. Ne kemi krijuar një komision të madh të kryesuar nga Kryetari i Presidiumit të Sovjetij Suprem, Nikolai Mikhailovich Shvernik, me qëllim për të mbledhur të gjitha këto materiale.
Janë shkruar katër vëllime të këtyre materialeve, dhe unë ende nuk kam pasur rastin t’i lexoj ato. Ne mblodhëm gjithçka atje dhe mblodhëm të gjithë ata që kishin mbetur gjallë. Eshtë e vështirë për ne, të hetojmë dhe pas nesh do të jetë akoma më e vështirë. Ne duam ta lëmë atë dhe t’i lëmë të tjerët ta lexojnë atë pas nesh.
Kështu kemi vendosur të procedojmë, por mund të jetë fatale kjo gjë. Në Kongresin e 17-të, gjashtë persona votuan kundër Stalinit. U njoftua zyrtarisht, më kujtohet, sepse edhe gjashtë persona votuan kundër meje. Ne morëm të njëjtin numër votash kundër. Por tani, ne i kemi mbledhur ata njerëz që ishin në komisionin e votimit dhe ata thonë se nuk ishin gjashtë, por më shumë se 100. Ata nuk i treguan.
Sigurisht, Stalini e kuptoi se kush mund të kishte votuar kundër tij. Një punëtor, një punëtor i fermës kolektive, apo sekretar i një komiteti të distriktit të Partisë? Jo, ata nuk mund të kishin votuar kundër tij, ata e kishte idhull Stalinin. Të gjithë leninistët e vjetër, votuan kundër Stalinit.
Ata po shikonin, po vëzhgonin dhe mendonin se Stalini po shkonte në drejtimin e gabuar. Stalini e kuptoi këtë, natyrisht, dhe ai drejtoi goditjen kundër tyre, sepse më së shumti kokat e bolshevikëve të vjetër ‘fluturuan’! Sa më të vjetër të ishin, aq më shumë ‘fluturonin’ kokat e tyre dhe pastaj të tjerët që ishin më të rinj, vinin pas tyre.
Unë e di që ju po regjistroni në magnetofona atë që po them dhe kërkoj nga ju që ta bëni publike atë që po regjistroni, por të mos e ekzagjeroni. Prandaj ju doni që unë të jem tepër i gatshëm për të thënë gjëra të tjera, por unë dua që ju të jeni tepër të zgjuar për të më bërë pyetjet që mendoni. Ne do t’ju japim atë që keni nevojë, por atë që nuk e kemi, ne nuk mund t’ju japim dhe ju nuk do ta merrni atë. Kjo nuk është sekret nga Partia Komuniste Bullgare.
Ne e thamë këtë në Kongresin e 20-të të Partisë. Ishte një tronditje për Partinë. Disa ishin gjithashtu në ethe në Kongresin e 22-të. Prandaj Partia jonë tashmë ka marrë imunizim kundër kësaj, por të tjerët ende kanë një organizëm shumë të dobët. Unë nuk jam duke menduar për veten time, por kjo rrjedh dhe papritmas ata fillojnë ta përdorin atë jo vetëm kundër nesh, por kundër jush, dhe kundër lëvizjes komuniste në përgjithësi. Prandaj, është e nevojshme të jeni të kujdesshëm në këtë pyetje.
Një raport i madh mund të bëhet për këto pyetje dhe unë mendoj se një raport i tillë është i nevojshëm dhe ndoshta ne do ta bëjmë këtë raport e do ta publikojmë. Por me sa duket, gjithçka që duhet thënë, nuk mund të thuhet. Koha është e nevojshme për këtë. Me sa duket, pas një brezi tjetër, kjo do të hulumtohet si një fenomen historik i ndodhur, në mënyrë që popujt dhe partitë revolucionare të udhëhiqen dhe të bëhet një imunizim, në mënyrë që të mos ketë përsëritje të kësaj.
Por këtu marr çështjen shqiptare. Shikoni të gjithë ata që morën pjesë në krijimin e Partisë Komuniste të Shqipërisë. Shumica e tyre janë në varr. Ata u vranë. Edhe Stalini e bëri këtë. Prandaj, si të thuash, ata nuk janë të shqetësuar për Stalinin kur flasin kundër nesh, ata po ruajnë veten e tyre, sepse tashmë është e qartë për secilin prej tyre dhe ata e shohin këtë në Shqipëri. Por ata ishin të pafuqishëm për t’i ndaluar ato vrasje dhe gjithë ata njerëz që shkuan në varr, pasi dhe ne ishim të pafuqishëm kur e bënte këtë gjë Stalini.
Merr Beqir Ballukun. Ai u shërbeu italianëve. Mehmet Shehu ka qenë në Francë. Çfarë lloj personi është ai? Një Zot e di. A është ai komunist apo diçka tjetër? Dhe ka shumë njerëz të tillë! Prandaj shikoni, nuk ka më themelues të Partisë Komuniste Shqiptare të gjallë. Në Kongresin e fundit Mehmet Shehu tha: “Kush është kundër nesh,- do t’ja japim fjalën, por ne do të pështyjmë në fytyrën e tij të shëmtuar. Nëse e përsërit – një plumb në ballë”.
Ka demokraci partiake për ju, siç thonë ata, centralizëm bolshevik. Ky nuk është centralizëm, por gangsterizëm. Si mund të fuqizohet një Parti, si mund të gjallërohet jeta e Partisë? A mund të garantojë ndonjë person që nuk gabon kurrë? Jo. Gjithmonë mund të ketë gabime. Shikoni çfarë bëri Lenini.
Kur mbaroi Revolucioni i Tetorit, Lev Borisovich Kamenev, u ngrit kundër tij, Grigori Evseyevich Zinoviev, u ngrit kundër tij dhe Maxim Gorky u largua nga Bashkimi Sovjetik. Ai u largua nga bolshevikët gjatë Revolucionit të Tetorit. Anatoli Vasilyevich Lunacharsky, paralajmëroi Leninin: ‘Artileria po qëllon në Kremlin dhe monumentet historike po shkatërrohen’. Lenini tha: ‘Ne do të fitojmë dhe do ta rindërtojmë, do të ndërtojmë, por një betejë po zhvillohet tani’.
Kështu ishte situata dhe Lenini e solli Kamenev në anën e tij, ai solli Zinoviev, Lunacharsky, dhe natyrisht mori njerëz të tjerë në anën e tij, të cilët ishin lëkundur. Gjatë Luftës Civile, ai emëroi Trockin si Komisar Popullor të Mbrojtjes. Trotsky organizoi kundërshtimin ndaj tij. Lenini mposhti trockistët, por ai e la Trotskin ashtu siç ishte, si Komisar Popullor i Mbrojtjes. Lenini kishte durim bolshevik.
