Mund të jetë e tmerrshme dhe të riformulojë rendin botëror. Ose mund të jetë e zhgënjyeshme, më shumë zhurmë sesa thelb. Por mandati i dytë i Presidentit të zgjedhur të SHBA-së, Donald Trump, me siguri do të jetë përçarës. Dhe madje edhe izolacionizmi më i ashpër amerikan – bërja e asgjëje sa më shumë – ka të ngjarë të sjellë ndryshime të rëndësishme.
Në të vërtetë dimë shumë pak për politikën e jashtme të Trump. Ai thotë se i pëlqen kështu. Dimë që është kundër luftërave që përfshijnë Amerikën. Ai duket i dhënë pas diktatorëve, ose të paktën pas njerëzve të fortë. I pëlqejnë ato që ai i sheh si marrëveshje të mira dhe shkatërron ato që i konsideron të këqija. Nuk i pëlqejnë aleatët amerikanë që mendon se përfitojnë prej tij. Ai nuk beson në ngrohjen globale. Mandati i tij i parë tregoi një njeri që dëshironte të ishte në qendër të çdo çështjeje.
Por presidenti i zgjedhur është i veçantë edhe në faktin se nuk ka pasur nevojë të artikulojë shumë pozicionet e tij në politikën e jashtme. Kujtoni tmerrin që përfshiu George W. Bush kur ai nuk mundi të përmendte Presidentin pakistanez Pervez Musharraf në një intervistë të fushatës në 1999? Trump nuk do të pyetej kurrë për një pyetje të tillë “për të kapur gabime”.
Media kryesore është duke u përballur me kritika për mënyrën se si e parashikoi kaq gabimisht këtë zgjedhje. Ndoshta duhet një ushtrim i ngjashëm për të vlerësuar politikën e mundshme të Trump për politikën e jashtme. Për të qenë të qartë: Trump nuk e trashëgon një botë në paqe, ku roli i palëkundur i Amerikës si një model i lirisë dhe superioritetit moral ka sjellë qetësi të qëndrueshme.
Administrata aktuale e Biden lë pas një seri krizash globale, që në rastin më të mirë janë të pazgjidhura – në rastin më të keq, në kulmin e tyre. Shtëpia e Bardhë aktuale mund të ketë bërë më të mirën që mundej në rrethana të pakta. Por a është e mundur që njëfarë përçarjeje të jetë frytdhënëse? A mund të funksionojë një rishikim kaotik? Duke rrezikuar të tingëllojë në favor të një administrate në ardhje, le të zhvillojmë atë mendim për një moment.
Mandati i parë i Trump ishte relativisht i qetë krahasuar me katër vitet që pasuan. Fundi i ISIS-it; ndalimi i emigracionit dhe fyerjet e çuditshme; largimi nga marrëveshja me Iranin ndërsa bëri një tjetër me talebanët; lejimi i Turqisë të pushtojë veriun e Sirisë; dhe ajo afërsi e çuditshme me Presidentin rus Vladimir Putin.
Mandati i Biden përfshiu një vërshim relativ: kolapsin e papritur dhe të pashmangshëm të luftës më të gjatë të Amerikës në Afganistan; pushtimin rus të Ukrainës; dhe më pas 7 tetori në Izrael, pastaj spirali i Gazës, Iranit dhe Libanit. Trump mund të ketë vënë në lëvizje disa prej këtyre, por pa dyshim Biden kishte një mandat më të ngarkuar.
A kishte Trump ndonjë dorë në mandatin e tij të qetë të parë? Nëse po kërkoni një pikë të ndritshme në 2017-2021 – ku gjestet e tij të çuditshme dhe të zemëruara mund të kenë dhënë rezultate – vrasja e komandantit iranian Qasem Soleimani në janar 2020 është një shembull i qartë. Më kujtohet kur dëgjova lajmin se Soleimani – jo vetëm komandant i forcës Quds në Gardën Revolucionare të Iranit, por në atë kohë personaliteti më i njohur ushtarak i rajonit – ishte vrarë nga një sulm me dron amerikan në Bagdad.
Një zyrtar amerikan i përfshirë në operacion shprehu habi për guximin e këtij veprimi. Dukej se mund të rrëzohej gjithçka në rajon, nëse Irani hakmerrej. Por, në fund, ndodhi shumë pak. Dhe u bë e qartë kufizimi i fuqisë iraniane – i dobësuar nga vitet e rolit të tij në luftën kundër rebelëve sirianë dhe më pas ISIS-it. SHBA-ja mund të vriste papritur komandantin më të njohur të Iranit kurdo që dëshironte, pa pasoja të mëdha.
A e çoi kjo në sponsorizimin në rritje të Iranit të grupimeve që ngadalë e futën rajonin në krizat që pasuan më 7 tetor? Ndoshta. Apo e kufizoi kjo ambicien iraniane? Kurrë nuk do ta dimë; por ishte një nga rastet e para kur Irani dukej i dobët.
Aleanca e qartë e Trump me kryeministrin izraelit Benjamin Netanyahu duket se pritet ta favorizojë kreun izraelit. Megjithatë, instinktet më të gjera të presidentit të zgjedhur mund të kufizojnë opsionet e Izraelit. Financimi dhe armatimi i vazhdueshëm i konflikteve të shumta të Izraelit është kundër qëllimit më të gjerë të Trump për të reduktuar përfshirjen globale të SHBA-së.
Ai mund të ketë parasysh gjithashtu dëmet që mbështetja për luftën në Gaza i shkaktoi Demokratëve në zgjedhjet që ai fitoi. Netanyahu me siguri ka përfunduar shumicën e axhendës së tij rajonale, pas sulmeve të tmerrshme ndaj Libanit dhe Gazës, dhe mund të gjejë homologun e tij amerikan më pak të gatshëm për ta ndihmuar në sulme të reja.
Lufta e vazhdueshme e konsumit me Iranin do të ketë nevojë për vëmendje të menjëhershme. Por Teherani tani ka përvojën e Trump si dikush i gatshëm të jetë pa kujdes dhe pa frikë nga normat ndërkombëtare. Nëse Irani kërkon një armë bërthamore, mund të presë një përgjigje shumë të ashpër nga SHBA-ja. Trump gjithashtu mund të parandalojë atë vendim iranian duke sulmuar Iranin me mbështetjen e Izraelit. Ndërsa Presidenti Joe Biden – i cili bëri gjithçka për të shmangur luftën me Iranin – largohet nga pushteti, Irani duket jashtëzakonisht i dobët. Teherani duhet të përballet tani me një president amerikan që supozohet se ai ka tentuar ta vrasë dhe që ka treguar – katër vjet më parë kur Irani ishte më i fuqishëm sesa është tani – se nuk i trembet një lufte me ta.
Kombinimi i temperamentit të paparashikueshëm të Trump dhe krenarisë mund të ketë më shumë ndikim në Kinën, lideri i së cilës, Xi Jinping, e përgëzoi për fitoren duke paralajmëruar se SHBA-ja do të humbasë nga konfrontimi dhe do të përfitojë nga bashkëpunimi. Një luftë tarifash shkatërruese mund të shmanget përmes marrëveshjeve. Por mbi të gjitha Kina duhet të përballet me një president të SHBA-së që do ta urrente të luftonte për të mbrojtur Tajvanin nga një pushtim kinez, por gjithashtu nuk do të donte të quhej i dobët nëse tërhiqet nga një luftë e tillë.
Pekini ka të ngjarë të ketë pak sinjale për të studiuar rreth qëllimeve të një vendimmarrësi kaq unik dhe të paarsyeshëm, dhe prandaj do ta ketë të vështirë të kuptojë kur, dhe nëse, një lëvizje e mundshme ndaj Tajvanit do të përballet me trupat amerikane në terren, siç premtoi Biden.
Vendimi më i hershëm dhe më i rrezikshëm që Trump do të përballet është për mbështetjen e vazhdueshme të SHBA-së për Ukrainën. Çdo marrëveshje ka të ngjarë të përfshijë pranimin nga Kievi të disa koncesioneve territoriale dhe do të ofrojë një pushim të përkohshëm të luftimeve, që do t’i lejonte Moskës të rigrupohej. Kjo, vetvetiu, do të jetë jashtëzakonisht e rrezikshme për sigurinë evropiane.
Por në momentin aktual ku ndodhemi në këtë luftë, Ukraina gjithashtu ka nevojë për kohë për t’u rigrupuar dhe për t’u riarmatosur. Ajo po humbet territor ndoshta me ritmin më të shpejtë që nga fillimi i pushtimit, dhe do të përfitonte menjëherë nga ngrirja e vijave të frontit. Gjithashtu, ajo e gjen veten në skajin më të mprehtë të paradoksit më të madh të politikës së jashtme të Biden: t’i japë Kievit mbështetje të mjaftueshme për të mos humbur, por jo aq sa ta lejojë të mposhtë Rusinë. Ukraina një ditë do të arrijë të mbetet, eventualisht, pa ushtarë të gatshëm për të luftuar.
Presidenti Volodymyr Zelensky e ka ditur që do të vinte dita kur ideja e një “lufte të përjetshme” do të bëhej e papëlqyeshme për NATO-n, dhe aleanca më e madhe ushtarake në botë eventualisht do të kërkonte të ulte përfshirjen e saj. Gjithçka që ka thënë Trump sugjeron se ai dëshiron të njëjtën dalje shumë shpejt.
Afërsia groteske dhe e pakuptueshme e Trump me Putinin bën që detajet e çdo marrëveshjeje të jenë jashtëzakonisht të rrezikshme për Evropën dhe aleancën e NATO-s, e themeluar për t’u përballur me Rusinë. Por është një moment ku Ukraina, përveç nëse ndodh një revoltë ose kolaps i brendshëm rus, do të kishte mbërritur gjithsesi eventualisht. A pranon Moska një marrëveshje më të mirë të bërë me një president amerikan që ka qenë më pak konfrontues dhe personalisht fyese ndaj Putinit? A rrezikon Putini që Trump të ndihet më shumë i ofenduar personalisht nëse e njëjta marrëveshje tradhtohet më vonë, dhe entente e tyre ekspozohet si një mashtrim?
Përgjigjet për këto pyetje për momentin janë të panjohura. Por do të ishte naive të mendonim se ato domosdoshmërisht sjellin lajme të mira për Kievin.
Megjithatë, ngritja e Trump nuk ka sjellë një grup të ri krizash dhe problemesh globale. Përkundrazi, kjo do të thotë që SHBA-ja dhe aleatët e saj duhet të përgatiten për t’u marrë me të njëjtat çështje, me një fokus, mjete dhe përparësi të ndryshme.
Kjo mund të jetë katastrofike për rendin aktual botëror dhe për demokracitë perëndimore në tërësi. Ose mund t’i detyrojë shoqëritë dhe aleancat e lodhura të adoptojnë një frymë të re të kompromisit të ndriçuar dhe mbrojtjes së zjarrtë./ CNN
