Emigrantë shqiptarë kanë qenë në qendër në vëmendjes nga qeveria britanike. Qeveria e kryeministrit Rishi Sunak ka paralajmëruar masa të rrepta për azilkërkuesit shqiptarë. “The Guardian” i ka dedikuar një shkrim të gjatë retorikave kundër shqiptarëve nga figurat mediatike si edhe nga politikanët britanikë. Studiuesi ligjor David Neale ka mbajtur një qëndrim kritik ndaj qeverisë britanike për mënyrën se si po vepron dhe si i ka trajtuar azilkërkuesit shqiptarë. Nga ana tjetër, në shkrimin e “The Guardian” theksohet edhe humbja e fëmijëve shqiptar.
Muajt e fundit, ka qenë rraskapitëse dhe dëshpëruese të shohësh qeverinë britanike duke demonizuar azilkërkuesit shqiptarë. Prej disa vitesh, dikur si avokat dhe tani si ndihmës ligjor, kam punuar me fëmijë dhe të rinj shqiptarë azilkërkues. Retorika antishqiptare e politikanëve dhe figurave mediatike ka qenë thellësisht mashtruese dhe jashtëzakonisht mizore. Dhe fushata aktuale antishqiptare e Home Office do të kushtojë jetë.
Një nga narrativat më toksike ka qenë ideja se djemtë dhe burrat shqiptarë, në krahasim me vajzat dhe gratë, nuk janë viktima “të vërteta” dhe nuk kanë nevojë për mbrojtje. Ky supozim është i rremë. Unë kam punuar me shumë djem dhe të rinj shqiptarë që erdhën në MB si fëmijë të pashoqëruar azilkërkues. Ata janë jashtëzakonisht të prekshëm. Shumë prej tyre janë trafikuar, ose brenda Shqipërisë ose nga Shqipëria në MB ose në vende të tjera evropiane në punë të detyruar ose kriminalitet të detyruar dhe janë abuzuar rëndë. Shumica janë me prejardhje të privuar dhe disa kanë pësuar dhunë në familje në fëmijëri. Shumica dërrmuese kanë çrregullime të stresit post-traumatik dhe depresion, dhe disa kanë paaftësi të tjera. Shumë prej tyre janë ritraumatizuar nga sistemi i azilit në MB, janë zhgënjyer nga të rriturit që duhet t'i kishin ndihmuar dhe përfundimisht janë ritrafikuar brenda MB. Në këtë sfond, është veçanërisht shqetësues fakti që 176 fëmijë shqiptarë azilkërkues, të vendosur në hotelet e drejtuara nga Home Office, janë zhdukur dhe mund të jenë trafikuar nga bandat e krimit të organizuar.
Të rinjtë e kthyer me forcë në Shqipëri nga Ministria e Brendshme pasi arrijnë moshën madhore janë gjithashtu në rrezik të lartë për t'u trafikuar atje. Hulumtimi nga Asylos dhe Qendra Kërkimore për Azilin në vitin 2019 zbuloi se faktorët e rrezikut për trafikimin ose ritrafikimin përfshinin varfërinë, arsimin e ulët, vuajtjet nga paaftësitë fizike ose mendore, dhunën në familje dhe/ose abuzimin seksual brenda familjes dhe të qenit LGBT. Shumica e djemve dhe burrave shqiptarë azilkërkues me të cilët kam punuar shfaqin disa ose të gjithë këta faktorë rreziku. Pavarësisht kësaj, Home Office ka pohuar së fundmi se djemtë dhe burrat shqiptarë të trafikuar nuk janë në rrezik në Shqipëri, madje ka përcaktuar se pretendimet e tyre mund të vërtetohen si "qartësisht të pabaza", që do të thotë t'u hiqet e drejta e ankimimit. Ata janë krejtësisht të gabuar.
Përveç trafikimit, një tjetër shkak i zakonshëm i arratisjes së djemve dhe burrave shqiptarë nga vendi i tyre është gjakmarrja. Një i ri mund të jetë në shënjestër për shkak të diçkaje që ka bërë babai, gjyshi, xhaxhai apo edhe një kushëri i largët. Disa gjakmarrje zgjasin me dekada. Disa mund të shpërthejnë papritmas edhe pas një qetësie prej vitesh. Shumë burra dhe djem nuk kanë zgjidhje tjetër veçse të izolohen, duke qëndruar në shtëpitë e tyre për vite me radhë, me pasoja shkatërruese për shëndetin e tyre mendor.
Në vitin 2012, Gjykata e Lartë e Mbretërisë së Bashkuar vlerësoi provat për gjakmarrjen dhe pranoi se shteti shqiptar nuk ofron mbrojtjen e duhur për ata që janë në gjakmarrje aktive, veçanërisht në veri të vendit (ku ndodhin më së shumti gjakmarrje). Megjithatë, gjatë viteve të fundit, Ministria e Brendshme ka argumentuar në politikat e saj të vendit dhe shënimet informative (Cpin) – udhëzimet që u jep punonjësve të çështjeve të saj – se situata është përmirësuar dhe se Shqipëria tani ofron mbrojtjen e duhur. Akoma më shqetësuese është se Cpin-at e njëpasnjëshme kanë pretenduar se rastet e azilit të bazuara në gjakmarrje mund të certifikohen si qartësisht të pabaza. Vendime të tilla mund të kundërshtohen nga rishikimi gjyqësor, por jo të gjithë azilkërkuesit kanë fatin të kenë përfaqësim të mirë ligjor ose të dinë se cilat janë të drejtat e tyre.
Që nga viti 2018, unë kam rishikuar (dhe zhvlerësuar) Cin-et e Home Office për Shqipërinë, më së fundi Cpin e janarit 2023 për gjakmarrjen . Kur dikush në fakt lexon burimet e cituara në Cpins, në vend që t'i marrë konkluzionet e Home Office në vlerë nominale, është e qartë se përfundimet nuk mbështeten. Sipas burimeve të pavarura (në krahasim me vetëvlerësimet rozë të qeverisë shqiptare) nuk ofrohet mbrojtja e duhur. Shumica e njerëzve nuk do të kontrollojnë saktësinë e konkluzioneve të tyre dhe avokatët e ndihmës juridike të mbingarkuar dhe të papaguar më pak nuk kanë kohë. Rezultati është se njerëzve në nevojë të dëshpëruar për mbrojtje u refuzohen kërkesat për azil, ndonjëherë pa të drejtë apelimi.
