Viktima e parë e mandatit të dytë të Donald Trump si president i SHBA ka shumë gjasa të jetë Ukraina. Të vetmit që mund ta shmangin këtë katastrofë jemi ne, europianët, por kontinenti ynë është në kaos. Qeveria koalicion e Gjermanisë zgjodhi ditën që ne u zgjuam me lajmin e triumfit të Trump-it, nga të gjitha ditët, për të rënë në një përçarje të ashpër. Nëse Evropa nuk mund të ngrihet për të përballuar sfidën, jo vetëm Ukraina, por i gjithë kontinenti do të mbetet i dobët, i ndarë dhe i zemëruar ndërsa hyjmë në një periudhë të re dhe të rrezikshme të historisë evropiane.
Në vetë Ukrainën, njerëzit po përpiqen të gjejnë një ngushëllim në atë re portokalli që po afrohet me shpejtësi drejt Uashingtonit. Në fund të fundit, ata ishin gjithnjë e më të zhgënjyer nga vetë-përmbajtja e administratës së Joe Biden-it. Kjo shpresë e re e pakët u kap në mënyrë të përsosur në një mesazh të dërguar nga një komandant ukrainas i vijës së parë. Trump, shkroi ai, “është një njeri surprizash, ndoshta gjërat do të bëhen më mirë”.
Do të thoja se ka një shans prej pesë deri në 10% që presidenti i 47-të i SHBA-së, “njeriu surprizë”, të kërcënojë me rritjen e mbështetjes për Ukrainën për të detyruar Vladimir Putin të bëjë një marrëveshje paqeje, ashtu siç kanë bërë thirrje disa nga mbështetësit e tij pro-ukrainas, si ish-sekretari amerikan i shtetit Mike Pompeo. Siç thekson me zgjuarsi presidenti ukrainas Volodymyr Zelenskyy, Trump e urren më shumë se gjithçka të duket si humbës.
Megjithatë, ka 90% deri në 95% mundësi që ai do të bëjë saktësisht atë që ka thënë vazhdimisht që do të bëjë, dhe do të përpiqet ta përfundojë luftën duke imponuar një zgjidhje mbi Ukrainën. Në korrik, ai i tha Fox News: “Do t’i thoja Zelenskyy-t: mjaft. Duhet të bësh një marrëveshje” – megjithëse shtoi se do të kërcënonte të jepte Ukrainës “shumë më tepër” ndihmë për të sjellë Putinin në tryezë. Por kushtet e parashikuara nga nënpresidenti i tij, JD Vance – duke pranuar ndarjen aktuale territoriale të Ukrainës dhe duke e detyruar atë të pranojë neutralitetin – do të ishin një fitore e madhe për Putinin.
Në realitet, ndoshta nuk ka marrëveshje që Putini dhe Zelenskyy të pranonin aktualisht. Në një deklaratë të rrallë të vërtetë, zëdhënësi i Putinit, Dmitry Peskov, ka vërejtur: “Nuk mund ta përfundosh konfliktin e Ukrainës brenda natës.” Ajo që mund të bëjë presidenti i ri i SHBA-së, megjithatë, është të reduktojë mbështetjen ekonomike dhe ushtarake amerikane aq shumë sa që Kievi të detyrohet të kërkojë një armëpushim nga një pozicion dobësie. Më keq akoma, kjo mund të krijojë atë që eksperti ushtarak Jack Watling e ka quajtur një skenar Brest-Litovsk, ku Ukraina përpiqet të sigurojë një marrëveshje nga një pozicion aq i dobët sa që edhe kërcënimi i një ofensivë të re armike mund ta detyrojë të bëjë më shumë lëshime, siç i ndodhi vetë Rusisë kur negocioi traktatin e Brest-Litovskit në vitin 1918 me Gjermaninë perandorake dhe aleatët e saj.
Megjithatë, edhe në skenarët e “paqes përmes forcës” të parashikuar nga mbështetësit e paktë të Trump-it për Ukrainën, Evropa do të duhet të bëjë shumë më tepër. Në një artikull bashkautor në Wall Street Journal, “Një Plan Paqeje Trump për Ukrainën”, Pompeo propozoi që aleatët evropianë të NATO-s të rrisin shpenzimet e tyre për mbrojtjen në 3% të PBB-së dhe të kontribuojnë me 80% të një fondi prej 100 miliardë dollarësh për të armatosur Ukrainën. Dhe, natyrisht, të blejnë armë dhe municione amerikane. Robert O’Brien, ish-këshilltar i sigurisë kombëtare i Trump-it, shkroi në Foreign Affairs se “Qasja e Trump-it do të ishte të vazhdonte të siguronte ndihmë vdekjeprurëse për Ukrainën, e financuar nga vendet evropiane, ndërsa mbante të hapur derën për diplomacinë me Rusinë.”
Në aspektin intelektual, shumë evropianë e kuptojnë se, të ngjeshur mes një Rusi që po avancon me agresivitet dhe një Amerike që po tërhiqet me agresivitet, Evropa duhet të bëjë më shumë për mbrojtjen e saj. Intelektuali francez Emmanuel Macron, i cili gjithashtu ndodh të jetë president i Francës, reagoi ndaj fitores së Trump-it duke informuar botën në X (Twitter) se kishte folur me kancelarin gjerman Olaf Scholz dhe se do të punonin së bashku për një “Evropë më të bashkuar, më të fortë, më sovrane në këtë kontekst të ri”. Por si rezultat i arrogancës së vetë Macron-it, Franca tani ka një qeveri të dobët, të paqëndrueshme që varet për mbijetesën e saj politike nga populistja Marine Le Pen, e cila është pro-Putin. Dhe qeveria e Scholz-it ra disa orë më vonë, duke lënë fuqinë qendrore të Evropës në një limbo parazgjedhore dhe paszgjedhore, ndoshta për muaj të tërë, gjatë kësaj periudhe kritike të tranzicionit gjeopolitik. Një nga shkaqet e dukshme të rënies së koalicionit ishte refuzimi i liderit të Demokratëve të Lirë dhe ministrit të financave Christian Lindner për të pranuar një shtesë prej 3 miliardë euro për mbështetjen urgjente për Ukrainën si pjesë e një pakete shpenzimesh emergjente prej 9 miliardë eurosh.
Evropa është gjithashtu thellësisht e ndarë në përgjigjen e saj ndaj Trump-it. Në shumë nga më shumë se 40 vende evropiane të përfaqësuara në samitin e Komunitetit Politik Evropian në Budapest dje, ka forca të rëndësishme politike që e mbështesin atë me entuziazëm, dhe disa prej tyre janë në pushtet. Në krye të listës është nikoqiri i atij takimi, lideri hungarez Viktor Orbán, por ai bashkohet me figura të tilla si Robert Fico në Sllovaki, Aleksandar Vučić në Serbi dhe Geert Wilders, partia e të cilit është pjesë e koalicionit qeverisës në Holandë. Giorgia Meloni e Italisë mund të anonjë edhe ajo nga ky qëndrim. Jo formalisht në detyrë kombëtare, por ende me ndikim politik, janë të tillë si Le Pen në Francë, Nigel Farage në Britani, AfD në Gjermani, Partia e Ligjit dhe Drejtësisë në Poloni dhe Vox në Spanjë. Sipas një studimi nga Europe Elects, në shtatë vende evropiane – Slloveni, Sllovaki, Moldavi, Bullgari, Hungari, Gjeorgji dhe Serbi – shumica e të anketuarve do të kishin votuar për Trump-in nëse do të kishin pasur mundësinë (duke përjashtuar ata që nuk kanë përgjigje). Ata bashkohen me 78% të rusëve që do të kishin bërë të njëjtën gjë. Po, Trump është zgjedhja e Rusisë.
Pastaj është Britania. Anëtarë të lartë të kabinetit të kryeministrit Keir Starmer në të kaluarën e kanë përshkruar Trump-in me fyerjet më të ashpra (“sociopat që simpatizon neo-nazistët”), por tani një deklaratë nga Downing Street për telefonatën e Starmer-it me presidentin e zgjedhur thotë se ai i ofroi “urime të ngrohta” dhe ata “me dashuri” kujtuan darkën e tyre për t’u njohur më mirë në shtator. Sigurisht që kjo është hipokrizia e zakonshme e marrëdhënieve ndërkombëtare, por ekziston një mundësi reale që, duke marrë parasysh gjendjen e rënduar ekonomike të Britanisë pas Brexit-it dhe 14 viteve të kursimeve nga Tory-t, qeveria e saj të jetë e tunduar të kërkojë një përjashtim për “marrëdhënie speciale” nga tarifat e ashpra që Trump po kërcënon të vendosë ndaj Evropës. Megjithatë, siç ka komentuar kohët e fundit Friedrich Merz, i cili ka gjasa të jetë kancelari i ardhshëm i Gjermanisë, për Evropën që të shpëtojë Ukrainën dhe të qëndrojë në këmbë në një botë të rrezikshme do të kërkohet bashkëpunimi më i ngushtë – të paktën – mes Gjermanisë, Francës, Polonisë dhe Britanisë. A mund të arrihet vërtet një unitet mbrojtjeje dhe diplomacie me një përçarje të tillë politike dhe ekonomike?
Kemi dy muaj deri në inaugurimin e Trump-it më 20 janar për të gjetur një përgjigje më të mirë. Duhet. (Kjo nuk do të thotë se do ta bëjmë.)
Timothy Garton Ash është historian, shkrimtar dhe kolumnist i të përditshmes The Guardian.
