Udhëheqësit e Armenisë dhe Azerbajxhanit planifikojnë të nënshkruajnë një deklaratë të përbashkët në Shtëpinë e Bardhë sot, duke u zotuar për një marrëveshje paqeje të lehtësuar nga administrata Trump, e cila do t'i jepte fund konfliktit gati katër dekadash midis dy vendeve.
Të dy vendet pritet gjithashtu të nënshkruajnë marrëveshje që zgjerojnë lidhjet dypalëshe me Uashingtonin, një përparim i bërë i mundur sepse SHBA-të ndihmuan në zgjidhjen e një mosmarrëveshjeje mbi zhvillimin e një korridori të përbashkët tranziti, sipas tre zyrtarëve amerikanë.
“Pres me padurim të mirëpres Presidentin e Azerbajxhanit, Ilham Aliyev, dhe Kryeministrin e Armenisë, Nikol Pashinyan, në Shtëpinë e Bardhë nesër për një Samit Historik Paqeje”, shkroi Trump të enjten në platformën e tij Truth Social.
“Shtetet e Bashkuara do të nënshkruajnë gjithashtu Marrëveshje Dypalëshe me të dy vendet për të ndjekur së bashku mundësitë ekonomike, në mënyrë që të mund ta zhbllokojmë plotësisht potencialin e Rajonit të Kaukazit Jugor.”
Çelësi për lehtësimin e konfliktit të gjatë është marrëveshja për korridorin e tranzitit, i cili përfshin një angazhim për zhvillimin e shtrirjes malore të territorit armen midis Azerbajxhanit dhe enklavës së tij Nakhiçevan të njohur si Korridori i Zangezurit, thanë tre zyrtarë.
Në një luks Trumpian, SHBA-të e kanë konsideruar korridorin si Rrugën Trump për Paqe dhe Prosperitet Ndërkombëtar dhe e kanë cilësuar këtë gjë si Samitin e Paqes TRIPP.
Armenia ka rënë dakord t'i japë SHBA-së të drejtat ekskluzive të zhvillimit special në tokën e Korridorit Zangezur për 99 vjet. SHBA-të do t'ia japin me qira tokën një konsorciumi që do të zhvillojë linja hekurudhore, nafte, gazi dhe fibra optike dhe ndoshta transmetimin e energjisë elektrike përgjatë korridorit 27 miljesh.
Deklarata e përbashkët besohet të jetë deklarata e parë dypalëshe e nënshkruar ndonjëherë nga dy vendet armiqësore prej kohësh, tha zyrtari i tretë. Ministrat e jashtëm pritet të nënshkruajnë tekstin e një traktati për të cilin palët thanë se kishin rënë dakord në mars, por që atëherë kanë bërë përparim të ngadaltë.
“Nesër është shtrëngimi i duarve për të shkruar çekun, dhe ne ende duhet të nënshkruajmë kontratën dhe të arkëtojmë çekun”, tha zyrtari.
Marrëveshja është kulmi i dekadave të përpjekjeve të SHBA-së për të ndërmjetësuar përfundimin e konfliktit, i cili lindi kur vendet fituan pavarësinë nga Bashkimi Sovjetik. Administrata e Bidenit ishte pranë sigurimit të një marrëveshjeje të ngjashme.
SHBA-të do të heqin kufizimet mbi bashkëpunimin në mbrojtje me Bakunë kur administrata të lëshojë një dokument që heq dorë nga një seksion i Aktit të Mbështetjes së Lirisë të vitit 1992, një ligj që ndalon ndihmën e drejtpërdrejtë për qeverinë e Azerbajxhanit për shkak të mosmarrëveshjeve të saj me Armeninë.
Administratat e kanë lejuar një ndihmë të tillë pas sulmeve terroriste të 11 shtatorit 2001, sipas një autoriteti heqjeje dorë. Por administrata Biden e pezulloi atë në heshtje, ndërsa Aliyev vazhdonte të përmendte idenë e operacioneve të ardhshme ushtarake kundër Armenisë. Në një moment, Baku mori pajisje ushtarake dhe fonde të tjera me vlerë 100 milionë dollarë nga SHBA-ja.
Sipas marrëveshjes, Azerbajxhani dhe Armenia do të largohen gjithashtu nga Grupi i Minskut i OSBE-së - i cili përfshin gjithashtu Francën, Rusinë dhe Shtetet e Bashkuara - dhe ka punuar për dekada të tëra për të zgjidhur mosmarrëveshjen midis dy vendeve. Azerbajxhani kishte protestuar që nga shpërthimi i një lufte të vitit 2020 midis dy vendeve se Grupi i Minskut i OSBE-së nuk ishte më i nevojshëm pasi Azerbajxhani kishte marrë me forcë enklavën e kontestuar të Nagorno-Karabakut.
Marrëveshja pritet të zhgënjejë shumë armeno-amerikanë, sepse me sa duket i mungojnë dispozita specifike për të adresuar zhvendosjen e njerëzve nga enklava historikisht armene, si dhe të robërve të luftës të marrë në konflikt.
“Paqja e vërtetë duhet të bazohet në drejtësi dhe llogaridhënie për shkeljet e vazhdueshme të të drejtave të njeriut nga Azerbajxhani - këto çështje nuk duhet të lihen në plan të dytë”, tha Alex Galitsky, drejtor programi në grupin e avokimit të Komitetit Kombëtar Armen të Amerikës.
“Një marrëveshje që shpërblen agresionin e Azerbajxhanit, minon sovranitetin e Armenisë dhe u mohon drejtësinë armenëve të Artsakhut vetëm sa do ta bëjë më të vështirë zgjidhjen e këtyre çështjeve kritike të të drejtave të njeriut në të ardhmen.”/Politico
Komente
