Pretendimet e herëpashershme të disa qarqeve shoviniste të shtetit helen dhe të disa patriarkëve të lartë të Kishës Greke, që vazhdojnë të thonë me të madhe se gjoja në Shqipëri po persekutohet dhe po shkelen të drejtat e minoritetit grek e shtesave të tjera të besimit ortodoks, të cilat gjejnë vend dhe hapësira të bollshme në disa media helene, nuk janë gjëra të panjohura dhe të padëgjuara për Shqipërinë dhe për shqiptarët. Po t’i hedhim një sy të shkuarës jo shumë ë largët, që ka të bëjë me marrëdhëniet në mes dy vendeve lidhur me këtë çështje, do të shohim se pretendimet e tyre janë një avaz i vjetër. Por ndryshimi qëndron në faktin se: ndërsa sot pretendimeve të tyre u bëjnë “iso” edhe disa personazhe të ish-organizatës Omonia, (e cila tashmë duket se është “arkivuar” dhe i përket të shkuarës), në atë kohë, më saktë në vitet e Monarkisë së Zogut, vetë paraardhësi i Janullatosit, Vissarion Xhuvani, që kryesonte Kishën Ortodokse Autoqefale të Shqipërisë, dilte me deklarata dhe shkrime të ndryshme në shtypin shqiptar të asaj kohe, duke përgënjeshtruar shpifjet dhe trillimet e qarqeve shoviniste greke dhe disa kryepeshkopëve të saj, të cilët pretendonin se në Shqipëri, po persekutoheshin shtetasit e besimit ortodoks. Veç të tjerash, kjo gjë shihet qartë edhe në një shkrim të gazetës “Besa” të datës 23 shkurt të vitit 1935, (e cila dilte në Tiranë me botues Fiqri Rusi), ku Imzot Vissarioni. ka bërë një deklaratë të gjatë në lidhje me disa artikuj të gazetës greke “Iporotikon Mellon”, e cila shpifte dhe trillonte për një krim të përbindshëm të ushtarëve grekë, (vrasja e shqiptarit Stefan Guvoli nga Dhrovjani i Delvinës), duke u’a ‘faturuar’ atë ushtarëve shqiptarë. Bashkë me deklaratën e Imzot Xhuvanit, në këtë shkrim po japim të plota edhe dy artikujt e gazetës “Besa” të Fiqri Rusit (5 dhe 6 mars 1935), ku demaskohen shpifjet dhe trillimet e shtypit grek.
Shkrimi i gazetës “Besa” të botuesit, Fiqiri Rusi
Deklaratë e Kryepeshkopit të Shqipërisë Emzot Vissarionit, mbi zakonet e shtypit grek dhe atyre që munt të impresionohen prej atij shtypi
Gjith sa shkruen fletorja Greke “Iporotikon Mellon” Nr. 9. datë 2 Shkurt 1935, si dhe cilado fletore tjetër që munt të ketë shkrue ose që munt të shkruajnë si ajo në atë numër, porsa i përket kritikave dhe ankimeve tona kundrejt politikës Kishtare të Qeverisë Shqiptare, të gjitha nuk i përshtaten së vërtetës, por janë krejt gabime ose aluzione që nuk meritojnë vërejtje.
Mbasi neve kemi folur lirisht para gjithë botës haptazi kurdoherë dhe në çdo rast; po të ishte ashtu si thotë fletroja e sipërpërmendur, atëhere shtypi dhe Drejtësia publike do të na kishte prekë dhe do të kishte marrë masat e rastit relativ, me të drejtat sidomos tash kur regjimi Mbretnuer në Shqipni asht ma tepër se kurdoherë dhe në çdo kënt të Shqipnis i plotfuqishëm zotnues. Shpirtin Turko-fil të sistemit të Turqisë së vjetër edhe shpirtin mohues të Krishtënimit nuk asht kush në botë që ta urrej ma shumë se sa e urrjemë neve, si dëshmohet prej shumë punëve tona kurdoherë, që shifen prej atyne vetëm dëshirojnë me i pae; pra nuk asht ajo cilësi që përmend fletorja në fjalë, por mëshira e zotit dhe nevoja e domosdoshme e punëve t’Orthodhoksisë së Shqipnisë që na detyruan neve me marrë përsipër pa dëshirue as pak dhe pa kërkue n’asnjë mënyrë barrën e randë dhe historike të Kryepeshkopit të parë Kombëtar të Orthodhoksisë Shqiptare dhe pajtim të plotë pikërisht me Kanonet Orthodhokse, ashtu ekzakt si u proklamuan edhe nga Kryepeshkopët e parë të Greqisë etj., pa asnjë ndryshim mënyre, pune që e dinë mirë Grekët, por nuk kanë se ç’të bajnë duket dhe duan të gjinden në punë tuj shpifë.
Le të na e provojnë botnisht me fakte, çfarë persekutimi edhe atë ma të voglin qoftë, jemi neve personalisht dhe Kisha Tonë t’ue ba elementin Grek në Shqipni dhe, kur edhe si neve nuk jemi vetëm Kryepeshkopi i Grekofonëve në Shqipni, që dihen se sa janë, por edhe i gjithë popullit Orthodhoks të Shqipnisë, neve dijmë lumturi dhe kryenaltësi se asnjë Grek nga ata që rrojnë në Shqipni nuk ka dalë deri më sot, në një kohë kaq të gjatë deri në shtatë vjet, të paraqesë një ankim qoftë edhe fantastik për persekutimin nga ana tonë; kemi dashur dhe kemi ditë t’i mbrojmë edhe të kujdesemi fetarisht për to, në mënyrë të njishme dhe të përzemërt se gjithë Orthodhoksët Shqiptarë të Kryepeshkopatës së Shqipnisë me ndihmën e Mbretit Zog; po të kishin pësue edhe ma të paktin persekutim nga ana e Kishës Shqiptare, Grekofonët e ndodhun në Shqipni nuk do të kishin përtue me u ankua kudo që të munden; por lavdi Zotit edhe Politikës Mbretnore, këta nuk kanë përse t’ankohen dhe prandaj nuk janë ankue dhe prandaj porsa shkruen shtypi grek tuj na konsiderue neve si persekutonjës të elementit Grekofon në Shqipni, Grekofonët në fjalë vetë çuditen dhe qeshin me sa shkruen shtypi Grek për persekutimin fantastik nga ana e personit tonë që duan edhe shkruejn fletoret Greke edhe këto dit.
Por as vogëlsia e karakterit të mohimit të miqësisë politike nga ana jonë, që do dhe supozon fletorja në fjalë, porsa i përket Mbretit të soçëm historik të Shqipnisë, nuk mundte me na ba me kritikue Mbretin ZOG i I-rë, mbasi asht e ditun se nuk kemi as kritikue as harrue as më 1924 kur Mbreti me gjith miqtë e vet, për mos me ba gjakderdhje vllaznore, dhe e la fuqin e sundimit, dhe ishte jashtë Shqipnisë larg në mërgim; sa jemi besnik Mbretit ZOG i I-rë, neve, vërtetohet jo vetëm nga qëndrimi i pandryshueshëm edhe nga veprat tona që prej 1919 deri sot pa pre, por edhe në mënyrë ma solemne, kur Mbreti denjoj me na nderue tuj na mbajtë pranë tij në bashkëfjalime të papreme për plot tre orë, në Pallatin Mbretnuer tue bisedue me ne, me mënyrën më miqësore dhe ma të sinqertë që munt të bahet, dhe të thjeshtë, sado që fletorja e sipërpërmendun shkroi si deshi për neve dhe për të, për me mjellë në mes tij dhe neve armiqësi.
Sa për vujtjet e gjithë Krishtërimit në Shqipni që do me vërtetue fletorja Greke n’atë mënyrë që i pëlqen asaj, neve shtojmë se vetpërgënjeshtron veten ajo; se, nuk asht e mundun t’alarmojë botën për vuajtjet e Kristianizmit nji mohues i Kristianizmit, si do ajo me na quajtë, megjithqë asht punë prej të gjithëve e ditun dhe dëshmueme se, neve jemi mbrojtës deri në theorinë ma të randë, edhe t’jetës sonë për Kristianizmin Orthodhoks në Shqipni; 16 vjet sakrifikohemi për të, si e di vetë Perëndia dhe i gjithë populli i Shqipnis; por edhe ato Grekë që gjykojnë edhe flasin për djallëzi edhe pa prapamendim; se për shtypin dhe politikën Greke nuk na intereson se neve nuk jemi në fellat e Azisë së largët, si dihet, por jemi në portën e Greqisë në kufi të Saj, dhe këtu ndodhen gjithë përfaqësinat e Shteteve të qytetnuem, por as në shërbim të Greqisë jemi.
Për sa i përket margaritarëve të zakonshëm të Shtypit Grek për karakterin e botës nuk kemi asnjë vërejtje se dihet që, kur botojnë në fletoret e Greqis jo artikuj por faqe të tana, padrejtësisht, plot poshtërsina të pa tregueshme për Kryepeshkopin e tanishëm të gjithë Elladhës si edhe për të ma parshmine tyne, asht ma lehtë dhe natyrale ndofta të mirën dhe karakterin e moralitetit të të tjerëve, Grekët me fletoret e tyne t’u shpif sipas fandazisë bukur dhe të paimitueshme që karakterizon zotësin mithollogjike Greke. Po të ribotoheshin në Shtypin Shqiptar poshtërsinat e shtypit për karakterin e dy Kryepeshkopëve Grekë që janë sot, njani mbi Fronin e Aleksandris, dhe që me të vërtetë respekt dhe çmim, atëhere munt të merreshin vesh edhe ma mirë mentalitetet e disa fletoreve Greke.
Shkurt, le të mirret vesht njiherë e mirë se neve këtu në vendin tonë mundet të kritikojmë dhe të kundërshtojmë njani-tjetrin, por llogaritë i gjejmë vetë dhe i rregullojmë po vetë, edhe se patriotizma në Shqipni asht zhvillue mjaft si dhe ndërgjegjia kombëtare edhe hollësina e gjykimit, sa që nuk do të jetë e mundun me përfitue nga një rast intrigat e të huajve. Mentalitet; punë që nuk mund të ndryshojë me kalimin e disa shekujve; pra as ne nuk na habisin sa shkruejn në Shtypin Grek edhe n’ato artikuj me anë të cilave për Orthodhoksët Shqiptarë të Shqipnisë i quejn Grekët nga Kombësia, dhe munt të çfaqen si mbrojtës gjoja të Orthodhokësve në fjal; dhe politika Greke kujton se për vehte Orthodhoksët Shqiptarë; por punët tash dhe brenda 20 vjetëve bajnë që të provohet e kundërta; këto nuk kanë gajle, por ban që karvani vetë, ecën, dhe ato që duhet të gërthasin, le të vazhdojnë punën.
Dy artikujt e botuar në gazetën e Fiqri Rusit më 5-6 Mars 1935
Gazeta “Besa” e Tiranës denoncoi shpifjet e shtypit grek
-Konkursi i gënjeshtrave filloi në shtypin grek-
Fushatë e re
Nuk qenka e thënë të na qetësohen veshët prej shpifjeve të shtypit grek, i cili pasi hesht për një kohë të shkurtër për të marrë frymë, unanimisht vazhdon zakonin e vjetër duke kallëzuar një tok përralla dhe ëndrra kundër vendit tonë. Këtë radhë qysh nga gazeta e humbur e krahinës së Pogonit “I foni tu Pogoniu”, gjer te gazetat më të mëdha si “Elinikon Mellon” dhe “Prota”, të gjitha gazetat e Greqisë kanë filluar zakonin e tyre tradicional, të mbushin shtylla të tëra plot me shpifje dhe me gënjeshtra, të cilat vetëm një shtyp si ai i Greqisë mund t’i krijojë dhe t’i përgatisë. Këtë radhë rekordin në krijimin e gënjeshtrave e ka fituar gazeta “Elinikon Mellon”, prandaj ne, duke ia lënë mënjanë të gjitha gënjeshtrat e tjera, kufizohemi vetëm me atë çështje që kallzon kjo gazetë më datën 22 Fror (Shkurt) 1935.
Një temë e përgatitur
Simpas kësaj fletore greke: “Një i quajtur Stefan Guvoli prej qarkut të Durrësit, kur mosha e tij u thirr nën armë, u arratis në Korfuz ku bëri shërbimin ushtarak dhe doli në rezervë për një aksident që pësoi në dorë. Rebelët shqiptarë të zemëruar prej këtij, i therrën nënën dhe babanë; i vëllai i tij u detyrua që të arratiset dhe të marri malet. Në muajin e fundit të vitit të kaluar, kur Stefan Guvoli nuk ishte nxjerrë akoma në rezervë, mori leje dhe mund të hynte në Shqipëri dhe të takohej me vëllan e tij, pa u kuptuar prej autoriteteve shqiptare; në ditët e para të Shkurtit, Stefan Guvoli deshi ta vizitonte përsëri atdheun e tij, por guvernatori i Selanikut nuk i dha leje, u detyrua që ta kapërcente kufirin afër katundit Grevecia; u diktua prej patrullës, e cila shtyri mbi të duke e rrëzuar të plagosur në dorë. Kur patrulla shqiptare prej dokumenteve që gjeti mbi të, e mori vesh se ky ishte Stefan Guvoli, e vari në një lis, e vrau, dhe të coptuar e futi në një thes dhe e hodhi në tokën greke”. Po për këtë person, për Stefan Guvolin, disa ditë më parë, gazetat e Athinës shkruanin se u mbyt në liqenin e Janinës kur po mundohej të shpëtonte dy gra.
Disa pyetje
E pyesim gazetën “Elinikon Mellon” se ky hero që krijoi ajo me fantazinë e saj të mprehtë, përse kishte ardhur dhe përse donte të vinte në një vend që i kishin therrur nënën dhe babanë dhe ç’dashuri mund të ndjente për Shqipërinë? Si mundi ky të takohej me vëllanë e tij, kurse siç thotë ajo vetë, ky qenka i arratisur ndër male? Përse ushtarët shqiptarë e lidhën për lisi, kurse mund ta vritnin shumë më lehtë duke qenë ay i shtrirë përdhe i plagosur, dhe kush ishte ay që i pa dhe ua kallëzoi këto barbarizma gazetës greke? Më së fundi, kush gënjen: ato gazeta që shkruajnë se Stefan Guvoli u mbyt në liqenin e Janinës, apo “Elinikon Mellon” që pretendon se ky u copëtua prejpatrullës shqiptare?
Edhe disa këshilla
Kurdoherë që u jemi përgjigjur shpifjeve të gazetave greke, e kemi thënë se shtypi grek nuk i shërben aspak interesit të Greqisë duke u munduar të alarmojë opinionin publik dhe të krijojë një korrent kundër Shqipërisë. Grekët i dinë dhe i njohin shumë mirë gazetat e tyre nga sa i njohim ne. Fare të pakët do të jenë ata grekë që do të gabohen me të remat e përhapura prej shtypit të tyre, por edhe sikur të pranojmë të kundërtën, sikur të pranojmë që opinion publik i Greqisë deklarohet unanimisht kundra Shqipërisë, çfarë do të mund t’i bëjnë vendit tonë. Ne kemi dashur të jetojmë me Grekët si dy popuj miq dhe fqinj të mirë. Në qoftë se gazetave greke nuk iu pëlqen kjo gjë, le të vazhdojnë fushatën ashtu siç kanë zakon se edhe ne s’kemi për të plasur prej hidhërimit. Dëshirojmë të na besojë opinioni grek që hidhërohemi për ngjarje të shëmtuara që ndodhin në Greqi dhe lusim megjithë zemër që të marrin fund sa më shpejt vëllavrasjet që tronditën shumë dëndur Greqinë. Kurse ne dëshirojmë të shohim një Greqi të bashkuar dhe të fortë, gazetat dëshirojnë të kundërtën për vendin tonë. Ja pra, dy mentalitete të kundërta që fatkeqësisht nuk mund të pajtohen. Sa për vrasjen e Stefan Guvolit, do të bëjmë fjalë në numrin e nesërmë.
“Ushtarët grekë e vranë për ta grabitur dhe e hodhën në lumë”
Gazeta “Besa”: Ja e vërteta e vrasjes së Stefan Guvolit
Dje në këto shtylla bëmë fjalë mbi vrasjen e Stefan Guvolit ashtu siç tregojnë dhe kallzojnë disa gazeta të Greqisë dhe sidomos gazeta “Elinikon Mellon”. Gjithashtu në shkrimin e djeshëm shpjeguam qëllimet e këqia të shtypit grek i cili një krim që ka ngjarë në tokën greke, një vrasje të shëmtuar që kanë bërë ushtarët grekë, mundohet ta rëfejnë sikur ka ndodhur në tokën shqiptare dhe si fajtor tregon ushtarët tanë. Mbi këtë çështje shtypi grek është ndarë më dysh: një pjesë shkruan se Stefan Guvoli u mbyt në liqen kur mundohesh të shpëtonte dy gra që po mbyteshin, dhe një pjesë tjetër, dhe sidomos gazeta “Elinikon Mellon” akuzon patrullën kufizore të Shqipërisë. Që të dy palët s’bëjnë gjë tjetër veçse mundohen të fshehin gjurmët e kriminelave të vërtetë; kurse njëra të krijojë përrallën e mbytjes në liqen, ana tjetër deshi të përfitonte prej këtij rasti që ta atakonte Shqipërinë ashtu siç e kanë pasur zakon kurdo herë. Nuk do të na pëlqente të çelnim një polemikë me shtypin grek në këto ditë që Shteti fqinj gjendet në një situatë mjaft të vështirë, por meqë përgjigjet tona i drejtohen vetëm një pjese të shtypit grek dhe aspak qarqeve zyrtare dhe popullit grek, nuk mund të heshtim dhe të mos ta sqarojmë se si ka ngjarë kjo vrasje, të cilën shtypi grek mundohet ta spekullojë kundër vendit tonë.
Si ka ndodhur vrasja?
I ndjeri Stefan Guvoli nuk është prej qarkut të Durrësit, siç shkruan gazeta “Elinikon Mellon”, por prej katundit Dhrovjan të nënprefekturës së Delvinës. Prindërit e tij janë gjallë dhe nuk janë therrur prej rebelave ashtu siç i ka pëlqyer ta stolisë këtë dramë gazeta greke, bile i ati i tij, posa mori vesh, prej udhëtarëve, vdekjen e djalit të tij, me pashaportë shqiptare shkoi në Greqi ku gjendet edhe sot. Stefan Guvoli ditën e 23 nëntor 1934 është prezantuar në Konsullatën tonë të Selanikut dhe ka marrë një leje kalimi pasi, siç kishte thënë vetë, do të kthehej në Shqipëri për të bërë shërbimin ushtarak. Leja e kalimit mban Nr. 34/1385. Këtë fakt konsullata jonë ua njoftoi edhe shtypit grek; prandaj pretendimet e gazetës “Elinikon Mellon”, ku thuhet se Stefan Guvoli, pasi nuk kishte leje kalimi, u detyrua të hynte fshehurazi në tokën shqiptare, rrëzohen vetvetiu. Stefan Guvoli është vrarë afët katundit Camanda të nënprefekturës së Filatit, katë qillometre brenda kufirit grek. Vrasësit kanë qenë ushtarët kufizor të Greqisë, të cilët pasi e vranë për t’i marrë të hollat, trupin e tij, për të humbur gjurmët, e hodhën në rrëmbat e lumit Pavla.
Qëllimi i shtypit grek
Shtypi grek për të mbuluar këtë krim të tmerrshëm të bërë prej ushtarëve të tyre, në të parë e dhanë lajmin se ky u mbyt duke shpëtuar dy gra që po mbyteshin në liqen, e ma vonë e panë të që krimin t’ia ngarkonin ushtërisë sonë. Nuk çuditemi aspak prej kësaj sjelljeje të gazetave greke. Një shtyp që e ka bërë zakon të krijojë vrasje, krime dhe rrahje që nuk kanë ngjarë fare, e ka shumë më të lehtë që ta zhvillojë në një mënyrë alarmante dhe të na akuzojë si kriminelë kur gjendet një njeri i vrarë, qoftë edhe shumë kilometra brenda kufirit të tyre. Observacionet tona përsa i përket taktikës së shëmtuar që bën shtypi grek, i bëmë në artikullin e djeshëm dhe s’po i përsërisim. Në këto shënime të sotme, siç kishim premtuar në shënimet e djeshme, u kufizuam vetëm duke kallëzuar faktin se si ka ngjarë vrasja e Stefan Guvolit dhe kush janë kriminelët e kësaj vrasje./Memorie.al
Komente
Shtet grek dhe jo helen. Nje e emertim i tille si ”helen” bota dhe historia botërore nuk e njeh sepse nuk ka dicka të tille . Mirpo gazetaret shqiptare e bejne fakt të kryer. Turp!
Përgjigju