Me të drejtë apo pa të drejtë, opinioni në rajon dhe shumë njohës të politikës së BE-së në Ballkanin Perëndimor u befasuan, madje u shqetësuan, nga fakti se në seancën dëgjimore në Parlamentin Evropian, kandidati për Përfaqësues i Lartë i Politikës së Jashtme dhe Sigurisë, Kaja Kallas gjatë më shumë se tre orësh debat nuk e përmendi si prioritet Ballkanin Perëndimor, madje as dialogun ndërmjet Kosovës dhe Serbisë, për të cilin do të jetë përgjegjëse si lehtësuese në emër të BE-së.
Ajo vetëm në pyetjen e fundit në fund të seancës e përmendi dialogun edhe pse pyetja kishte të bënte me Bosnje-Hercegovinën. Ajo vetëm tha se dialogu ndërmjet Beogradit dhe Prishtinës do të jetë një nga mënyrat për të punuar në rajon dhe se paraardhësit e saj "kanë investuar shumë kohë për stabilitetin në rajon".
Kjo mungesë fokusi në rajon, jo vetëm nga ajo, por edhe nga deputetët që nuk bënin pyetje, dëshmon dy gjëra. E para është se sa shumë kanë ndryshuar gjërat në BE dhe jashtë saj, kështu që interesi për Ballkanin bie në një nivel shumë të ulët. Dhe fakti i dytë është se edhe në BE ata thjesht nuk dinë çfarë të thonë apo çfarë të bëjnë me dialogun. Sepse edhe në BE ata mund të jenë të frustruar me dështimet e tyre si lehtësues në dialog, por edhe të ngopur me sjelljet e palëve që herë duan e herë nuk duan të takohen, herë duan e herë nuk duan të nënshkruajnë. herë duan e herë nuk duan ta zbatojnë.
Dukej krejtësisht ndryshe pesë vjet më parë kur deputetët e Parlamentit Evropian morën në pyetje kandidatin e atëhershëm për kreun e politikës së jashtme të përbashkët të BE-së, Josep Borrell. Pyetjet rreth dialogut ishin ndër pyetjet më të shpeshta. Deputetët nuk kanë hezituar t'i bëjnë pyetje personale për qëndrimin e tij kundër pavarësisë së Kosovës, të cilin ai e kishte në kohën kur ishte ministër i Jashtëm i Spanjës.
Ai me përvojën që kishte, i bindi me mjeshtëri deputetët se do të angazhohet që BE-ja “të flasë me një zë”, edhe pse ishte ndër fajtorët pse BE-ja nuk foli me një zë në rastin e Kosovës, dhe nuk flet as sot pesë vjet që është në krye të shërbimit diplomatik të BE-së. Ai dhe i dërguari i posaçëm, Miroslav Lajçak, njëherësh bashkëpunëtor i Borrelit për refuzimin e pavarësisë së Kosovës, siguruan që njohja reciproke të mos ishte pjesë e dialogut gjatë pesë viteve që ata kishin dialogun në dorë. Por të paktën Borrell e bëri dialogun një prioritet të lartë.
Borrelli, i pyetur për Kosovën dhe Ballkanin, tha se ky rajon do të jetë prioritet në punën e tij. Ai kishte thënë se arritja e marrëveshjes ndërmjet Kosovës dhe Serbisë do të jetë prioritet në punën e tij në mandatin e ardhshëm pesëvjeçar dhe paralajmëroi se Prishtina do të jetë destinacioni i tij i parë që do ta vizitojë kur të fillojë mandatin. Kallas tha se do të vizitojë rajonin "në pjesën e parë të mandatit të saj", por kjo mund t'i bjerë deri në verën e vitit 2027, kur fillon pjesa e dytë e mandatit të saj!
Josep Borrell tha se, sipas tij, "dialogu ka zgjatur shumë" dhe se pret që palët të tregojnë më shumë përkushtim në dialog.
Borrell është pyetur drejtpërdrejt se sa i besueshëm do të jetë roli i tij në dialog pasi vjen nga një vend që nuk e ka njohur Kosovën. Ai iu përgjigj kësaj pyetjeje duke thënë se njohja e një shteti është kompetencë e shteteve anëtare dhe në këtë drejtim Spanja nuk është problem. Por ai tha se Kosova “përderisa nuk njihet nga Rusia dhe Kina, nuk mund të jetë shtet”. Ai kishte premtuar se pavarësisht kësaj do të angazhohet në rajon, sepse “ka dallim në mes të njohjes dhe angazhimit të përbashkët”.
“Jam i bindur se nëse nuk jemi në gjendje të veprojmë së bashku, BE-ja do të bëhet e parëndësishme”, tha Borrell. Ai kishte thënë se “nëse nuk jemi në gjendje t’i zgjidhim problemet në vend, nuk mund të jemi aktorë globalë” duke pasur parasysh angazhimin në Ballkanin Perëndimor.
Ja çfarë mund të gjejmë pesë vjet më vonë. Fjalisë së Borrelit i janë shtuar 2019-ta nga 5 se “dialogu ka zgjatur shumë”! Fjalia e tij se BE-ja do të bëhet "e parëndësishme" nëse nuk i zgjidh problemet e saj në shtëpi, doli e saktë. Sot BE-ja është me të vërtetë e parëndësishme në shumë pjesë të botës dhe, me sa duket, po bëhet e tillë edhe në rajonin e Ballkanit Perëndimor.
Këtë herë nuk po merrem me Miroslav Lajçakun dhe pritshmëritë e tij se “marrëveshja gjithëpërfshirëse do të arrihet brenda pak muajsh, jo vitesh”, por vetëm me Borrellin dhe pasardhësin e tij të mundshëm. Dhe pastaj ajo duhet të vendosë nëse ia vlen, nga pikëpamja e shpenzimeve të mëdha financiare, por edhe nga efikasiteti, të ketë fare pasardhësin e Lajçakut.
Nëse krahasojmë ambiciet e shprehura pesë vite më parë nga Përfaqësuesi i Lartë Josep Borrell për dialogun Kosovë-Serbi, duke e cilësuar atë si një nga prioritetet kryesore, me rezultatet e arritura, atëherë ai ka dështuar. Ndoshta është mirë që pasardhësja e tij Kaja Kallas nuk e përmend fare dhe nuk i jep prioritet. Ndoshta shkon me moton “nën premtim-mbi-përmbushje”! (më pak premtime dhe rezultate më të mëdha). Borrell dhe Lajçak mund t'i kenë dhënë përparësi dialogut, por ata thjesht dështuan. Konstatimi është bërë në krahasim me pritshmëritë e tyre dhe jo mbi baza subjektive. Ky dështim mund të ketë dekurajuar Kaja Kallas, e cila nuk do të dijë të vazhdojë tani e tutje.
Do të ishte mirë që rajoni i Ballkanit Perëndimor, veçanërisht marrëdhëniet ndërmjet Kosovës dhe Serbisë, të mos ishin fare në agjendën e BE-së, por kjo të ishte rezultat i një situate të qëndrueshme, paqes dhe stabilitetit, marrëdhënieve të fqinjësisë së mirë dhe avancimit drejt BE-së. Që të mos ketë nevojë të jetë temë në BE. Sepse nuk është mirë të jesh subjekt. Por fatkeqësisht nuk është kështu. Rajoni, siç ka thënë NATO prej disa vitesh tashmë, është "i qëndrueshëm, por i brishtë" dhe potenciali për tensione është gjithmonë i pranishëm.
Edhe pse nuk mund të bëjë shumë në pjesët e tjera, nëse është më e vendosur dhe e bashkuar, në rajonin e Ballkanit Perëndimor, BE-ja mund të mbetet një faktor relevant. Por siç na mëson e kaluara, roli i përfaqësuesit të lartë nuk është as përcaktues, pasi varet nga konsensusi i vendeve anëtare të Bashkimit Evropian. Me apo pa prioritet Kallas do të duhet të merret me dialogun dhe se çfarë do të bëjë me të nuk dihet. Ndoshta do të na befasojë dhe, ndryshe nga paraardhësit, do të ketë rezultate më të dukshme. Të paktën nuk do të mund të thuhet se krijoi pritshmëri që nuk u realizuan./Koha
