Nuk ka fjalë për të përshkruar atë që iu bë në Shtëpinë e Bardhë Presidentit të Ukrainës, Volodymyr Zelensky. Është e vështirë të besohet se nuk ishte një skenar i parapërgatitur për të bërë presion publik ndaj tij. Dhe ishte e gjitha ngacmim ndaj personit që udhëheq një popull në luftë me një armik që është një superfuqi bërthamore. Drejt një presidenti që nuk ka pasur përvojë të mëparshme politike dhe nuk ka pasur mundësi të mësojë hollësitë e diplomacisë. E kujt i falen gabimet që mund të ketë bërë, sepse nuk ka kohë dhe qetësi të mendojë se çfarë taktike të përdorë në cilat takime.
Nga pyetja pse nuk ka veshur kostum, deri tek qortimi me gisht për të mos u dhënë leksione amerikanëve, ata dukeshin të koordinuar. E gjithë Europa qeshi veçanërisht me pyetjen e një gazetari që i tha se nuk po tregon respekt për Shtëpinë e Bardhë sepse nuk ka veshur kostum. Zelensky, si një person që mban zi për vdekjen, ka thënë se nuk do të veshë kostum derisa të përfundojë lufta. E gjithë bota e di se ai po i përmbahet këtij betimi. Dhe kjo administratë është e fundit që i tregon kujtdo se si të tregohet respekt me veshjen.
Le të shohin se si vishet një nga bashkëpunëtorët më të ngushtë të Trump, njeriu më i pasur në botë, Elon Musk, kur shkon në Shtëpinë e Bardhë. Por fjala "mosrespekt" duket se është zgjedhur për të koordinuar sulmet ndaj Zelenskyt, me zyrtarët e administratës që më pas mburreshin se si e "shkarkuan Zelenskyn". Dhe, ndoshta edhe më seriozisht, udhëheqësit amerikanë u mërzitën më shumë kur dikush kritikoi Putinin. Deri më tani, asnjë fjalë e vetme nuk është dëgjuar për të as nga Trump dhe as nga bashkëpunëtorët e tij.
Kjo situatë e papërshtatshme nga Shtëpia e Bardhë ka lënë pa fjalë aleatët e Amerikës, duke ngritur pikëpyetje për herë të parë në histori nëse SHBA mund të konsiderohet vërtet aleati më i besueshëm. Sepse kjo sjellje ndaj Zelenskit erdhi vetëm dy ditë pasi Amerika u rreshtua me Rusinë, Bjellorusinë dhe Korenë e Veriut në OKB kundër botës së lirë. Dhe në një kohë kur Trump nuk ka fjalë të këqija, por vetëm fjalë të mira për Rusinë dhe Putinin, ai thotë se "BE-ja është krijuar me qëllimin për t'i imponuar Amerikës" dhe këtë nuk do ta lejojë siç e ka bërë Biden, të cilin këtë herë e quajti "budalla".
Tani shumë do të donin që kjo të ishte pjesë e një skenari të përbashkët. Ku Trump dhe Zelensky, të dy me përvojë në shfaqje televizive argëtuese, kanë organizuar një grindje të tillë për të mashtruar Rusinë. Kështu që ajo që shihet në diskursin publik jo të besueshëm është vetëm një hije në sy, ndërsa prapaskenat ka bashkëpunim dhe koordinim me aleatët evropianë dhe mbështetje të vazhdueshme për Ukrainën. Kështu që besohet se rolet janë ndarë, ku SHBA mirëpret Rusinë, ndërsa Evropa është luftarake dhe e ashpër.
Zelensky dhe ukrainasit, si evropianët, do të lëvizin vërtet përtej asaj që ndodhi në Shtëpinë e Bardhë, nëse SHBA-ja e kryen punën, ndihmon Ukrainën dhe sjell paqen. Dhe për të qenë i drejtë, Trump tregon të vërtetën në disa raste. Është e vërtetë që gjatë mandatit të tij, Ukraina mori Javelins, arma kryesore që e ndihmoi atë të mbrohej në ditët e para të sulmit, dhe është gjithashtu e vërtetë që administrata e Bidenit në fillim të luftës ishte shumë hezituese për të ofruar ndihmë ushtarake për ukrainasit, dhe ky hezitim ndihmoi Rusinë.
Prandaj, shqetësimi më i madh i evropianëve është që ndihma ushtarake amerikane për Ukrainën të mos ndalet dhe, nga ana tjetër, angazhimi i vazhdueshëm për mbrojtjen e aleatëve evropianë në NATO.
Zakonisht ka shumë takime ku palët debatojnë. Por zakonisht debatet ndodhin në takime me dyer të mbyllura dhe para publikut sillen sikur gjithçka ishte në rregull. Këtu ndodhi e kundërta. Debati ka qenë para kamerave. Është gjithashtu e vërtetë që ata që ndihmojnë kanë të drejtë të kenë kërkesa.
Kosova ka pasur përvojë me këtë. Udhëheqja e Kosovës gjithashtu ka qenë shpesh nën presionin amerikan dhe ka përvojë se çfarë ndodh kur i dëgjon dhe çfarë ndodh kur nuk i dëgjon këto kërkesa. Por ndryshe nga bullizmi që presidenti Trump dhe zëvendësi i tij JD Vance i bënë liderit ukrainas, në rastin e Kosovës Amerika këtë e ka bërë me dyer të mbyllura dhe e ka bërë së bashku me aleatët evropianë.
Në Rambuje delegacionit të Kosovës iu dha thuajse një ultimatum nga amerikanët. Siç kanë dëshmuar vetë pjesëmarrësit e kësaj konference, atyre u është thënë se nëse nuk e pranojnë marrëveshjen, Amerika nuk do të merret më me ta. Dhe nëse Kosova e pranon dhe Serbia jo, atëherë do të ketë ndërhyrje të NATO-s. Edhe në negociatat për statusin e Kosovës u është thënë se Pakoja e Ahtisaarit është e vetmja mundësi për arritjen e pavarësisë. Por Amerika e bëri këtë së bashku me aleatët e saj kryesorë evropianë. Dhe nuk ishte e lehtë për lidershipin e Kosovës ta pranonte atë, sepse as Marrëveshja e Rambujesë dhe as Pakoja e Ahtisaarit nuk ishin ideale dhe nuk ishin tërësisht ato që donte Kosova.
Kosova ka edhe shembuj se çfarë ndodh kur kërkesat amerikane nuk merren parasysh. Kur kërkesa e tyre për të mos dërguar kryetarët e zgjedhur të komunave në veri në zyrat komunale nuk u mor vesh, SHBA vendosi një sërë sanksionesh. BE dhe Shqipëria vendosën menjëherë sanksione. Kur Kosova nuk dëgjoi këshillat për dërgimin e draft Statutit të Asociacionit të komunave me shumicë serbe në Gjykatën Kushtetuese, SHBA orkestruan dështimin për t'u anëtarësuar në Këshillin e Evropës. Dhe këtë e bëri me ndihmën e aleatëve evropianë. Por Amerika e bëri këtë pa bërë shumë zhurmë, duke thënë diplomatikisht se “marrëdhëniet nuk janë në nivelin që do të donim” dhe se “në këto rrethana nuk mund të ndihmojmë shumë në njohjen e Kosovës dhe integrimin e saj në organizatat ndërkombëtare”.
Tani edhe Kosova mund ta gjejë veten përballë një sfide të madhe. Nuk mund të krahasohet me Ukrainën, sepse Ukraina po përballet me një luftë brutale. Por në aspektin politik, Kosova mund të bëhet gjithashtu një sfidë për marrëdhëniet SHBA-BE-NATO. Askush nuk e di se si mund të veprojë Amerika. Të gjithë ata që pretendojnë se e dinë se çfarë do të bëjë e kanë gabim. Sepse administrata amerikane nuk ka qenë kurrë më e paparashikueshme. Nëse brenda disa ditësh është rreshtuar me Rusinë, Bjellorusinë dhe Korenë e Veriut, nëse fajëson Ukrainën për luftën, e cila po mbron veten, dhe jo Rusinë që e sulmoi, nëse e quan BE-në një krijesë që synon t'i imponohet Amerikës, kush mund të garantojë se si do të sillet Amerika në Ballkan. Kush mund të garantojë se një ditë amerikanët nuk do të thonë “pse kemi 500 ushtarë në Kosovë dhe Francë vetëm 3” në misionin e NATO-s.
E kush mund të garantojë se një ditë nuk do të vijë një i dërguar amerikan dhe të thotë: “Evropa e paaftë ka tentuar për 14 vjet dhe ka dështuar shumë. Ne do ta zgjidhim këtë brenda një dite”. Dhe çfarë zgjidhje do të propozojë, askush nuk mund ta parashikojë as. Pavarësisht frikës dhe spekulimeve të deritanishme, realisht nuk ka pasur asnjë shenjë se administrata amerikane po ndryshon kursin në qasjen e saj ndaj Ballkanit Perëndimor. Ajo ka thënë se i qëndron besnik angazhimeve të saj në NATO, do të vazhdojë ta ndihmojë Kosovën në zhvillimin e shtetit, si dhe përkrah Bosnjën dhe Hercegovinën dhe integritetin territorial të këtij shteti. Por nëse Amerika vendos të tërhiqet nga Evropa dhe të zvogëlojë praninë e saj në Evropë në përgjithësi, kjo mund të ndodhë edhe me Ballkanin si pjesë e Evropës.
Dhe nëse kjo administratë amerikane angazhohet në rajon, a do të angazhohet me BE-në apo do të veprojë individualisht? Përvoja e fundit krijon ankth, sepse është e vështirë të jesh i sigurt nëse dëshiron që kjo administratë të dalë me propozime për zgjedhje të parakohshme apo të vazhdojë me maratonat e pasuksesshme të angazhimit të BE-së. Ajo që Kosovës i duhet më së paku, dhe kjo vlen për Serbinë dhe gjithë rajonin, do të ishte ndonjë eventualitet mes Amerikës dhe aleatëve të saj evropianë edhe në rajonin e Ballkanit. Por tani për tani, Ballkani është në pritje dhe fokusi është tek Ukraina./Koha
Komente
