Para disa ditë më parë, duke kërkuar në arkivë disa të dhëna për Komisionerët e Zgjerimit nga viti 2004 e në vazhdim, rastësisht gjeta se si në vitin 2009, kur Komisioneri i Zgjerimit ishte Olli Rehn, Komisioni Evropian kishte arritur në përfundimin se në atë kohë “ish Republika e Jugosllavisë së Maqedonisë” i kishte plotësuar të gjitha kushtet dhe Komisioni Evropian rekomandon që të fillojnë negociatat për anëtarësim me atë vend kandidat.
Ironia qëndron në faktin se edhe sot, kur kanë kaluar 15 vjet, ky vend që tani quhet Maqedonia e Veriut, ende nuk i ka nisur negociatat për anëtarësim. As që pritet të nisë. Sepse, siç ishte dikur bllokada nga Greqia për “çështjen e emrit”, tani është bllokada e Bullgarisë për “çështjen e identitetit”. Dhe duke qenë se në Bullgari do të ketë sërish zgjedhje, nuk ka gjasa që ky vend të japë pëlqimin për hapjen e kapitujve të parë në negociatat e anëtarësimit midis BE-së dhe Maqedonisë së Veriut.
E meqë vendimet për secilin hap në këtë proces merren me marrëveshje të të gjitha vendeve anëtare, Maqedonia do të jetë në pritje. Aq më tepër që tani ka një qeveri e cila duket se nuk i ka marrë seriozisht kërkesat e BE-së. Nga ana tjetër, Shqipëria, një tjetër vend kandidat që tashmë ka një periudhë të gjatë pritjeje, së shpejti do të hapë kapitujt e parë, të cilët do të nisin praktikisht negociatat e anëtarësimit. Sepse procesi matet vetëm me hapjen dhe mbylljen e kapitujve dhe jo me deklaratat politike për zgjerimin si prioritet dhe perspektivë të qartë evropiane.
Por edhe kur të ketë hapur negociatat për anëtarësim, nëse gjykojmë nga ritmi aktual me vendet e tjera, Shqipëria do të jetë vetëm në fillim të procesit. Disa vite larg Serbisë dhe shumë vite larg Malit të Zi. Edhe Mali i Zi mund të fillojë të mbyllë disa kapituj, edhe pse me disa veprime politike i ka shkaktuar vetes probleme në raport me BE-në, pasi i ka rënduar paksa marrëdhëniet me Kroacinë për të kënaqur Serbinë. Ka presion që pas tre vitesh të hapen disa kapituj me Serbinë, por këtu angazhimi i disa vendeve për të mos lejuar një gjë të tillë do të jetë më i madh.
Mirëpo, afrimi i Francës dhe së fundi i Gjermanisë me presidentin e Serbisë, Aleksandar Vuçiq, së bashku me lobimin e Shteteve të Bashkuara në favor të Serbisë, është kthyer në një presion të madh për ata që nuk duan avancimin e Serbisë në një kohë. kur haptazi refuzon të përshtatet me BE-në në politikën e jashtme, veçanërisht sanksionet kundër Rusisë nuk bënë sa duhet për të sjellë para drejtësisë përgjegjësit për sulmet në Banjska, ajo mohon gjenocidin në Srebrenicë dhe u jep hapësirë dhe lavdëron kriminelët e luftës. Vendet e mëdha si Gjermania nuk shqetësohen shumë për vlerat.
Por ka vende më të vogla, të cilat mendojnë seriozisht kur thonë se një Serbi e tillë nuk mund të shkojë drejt BE-së. Për Kosovën nuk pritet të ndodhë asgjë edhe dy vjet pasi ka aplikuar për anëtarësim në Bashkimin Evropian. As Bosnje-Hercegovina nuk pritet të nisë negociatat. Pra, ky është realiteti i procesit të zgjerimit. Të mos harrojmë se ndërkohë BE-ja është tkurrur, duke u ulur nga 28 në 27 vende anëtare pas largimit të Britanisë së Madhe.
Tani kemi një realitet tjetër në BE, i cili paraqet një pikëpamje shumë më optimiste për zgjerimin. Ky proces tashmë është kthyer sërish në prioritet. Për ta vërtetuar këtë, presidentja aktuale dhe e ardhshme e Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen, ka paralajmëruar se komisionere do të ketë vetëm për procesin e zgjerimit.
Edhe tani, dhe në të kaluarën e afërt, Komisioni Evropian ka pasur një komisioner për zgjerim. Por në të njëjtën kohë ata ishin komisionerë për politikën e fqinjësisë së BE-së. Kjo ka bërë që zgjerimi të trajtohet vetëm pjesërisht, pasi vendet fqinje të BE-së, nga lindja e Evropës deri në ato të Afrikës së Veriut, ishin gjithashtu brenda fushëveprimit të tyre. Olli Rehn në Komisionin e drejtuar nga Jose Manuel Durao Barroso në mandatin 2004-2009 ishte komisioneri i fundit vetëm për Zgjerimin. Në atë kohë kishte besim, besim dhe premtim, se vendet e Ballkanit Perëndimor do të realizonin të ardhmen e tyre evropiane. 20 vjet më vonë vetëm Kroacia është bërë anëtare dhe asnjë vend tjetër nuk është as afër.
Ndërkohë, përveç gjashtë vendeve të rajonit të Ballkanit dhe Turqisë, e cila zyrtarisht mbetet në këtë proces edhe pse e ngrirë për të, në procesin e zgjerimit janë përfshirë edhe Ukraina, Moldavia dhe Gjeorgjia. Pra, janë dhjetë vende që e bëjnë këtë proces më të rëndësishëm dhe më voluminoz për komisionerin e ardhshëm. Edhe ky fakt që tani janë dhjetë shtete në proces vetë imponon që Komisioni Evropian ka një person që do të merret vetëm me ekspansion dhe jo vetëm në kohën e lirë si punë dytësore.
Duke emëruar një komisioner vetëm për zgjerim, “Komisioni Von der Leyen 2” do të provojë në një farë mënyre seriozitetin që do t'i kushtojë këtij procesi dhe se do të ketë përparësi. Por gjithashtu do të duhet të jepen prova dhe ato mund të jenë të besueshme vetëm kur të shihet se si vendet kandidate përparojnë në rrugëtimin e tyre dhe bëhen vende anëtare.
Mandati i dytë i Ursula von der Leyen në krye të Komisionit Evropian, i cili nuk dihet se kur fillon, por përfundon në fund të vitit 2029, do t'i japë përgjigje pyetjes nëse është apo jo real zgjerimi i BE-së. Nëse deri atëherë asnjë vend kandidat nuk do të bëhet anëtar, ose të paktën nuk do të ketë nënshkruar traktatin e anëtarësimit, zgjerimi si prioritet do të mbetet vetëm një fjalë e pafund dhe një premtim abstrakt.
Sigurisht që mbështetja nga Komisioni Evropian nuk do të jetë e mjaftueshme nëse nuk pasohet nga gatishmëria dhe vullneti politik i vendeve anëtare. Por një angazhim edhe më i madh, më i sinqertë dhe i balancuar i Komisionit, duke mos preferuar disa vende kandidate dhe disa jo, do t'i ndihmonte vendet kandidate që anëtarësimin në BE ta shohin si një mundësi reale dhe jo si një ëndërr.
