Tani që faza e parë e alarmit nga tërmeti po kalon, dhe njerëzit janë nxjerrë nga zona e rrezikshme, sfida kryesore e qeverisë, nuk është thjesht rindërtimi i shtëpive, për aftësia e saj që të përfshijë viktimat e këtij tërmeti në procesin e rindërtimit, duke u kthyer jetën e tyre normale, para se të ndërtohen shtëpitë e tyre.
Çmimi i ndërtesave të prishura është kostoja më e ulët e një tërmeti. Kostoja më e lartë është jeta e prishur e banorëve, ndërpreja e punës, biznesit, shkollave dhe stresi i pritjes së kthimit në normalitet.
Grumbullimi i banorëve në hotele, në fazën e parë, është një masë që shmang torturën e tyre fizike, por shpërngulja larg zonave të tërmetit mund të rrisë shumë herë më tepër kostot e kësaj katastrofe, duke kthyer Durrësin dhe periferitë në zona të shkreta, pa jetë, pa biznes dhe të ardhme.
Qytetarët e dëmtuar duhen mbajtur në Durrës dhe Tiranë, afër vendit ku ata kanë jetuar, dhe duhet një plan që ata të përfshihen në aksionin e rindërtimit dhe normalizimit të jetës.
Nëse ne do të mbajmë 10 mijë njerëz në hotele ndërkohë që pjesa tjetër e shoqërisë do merret me rindërtimin, në fakt ne do të prodhojmë një kosto shtesë shumë më të madhe se prishja e shtëpive.
Gjatë komunizmit, kjo gjë ishte më e thjeshtë, pasi duke qenë shtet i kontrolluar politikisht, ai përdorte mekanizmat e punës së detyruar kolektive, për të mobilizuar gjithë shoqërinë në ndihmë të zonës së dëmtuar, përfshi dhe banorët e dëmtuar.
Kjo i bënte ata të ndjeheshin të përfshirë në rindërtimin e një jete të re, ta preknin me dorë punën, të mos bëheshin depresivë, dhe të kuptonin mundësinë reale që ka shoqëria për të rikthyer normalitetin.
Natyrisht në një shoqëri të lire, kjo është më e vështirë, pasi edhe pse qeveria është aktori kryesor që duhet të marrë përsipër kthimin në normalitet, ajo përballet me mungesën e autoritetit, mungesën e disiplinës së qytetarëve, paaftësinë e zyrtarëve, pse jo dhe korrupsionin dhe abuzimet me këtë situatë, dhe si qershi mbi torte, dhe dënglat e këtyre që bëjnë sikur ndihmojnë.
Ndaj në këtë situatë, do të ishte urgjente që banorët të sistemohen jo larg ish- vendbanimeve të tyre dhe për fat, zona e Durrësit ka plot kapacitete të tilla, me mijëra apartamente bosh, që janë më të mira nga pikëpamja sociale se sa hotelet, pasi u duket rikthim në një shtëpi të përkohëshme dhe pas kësaj, të shikohet mundësia e përfshirjes së banorëve në skemën e rindërtimit.
Ky është një mekanizëm që i bën ata të ndjehen më të sigurtë për atë që i pret dhe më pak qaramanë dhe agresivë ndaj çdo halli që i ka zënë.
Në këtë histori, viktimat nuk duhet t’i kthejmë në spektatorë, por në operatorë të zgjidhjës së krizës.
Qeveria duhet të përcaktojë një standard të kompensimit për sipërfaqe për frymë, dhe ai duhet të jetë objektivi i kompensimit. Pas kësaj, banorët duhen përfshirë kundrejt pagesës në çdo punë publike që ka të bëjë me rindërtimin, për të shmangur kostot shtesë të papunësisë që do të prodhojë kjo krizë, dhe për t’i bërë të ndjehen të dobishëm.
Parada e bamirësve dhe personazheve që duan të bëhen heronj duke mbledhur fonde, duhet të mbarojë shpejt, dhe duhet të që qeveria të fokusohet tek rikthimi i jetës për banorët dhe bizneset e dëmtuara në atë territor.
Fitorja e parë e qeverisë do të jetë që askush nga viktimat të mos ndërpresë punën që ka dhe ata që mund ta humbin atë prej tërmetit të angazhohen me një fond special në punët e dobishme që mund të bëjnë.
Fitore reale do të jetë që çdo ditë në Durrës të ketë lajm se u rihap një biznes apo punë e bllokuar, para se të hapet një shtëpi e re.
Durrësi ka mijëra banesa bosh që mund t’i marrin njerëzit me qira, nëse u krijojmë mundësinë të jetojnë në Durrës me punë, me shkolla, kopshte, çerdhe e spitale.
Një territor i braktisur nga biznesi dhe jeta sociale, është një gërmadhë shumë herë më e madhe e rrezikshme se sa një pallat i prishur.
Përpjekja për të ndjellur zi, për të gjetur gjilpërën në kashtë dhe sidomos vajtimet për mungesat që ndeshen në çdo cep të zonës, vetëm sa e bëjnë më keq situatën.
Të gjithë duhet të jenë të qartë se tërmeti ka ndryshuar historinë tonë dhe do të ndryshojë përgjithmonë jetën e atyre banorëve.
Shikoj kryeministrin që përditë përballet me banorë të zemëruar dhe të mallëngjyer, ca që e shajnë, e ca që i thonë març nga ditët tona…
E njëjta gjë i ndodh dhe Lulzim Bashës apo Ilir Metës, kur shkojnë për vizita. Por kjo nuk është racionale.
Ne nuk duhet të lejojmë që këtë operacion rindërtimi ta udhëheqin emocionet popullore, bamirësit, apo sharlatanë mediatikë. Atë duhet ta udhëheqë një plan i mirëstudiuar, profesional dhe njerëzit duhet të ndjekin planin e qeverisë, dhe jo qeveria të udhëhiqet nga emocionet e njerëzve të dëmtuar.
Nëse ngelemi në dorë të emocioneve, atëhere do dëgjojmë çdo ditë Sali Berishën që do njoftojë për ndonjë thes mielli të vjedhur dhe ndonjë thes çimento skarco, dhe do të dorëzohemi para histerisë së atyre që duan të bëjnë politikë me këtë fatkeqësi.
Qeverisë i duhet lënë kohë e shkurtër të shpallë një plan të qartë rindërtimi dhe rikthimi të jetës në normalitet, dhe duhet ndjekur plani, jo emocionet e fatkeqëve.
Dhe pjesë e këtij plani më shumë se rindërtimi i pallateve, është normalizimi i jetës së banorëve dhe përfshirja e tyre në këtë proces.
Banesat nuk kushtojnë asgjë, para kosotos së shkretëtirës që mund të prodhojnë në Durrës apo periferi, prishja e bizneseve, papunësia dhe mbajtja e banorëve të dëmtuar në geto luksoze, siç janë hotelet.
