Këto nuk janë ditët më të mira për presidentin serb Vuçiq. Deri më sot, ai nuk ka gjetur një mënyrë efektive për t'iu përgjigjur protestave të studentëve. Fillimisht ka tentuar t'i neutralizojë duke i kërcënuar. Kur kjo nuk funksionoi, ai u përpoq t'i njollosë si pione politike të kontrolluara nga partitë opozitare. Kur as kjo nuk funksionoi, ai u përpoq t'i denigrojë ata si mercenarë të agjentëve të huaj që synojnë të dëmtojnë Serbinë.
Deri më sot, asnjë nga këto strategji nuk ka funksionuar dhe Vuçiq e gjen veten në një situatë të re ku nuk është në gjendje të kontrollojë diskursin publik, i cili tani po udhëhiqet nga lëvizjet studentore. Pra, për herë të parë, Vuçiq është ndjekës, jo udhëheqës i diskursit publik në Serbi.
Dhe në këtë drejtim, çdo përpjekje e tij për të rimarrë kontrollin mbi diskursin publik ka dështuar. Fillimisht ai mendoi se duke shkarkuar disa ministra dhe zyrtarë të lartë situata do të vihej nën kontroll. Më pas ai u përpoq të rifitonte besimin duke hequr kryeministrin Vuçeviq dhe kryetarin e Novi Sadit, Gjuriq. Tani ai ka nisur një “luftë të ashpër kundër korrupsionit” me arrestimin e disa zyrtarëve të rangut të ulët të partisë së tij. Por asnjëra prej tyre deri më sot nuk ka arritur të rikthejë besimin e publikut te Vuçiq. Lëvizjet studentore mbeten në kontroll të diskursit publik.
Ajo që filloi si problem i brendshëm në Serbi, tani po merr përmasat e një krize politike me implikime ndërkombëtare për Serbinë. Ndaj tyre është dashur të reagojë edhe Komisionerja për Zgjerim e BE-së, znj. Marta Kos. Kjo po ndodh në kohën kur Serbia është në pritje të hapjes së negociatave për grupin e Kapitullit 3. Tani edhe vetë Vuçiq është ankuar se kriza e brendshme politike ka filluar të shkaktojë pasoja në uljen e investimeve të huaja në Serbi. Për të promovuar versionin e tij për protestat e studentëve, Vuçiq ka shpërndarë letra diplomatike për të gjitha kancelaritë evropiane. Por mesa duket e gjithë kjo nuk funksionon. Parlamenti Evropian dje ka diskutuar në seancë plenare për krizën politike në Serbi. Gjatë seancës plenare, një numër i madh deputetësh kërkuan një qëndrim më të ashpër evropian ndaj Serbisë. Dhe protestat nuk po japin asnjë shenjë ndalimi.
Në mes të gjithë kësaj, duke parë nevojën e një fitoreje, sado të vogël, të paktën në planin ndërkombëtar, dje presidenti Vuçiq publikoi në Instagram letrën e Presidentit Trump drejtuar atij me rastin e Ditës së Shtetësisë Serbe. Aty Presidenti Trump vlerësoi bashkëpunimin gjithnjë në rritje mes dy vendeve, veçanërisht në fushën e teknologjisë dhe energjisë. Presidenti Trump falënderoi gjithashtu Vuçiqin për "kontributin e tij të rëndësishëm" në mbështetjen e Ukrainës dhe për përpjekjet për të integruar Serbinë në komunitetin euroatlantik. Megjithatë, Vuçiq nuk e publikoi këtë letër për t'u mburrur me atë që kishte në të, por për të festuar diçka që nuk ishte aty. Për herë të parë i mungonte ndonjë referencë specifike për njohjen e pavarësisë së Kosovës.
Çdo vit presidentët amerikanë e kanë uruar presidentin serb për Ditën e Shtetësisë dhe në vitet e fundit çdo herë ka pasur një referencë të qartë për normalizimin e marrëdhënieve me Kosovën. Ndonjëherë SHBA-ja ka bërë thirrje për "normalizim të marrëdhënieve" dhe ndonjëherë për "njohje reciproke". Termi "njohje reciproke" u prezantua për herë të parë nga Presidenti Trump. Në vitin 2019, Presidenti Trump i theksoi Presidentit Vuçiç se “njohja reciproke duhet të jetë një element qendror i normalizimit të marrëdhënieve”. Megjithatë, në vitin 2020 Trump uli shiritin duke folur vetëm për normalizimin e marrëdhënieve. Në vitin 2021, në letrën e tij të parë si president i ri i SHBA-së, Presidenti Biden tronditi Serbinë kur iu kthye formulimit të “njohjes reciproke”. Presidenti Biden bëri thirrje për një “marrëveshje gjithëpërfshirëse për normalizimin e marrëdhënieve me Kosovën, e cila fokusohet në njohjen reciproke”.
Përshkallëzimi i fjalorit nga "normalizimi i marrëdhënieve" në "njohje reciproke" bëri që mediat pro-qeveritare në Beograd t'i trajtojnë urimet e Presidentit Biden si një "provokim" dhe fjalor "skandaloz". Vetë Vuçiq e pranoi këtë ndryshim në pozicionin amerikan dhe në atë kohë nënvizoi se ai "u tha atyre në fytyrë në Shtëpinë e Bardhë se çfarë mendonte për njohjen reciproke". Çfarëdo që Vuçiq t'u ketë thënë atyre në Shtëpinë e Bardhë, qëndrimi amerikan nuk ka ndryshuar.
Përsëri në urimet e tij për vitin 2022, Presidenti Biden i kujtoi Vuçiqit se “aspiratat e Serbisë në BE varen nga përparimi drejt normalizimit të marrëdhënieve ndërmjet Beogradit dhe Prishtinës, të cilat, siç e dini, unë besoj se duhet të bazohet në njohjen reciproke”. Edhe pse në vitin 2023 dhe 2024, urimet e Presidentit Biden përsëri përfshijnë në mënyrë eksplicite referencë për Kosovën, ai tani i kthehet fjalorit të “normalizimit të marrëdhënieve”. Kjo periudhë përkon me fillimin e luftës në Ukrainë, dhe ne mund vetëm të spekulojmë se kompromisi i Serbisë me SHBA-në për të mbështetur Ukrainën dhe për të zgjeruar praninë e energjisë amerikane në Serbi ishin arsyet e zbutjes së fjalorit të administratës amerikane.
Megjithatë, tani në vitin 2025, letra e Presidentit Trump për herë të parë thyen një traditë ku ai nuk përmend më normalizimin e marrëdhënieve me Kosovën në letrën e tij drejtuar presidentit Vuçiq. Megjithëse letra është një akt simbolik, në politikë simbolizmi është i rëndësishëm. Presidenti i Serbisë do të marrë një ose dy letra nga një president amerikan gjatë një viti kalendarik. Çdo fjalë në atë letër shkruhet, diskutohet, rishkruhet dhe kontrollohet për t'u siguruar që ajo përfaqëson me saktësi pozicionin amerikan. Dhe fakti që presidenti amerikan vendos të mos i referohet më normalizimit të marrëdhënieve me Kosovën është një zhvillim shqetësues. Dhe ky zhvillim nuk është i izoluar. Kjo ndodh në sfondin e pozicionimit të ri të administratës amerikane në rajon.
Vetë presidenti Vuçiç e ka vlerësuar veten se falë bashkëpunimit të biznesit me njerëzit e afërt me Trump, ai pret një qasje më konstruktive nga administrata Trump. Vuçiq i referohet vendimit të Serbisë për t'i dhënë dhëndrit të Trump të drejtën për të ndërtuar një kompleks gjigant biznesi në qendër të Beogradit. Ky projekt u lehtësua nga përfaqësuesi aktual i Presidentit Trump për misionet speciale, zoti Richard Grenell. Ishte vetë Grenell ai që që atëherë ka mbështetur çdo narrativë të Vuçiqit, qoftë në lidhje me Kosovën apo protestat e fundit të studentëve në Serbi. Së fundmi në Beograd ka vizituar edhe z. Rod Blagojevich, ish-guvernatori i Ilinoisit dhe i përfolur për të qenë ambasadori i ri amerikan në Serbi.
Ka zëra të arsyeshëm që thonë se nuk ka nevojë për shqetësim dhe se administrata Trump do të vazhdojë të mbrojë interesat e Kosovës ndaj Serbisë dhe se e gjithë kjo histeri dhe grenellofobi është një ekzagjerim, që nuk do të ketë pasoja për politikën zyrtare amerikane. Kjo pikëpamje mund të rezultojë e saktë. Koha do ta tregojë. Megjithatë, ndërkohë, duhet të jemi vigjilentë dhe të njohim para syve shenjat e para të një realiteti në ndryshim. Ajo që ndodhi me letrën ishte një ndryshim qëndrimi në favor të Serbisë. E vogël, por jo e parëndësishme. Në vitin 2021, Vuçiq ishte i frustruar me ashpërsinë e gjuhës së "njohjes reciproke". Sot, në vitin 2025, ai feston fitoren e një teksti të munguar./Koha
Komente
