Ishte viti 1748 kur baroni i Montesquieu (Charles-Louis de Secondat, baron i Montesquieu) vriste mendjen të analizonte, të eksploronte, të logjikonte mbi sistemet e ndryshme politike në Europë dhe ligjet. Tamam sikur të kishte në dorë një kub të arkitetktit hungarez Rubik, ai udhëtoi, pa, shkruajti atë pasuri ligjore që kemi sot.
Imagjinoni qëllimet e mira të atij njeriu fisnik, i cili pjesën më të madhe të librit e shkroi në Francë, por vëzhgoi shumë në Europë. Mes 1728 dhe 1731, bëri një udhëtim të gjatë nga Austria, në Itali, Gjermani, Vendet e Ulëta, por mbi të gjitha në Angli, ku qëndroi gati dy vite. Eksperienca angleze qëlloi veçanërisht e rëndësishme për të pasi, studioi nga afër sistemin politik britanik të bazuar që atëherë në ndarjen e pushteteve dhe mbi ekuilibrin mes Mbretit, parlamentit dhe gjykatave. Me t’u kthyer në Francë, u mbyll shpesh në kështjellën e tij La Brede, pranë Bordosë, ku punoi për veprën e tij rreth 20 vite para se ta publikonte në 1748. Vepra “Shpirti i ligjeve” (De l’esprit des lois) u shkrua pra dhe u publikua më 1748. Mendoni, përbëhet nga 31 libra që siç thamë eksplorojnë natyrën e ligjeve, sistemet e ndryshme politike dhe faktorët që ndikojnë në legjislacion. Është kjo verpër gjigande baza e Drejtësisë moderne që kemi edhe sot e kësaj dite në Perëndim dhe që ne shqiptarët po e përditësojmë me ëndrrën për t’u integruar në shoqërinë më afër perfektes dhe respektimit të dinjitetit njerëzor.
Kur flasim për Europën dhe vendet Europiane, kur flasim për Perëndimin në përgjithësi të cilit ne përpiqemi t’i përkasim tërësisht, duhet të dimë mirë se me kë kemi të bëjmë; jo vetëm njerëzit e fushës, ata për shembull që merren me Drejtësi. Perëndimi është një tërësi e përbërë nga Shtete, por mbi të gjitha nga individë të jashtëzakonshëm që u tretën për të ofruar më të mirën e një bashkëjetese të mrekullueshme.
Duhet të interesohemi përherë dhe thellësisht ku ishim, ku jemi dhe ku ëndërrojmë të shkojmë.
Ja disa të dhënë të thjeshta të marra nga IA për përmbajtjen e “Shpirtit të Ligjeve” që me siguri na vlejnë:
1. Klasifikimi i qeverive
Montesquieu dallon tre lloje qeverish:
• Republika (Demokratike ose Aristokratike) - E bazuar në virtytin e qytetarëve.
• Monarkia - E bazuar në nderin dhe e rregulluar nga ligje të fiksuara.
• Despotizmi - E bazuar në frikë, me pushtet absolut pa kufizime.
2. Ndarja e pushteteve
Një nga konceptet më të rëndësishme të veprës. Montesquieu propozon ndarjen midis:
• Pushtetit legjislativ (bën ligjet).
• Pushtetit ekzekutiv (zbaton ligjet dhe qeveris).
• Pushtetit gjyqësor (gjykon dhe zgjidh mosmarrëveshjet).
Kjo ndarje është thelbësore për të shmangur abuzimin e pushtetit dhe për të garantuar lirinë.
3. Ndikimi i faktorëve mjedisorë
Ligjet duhet të përshtaten me faktorë natyrorë dhe shoqërorë si:
• Klima (për shembull, ai pohon se klimat e nxehta çojnë në një karakter më pasiv dhe të nënshtruar).
• Gjeografia (malet, lumenjtë dhe detet ndikojnë në jetën politike).
• Feja, ekonomia, traditat dhe zakonet.
4. Liria politike
Ai e përcakton lirinë si sigurinë për të jetuar pa frikë dhe pohon se një qeveri e ekuilibruar, me pushtete të ndara, është thelbësore për të garantuar këtë liri.
5. Relativizmi legjislativ
Nuk ekzistojnë ligje universale të vlefshme për të gjitha popujt: ligjet duhet të përshtaten me karakteristikat specifike të çdo kombi.
6. Kritika ndaj absolutizmit
Kritikon qeveritë absolute, veçanërisht despotizmin, duke theksuar rëndësinë e moderimit dhe institucioneve që kufizojnë pushtetin.
7. Toleranca fetare
Promovon tolerancën fetare dhe kritikon fanatizmin fetar, duke e konsideruar atë një kërcënim për lirinë dhe stabilitetin shoqëror.
8. Legjislacioni civil dhe penal
Analizon se si ligjet civile dhe penale duhet të formulohen për të garantuar drejtësinë dhe barazinë.
Gjithnjë pas një vepre të vlefshme, të madhe, fshihet një punë e bërë me durim, sakrifica dhe përkushtim nga një njeri i madh. Dhe njeriun e bën të madh dashuria individuale që ka për argumentin, në këtë rast për Drejtësinë. Dhe Montesquieu ishte europiani që dashuroi e shkroi kaq gjatë dhe kaq shumë për Drejtësinë! Ne të tjerët, vetëm duhet ta dimë.
Komente
Falemnderit znj. Malltezi!
Përgjigju