Në vitin 1971, John Connally, atëherë sekretari amerikan i Thesarit, u tha homologëve të tij evropianë se dollari ishte “monedha jonë, por problemi juaj”. Gjatë gjysmës së shekullit që ka kaluar, ekonomia globale ka ndryshuar, por shprehja e Connally-t ende qëndron: edhe pse vlera e dollarit përcaktohet kryesisht nga zhvillimet e brendshme në Amerikë, luhatjet e tij thuajse gjithmonë përçojnë valë në të gjithë botën. Një luhatje e tillë e madhe mund të jetë afër, pasi politikat ekonomike të premtuara nga Donald Trump, presidenti i zgjedhur i Amerikës, duket se do të fuqizojnë dollarin. Kjo përbën një kërcënim për rritjen ekonomike në pjesën tjetër të botës.
Saktësisht cilat pjesë të agjendës së tij ekonomike zoti Trump do të dëshirojë - dhe do të jetë në gjendje - të zbatojë ende nuk është e qartë. Por euforia në tregjet e aksioneve të Amerikës jep disa të dhëna për atë që presin investitorët (indeksi S&P 500, një indeks i firmave të mëdha amerikane, arriti rekorde të njëpasnjëshme më 6, 7 dhe 8 nëntor). Tregtarët mendojnë se administrata e re do të rrisë fitimet e firmave amerikane përmes uljeve të taksave dhe deregulimit, ndërsa huamarrja nga qeveria rritet. Një kombinim i defiçiteve të larta dhe inflacionit të rindezur, nga ana tjetër, mund të detyrojë bankën qendrore të vendit të mbajë normat e interesit më të larta sesa do të kishte pa zotin Trump në pushtet. Këto norma më të larta do ta bënin më tërheqëse mbajtjen e letrave me vlerë në dollarë, duke i dhënë një shtysë të mëtejshme dollarit.
Një pjesë e këtij skenari tashmë po realizohet. Më 7 nëntor, Rezerva Federale, siç pritej, uli normën e saj bazë të interesit me një çerek përqindje, duke ulur intervalin e saj të synuar në 4.5-4.75%. Por Jerome Powell, kryetari i saj, la të hapur mundësinë që Fed-i të mbajë normat e qëndrueshme në mbledhjen e dhjetorit, në vend që të vazhdojë t’i ulë ato. Një deklaratë e komitetit që përcakton normat, që shoqëronte vendimin e tij, nuk përfshinte më frazën se kishte “besim të shtuar se inflacioni po lëviz në mënyrë të qëndrueshme drejt 2%”, siç kishte në deklaratën e mëparshme në shtator. Perspektiva e normave më të larta të interesit në Amerikë e ka shtyrë vlerën e dollarit të rritet me 1.5% kundrejt një shporte të gjerë valutash gjatë katër javëve të fundit (shih grafikun).
Një dollar në rritje shpesh shkon paralelisht me një perspektivë të dobët ekonomike globale. Një arsye për këtë është se gjatë periudhave të turbullirave ekonomike, investitorët priren të shesin asetet e tyre të rrezikshme dhe të investojnë në ato që i perceptojnë si të sigurta, në veçanti në dollarin dhe thesarin amerikan. Ndërsa një perspektivë që përkeqësohet priret ta rrisë dollarin, një dollar në rritje shpesh përkeqëson edhe vetë perspektivën ekonomike. Një studim i FMN-së i publikuar në vitin 2023 zbuloi se, pas një viti, një rritje prej 10% e vlerës së dollarit ul prodhimin në ekonomitë në zhvillim me 1.9 pikë përqindje. Vendet e pasura preken më pak, por gjithsesi e shohin prodhimin e tyre të reduktohet me 0.6 pikë përqindje. Lehtësimi vjen ngadalë: sipas studimit, efektet negative të një dollari të fuqishëm zgjasin për dy vite e gjysmë për ekonomitë në zhvillim dhe për një vit për vendet e pasura.
Luhatjet në vlerën e dollarit tronditin ekonominë globale nëpërmjet dy kanaleve kryesore: tregtia dhe financa. Më shumë se 40% e tregtisë globale - shumica e së cilës nuk përfshin Amerikën - faturizohet në dollarë. Një dollar më i fortë rrit kostot për importuesit, çka ul kërkesën për mallra nga jashtë dhe redukton vëllimin e përgjithshëm të tregtisë. Në shumicën e Azisë dhe Amerikës Latine, për rrjedhojë, lëvizjet në vlerën e dollarit kanë më shumë rëndësi sesa mënyra si sillen monedhat vendase. Një studim akademik, i publikuar në vitin 2020, zbuloi se një rritje prej 1% e vlerës së dollarit kundrejt të gjitha monedhave parashikon një rënie prej 0.6% të tregtisë midis vendeve të pjesës tjetër të botës, duke marrë parasysh faktorët e tjerë. Sipas Bankës për Marrëveshje Ndërkombëtare, një klub i bankave qendrore, një dollar më i fortë gjithashtu rrit kostot për blerësit e mallrave ndërmjetëse, duke krijuar rrezikun që zinxhirët e gjata të furnizimit të shemben.
Po aq të rëndësishme sa edhe efektet tregtare të një monedhe të fortë amerikane janë edhe reagimet financiare. Për vendet dhe firmat që kanë marrë hua në dollarë, por nuk kanë burime të të ardhurave në dollarë, një dollar në rritje rrit automatikisht ngarkesën e borxhit të tyre dhe rrit kostot e interesit. Normat më të larta të interesit në Amerikë, të kombinuara me një dollar në rritje, gjithashtu e bëjnë më pak tërheqëse investimin në pjesën tjetër të botës. Kapitali priret të rrjedhë jashtë tregjeve në zhvillim, duke i detyruar ato të rrisin normat e interesit gjithashtu, duke shtrënguar kushtet monetare pikërisht kur ekonomitë e tyre mund të fillojnë të vuajnë nga një ngadalësim i përgjithshëm tregtar.
Kjo tërheqje magnetike e kostove të huamarrjes jashtë Amerikës është tashmë e dukshme. Në orët e para të 6 nëntorit, kur rezultati i zgjedhjeve u bë i qartë, rendimenti i thesarit amerikan u rrit ndjeshëm. Po ashtu u rritën edhe rendimentet e obligacioneve qeveritare të Australisë, Zelandës së Re dhe Japonisë. Disa nga këto rritje janë kthyer që nga përgjigjja e Fed-it me uljen e normave, por kjo lehtësim mund të jetë vetëm i përkohshëm. Çdo rikthim në rritje i rendimenteve do të ishte i keq për kohën: shumë banka qendrore po përpiqen të mbështesin rritjen e dobët ekonomike në vend duke ulur normat e politikave dhe duke lehtësuar kreditin.
Nëse një dollar i fortë do të zgjasë mbetet për t’u parë. Vetë Donald Trump ka kohë që ankohet se një dollar i fuqishëm dëmton prodhuesit vendas dhe kushton vende pune për amerikanët. Por ai nuk mund ta detyrojë lehtë bankën qendrore të ulë normat. Dhe për sa kohë normat mbeten të larta, monedha e Amerikës do të mbetet zgjedhja e preferuar për investitorët – dhe një problem i madh për botën./ The Economist
