Dokumentet japin emrat e të paktën 3200 hebrenjve që ishin vërtetuar nga Komuniteti Hebre i Romës. Nazistët pushtuan Romën në 1943-1944 dhe deportuan dhe vranë rreth 2000 hebrenj.Dokumentacioni i ri tregon se institucionet katolike në Romë u dhanë strehë mijëra hebrenjve që iknin nga nazistët, thuhet në një deklaratë të enjten.
Deklarata u lëshua së bashku nga Instituti Papnor Biblika në Romë, Komuniteti Çifut i Romës dhe memoriali zyrtar i Holokaustit të Izraelit, Yad Vashem .Studiuesit nga të tre institucionet i prezantuan gjetjet në një konferencë të mbajtur në Muzeun e Shoah, i cili ndodhet pranë Sinagogës së Madhe të Romës.
Çfarë tregon hulumtimi për hebrenjtë që strehohen në Romë
Dokumentet japin emrat e të paktën 3200 hebrenjve që ishin vërtetuar nga Komuniteti Hebre i Romës.Sipas tekstit, 100 kongregacione grash dhe 55 burrash u dhanë strehim hebrenjve.
Në deklaratën e përbashkët thuhej se lista e institucioneve katolike që strehonin hebrenjtë ishte publikuar tashmë nga historiani italian Renzo de Felice në vitin 1961, por dokumentacioni i plotë mendohej se kishte humbur.
“Listat e rizbuluara rishtazi i referohen më shumë se 4,300 personave, nga të cilët 3,600 janë identifikuar me emër”, thuhet në deklaratë. Krahasimi me dokumentet e mbajtura në arkivin e Komunitetit Hebre të Romës tregon se 3200 ishin me siguri hebrenj.
“Nga këta të fundit dihet se ku ishin fshehur dhe, në rrethana të caktuara, ku jetonin para përndjekjes”, thuhet në njoftim. Kështu, dokumentacioni rrit ndjeshëm informacionin mbi historinë e shpëtimit të hebrenjve në kontekstin e institucioneve katolike të Romës.
Dokumentacioni fillimisht u përpilua nga kleriku jezuit Gozzolino Birolo në 1944-1945, pasi Roma u çlirua nga Aleatët.
Holokausti në Itali
Roma u pushtua nga nazistët për nëntë muaj në 1943-1944. Gjatë kësaj kohe, rreth 2,000 hebrenj u dëbuan dhe u vranë, nga një popullsi prej 10,000-15,000 hebrenjsh në Romë, thuhet në deklaratë.Një total prej afro 8,000 hebrenj italianë u vranë në Holokaust.
Në vitin 1938, para pushtimit nazist, regjimi fashist i Italisë nën Benito Musolinin miratoi ligje racore antisemite që zbatuan ndarjen e popullsisë hebreje të vendit.
Roli i Kishës Katolike në Luftën e Dytë Botërore mbetet i diskutueshëm. Në vitin 2020, studiuesit patën akses në arkivat e Vatikanit për Papa Piun XII, i cili drejtoi Kishën kur shpërtheu lufta dhe është akuzuar se ka treguar indiferencë ndaj Holokaustit dhe se nuk ka folur kundër Hitlerit dhe Musolinit. /DW
