Shpërthimi i parë i koronavirusit të romanit në Wuhan të Kinës, u lidh me një tregjet e lagësht, ku një gamë e gjerë kafshësh të egra ishin vënë në shitje.
Megjithatë, nuk është hera e parë që një shpërthim viral vdekjeprurës në Kinë është i lidhur me një nga tregjet e kafshëve të egra në vend. Përhapja e sindromës së rëndë të frymëmarrjes akute të vitit 2003 (SARS) besohej se kishte origjinën në një treg të ngjashëm, në provincën jugore të Guangzhou.
Në një përpjekje për të parandaluar epidemitë e mëtejshme, qeveria kineze vendosi ndalimin rreptësisht të konsumit dhe mbarshtrimit të kafshëve të egra.
Edhe pse është e paqartë se cila kafshë transferoi virusin te njerëzit – një lakuriq, gjarpër apo pangolinë të sygjeruara deri tani si shkaktarët- Kina ka pranuar se ka nevojë të sjellë nën kontroll industrinë e saj fitimprurëse të jetës së egër për të parandaluar një shpërthim tjetër.
Në fund të shkurtit, qeveria vendosi një ndalim të përkohshëm për të gjithë bujqësinë dhe konsumin e "kafshëve të egra tokësore me vlerë të rëndësishme ekologjike, shkencore dhe sociale", e cila pritet të nënshkruhet në ligj më vonë këtë vit.
Dhënia fund e tregtisë do të jetë tepër e vështirë për vendin, pasi rrënjët kulturore të përdorimit të kafshëve të egra të Kinës shkojnë thellë, jo vetëm për ushqim, por edhe për veshje, zbukurime dhe madje edhe kafshë shtëpiake.
Kështu që, qeveria kineze po lë hapësirë në ndalimin e saj për përdorimin e vazhdueshëm të tyre në mjekësinë tradicionale.
Tregjet me kafshë ekzotike
Një treg i ushqimit të detit në Wuhan, qendra e shpërthimit të koronavirusit u kap duke shitur shumë më tepër sesa peshqit.
Gjarprinjë, qen, rakun, drerë apo edhe ferrëgjatë (llojë kafshësh si iriq me gjëmba më të gjatë) ishin vetëm disa nga speciet me të cilat ishin mbushur kafazet. Disa kafshë u filmuan duke u coptuar në treg para klientëve. CNN ka siguruar pamjet, të cilat u postuan në Weibo nga një qytetar i shqetësuar, por që më pas u fshinë nga censorët e qeverisë.
Shkencëtarët besojnë se përdorimi i gjerë i kafshëve të egra solli përhapjen e koronavirusit të ri në Ëuhan fillimisht dhe më pas në Kinë dhe tashmë në të gjithë botën, duke vrarë 3 mijë e 559 persona dhe lënë të infektuar 105 mijë e 860 persona të tjerë, teksa numri i të shëruarve është 58,382.
Tregu Wuhan nuk ishte i zakonshëm. Në të gjithë territorin e Kinës, qindra tregje të ngjashme ofrojnë një gamë të gjerë kafshësh ekzotike për një sërë qëllimesh.
Dhe rreziku i një shpërthimi vjen kur shumë kafshë ekzotike nga mjedise të ndryshme mbahen në afërsi, raporton CNN.
"Këto kafshë kanë viruset e tyre," tha profesori i virologut në Universitetin e Hong Kongut, Leo Poon. "Këto viruse mund të hidhen nga një specie në një specie tjetër, atëherë ajo specie mund të bëhet një përforcues, gjë që rrit sasinë e virusit në tregjet e lagështa."
“Kur një numër i madh njerëzish vizitojnë tregjet që shesin këto kafshë çdo ditë”, tha Poon, “rreziku i kërcimit të virusit te njerëzit rritet ndjeshëm”.
Poon ishte një nga shkencëtarët e parë që deshifroi koronavirusin SARS gjatë epidemisë në 2003. Ai ishte i lidhur me macet civet të mbajtura për ushqim në një treg Guangzhou, por Poon tha që studiuesit ende pyesin veten nëse SARS u transmetua tek macet nga një specie tjetër.
"Macet me civet nuk e kishin virusin, duke sugjeruar që ata e fituan atë në treg nga një kafshë tjetër," tha ai.
Fuqi dhe status
Në Kinë kafshët e egra janë një symbol i statusit. Për kinezët, nëse iu dhuronë kafshë të egra do ta konsiderojnë sikur po iu paguani haraç. Sipas kinezëve, kafshët si derri i egër apo palloi konsiderohen të mira për shëndetin, për shkak edhe të faktit sepse kinezët besojnë se përmes konsumimit të ushqimit thithin edhe forcën fizike dhe rezistencën e kafshëve.
Pekini nuk ka lëshuar një listë të plotë të kafshëve të egra të përfshira në ndalim, por Ligji aktual për mbrojtjen e jetës së egër jep disa të dhëna për atë që mund të ndalohet. Ky ligj i klasifikon ujqërit, macet e civet dhe thëllëzat si pjesë të jetës së egër dhe thotë se autoritetet "duhet të marrin masa" për t'i mbrojtur ato, me pak informacion është kufizuar tregtimi i tyre specifikisht.
Ndalimi i ri bën përjashtime për "bagëtitë", dhe kafshët si pëllumba dhe lepuj duke lejuar tregëtimin e tyre.
Industria miliardë dollarëshe
Përpjekjet për të kontrolluar përhapjen e sëmundjeve pengohen gjithashtu nga fakti se industria për kafshët ekzotike në Kinë, veçanërisht ato të egra, është shumë e madhe.
Një raport i Akademisë Kineze e Inxhinierisë me financim nga qeveria në 2017 zbuloi se tregtia e kafshëve të egra të vendit ishte me vlerë më shumë se 73 miliardë dollarë dhe punësonte më shumë se një milion njerëz.
Që nga goditja e virusit në dhjetor, pothuajse 20,000 ferma të kafshëve të egra në shtatë provincat kineze janë mbyllur ose vendosur nën karantinë, duke përfshirë edhe mbarështuesit e specializuar në pallua, dhelpra, dre dhe breshka, sipas njoftimeve për shtyp të qeverisë lokale.
Nuk është e qartë se çfarë efekti mund të ketë ndalimi i tregtimit të kafshëve të egëra në të ardhmen përsa i përketë ekonomisë- por ka shenja se popullsia e Kinës mund të ketë qenë tashmë duke u larguar nga ngrënia e kafshëve të egra edhe para epidemisë.
Një studim i bërë nga Universiteti Normal i Pekinit dhe Shoqata e Kujdesit të Kafshëve të egra të Kinës në vitin 2012, zbuloi se në qytetet kryesore të Kinës, një e treta e njerëzve kishin përdorur kafshë të egra gjatë jetës së tyre për ushqim, ilaç ose veshje – çka do të thotë pak më pak sesa në studimin e tyre të mëparshëm në 2004.
Sidoqoftë, studiuesit zbuluan gjithashtu se pak më shumë se 52% e të anketuarve ishin pajtuar me faktin që jeta e egër nuk duhet të konsumohet. Numri ishte edhe më i lartë në Pekin, ku më shumë se 80% e banorëve ishin kundër konsumit të jetës së egër. Në krahasim, rreth 42% e të anketuarve gjithsej ishin kundër praktikës gjatë sondazhit të mëparshëm në 2004.
Që nga epidemia e koronavirusit, ka pasur kritika të zëshme për tregtinë e kafshëve ekzotike që bënin thirrje për një goditje të saj. Një grup prej 19 akademikësh nga Akademia e Shkencave Kineze dhe universitetet kryesore madje lëshuan një deklaratë publike duke kërkuar t’i jepej fund të tregtisë, duke thënë se ajo duhet të trajtohet si një "çështje e sigurisë publike".
"Pjesa dërrmuese e njerëzve brenda Kinës kanë reaguar ndaj abuzimit me jetës së egër sikurse njerëzit në vendet e tjera bëjnë- me zemërim dhe rebelim", tha Aron Ëhite, fushatës i kafshëve të egra në Agjencinë e Hetimit të Mjedisit.
"Unë mendoj se duhet t'i dëgjojmë ata zëra që bëjnë thirrje për ndryshime dhe t'i mbështesin ato."
Përdorimi i kafshëve të egra si ilaç tradicional për t'i shpëtuar ligjit
Një pengesë e rëndësishme për një ndalim të plotë të tregtisë së kafshëve të egra është përdorimi i kafshëve ekzotike në mjekësinë tradicionale kineze.
Pekini ka promovuar fuqimisht përdorimin e ilaçit tradicional kinez gjatë presidencës së Xi Jinping dhe industria tani arrin vlerën e rreth 130 miliardë dollarëve.
Kohët e fundit në tetor 2019, media e drejtuar nga shteti China Daily raportoi Xi të thoshte se "mjekësia tradicionale është një thesar i civilizimit kinez që mishëron mençurinë e kombit dhe popullit të tij".
Shumë specie që hahen si ushqim në pjesë të Kinës përdoren gjithashtu në mjekësinë tradicionale të vendit.
Ndalimi i ri bën një përjashtim të bërë për kafshët e egra që përdoren në mjekësinë tradicionale kineze. Sipas vendimit, përdorimi i jetës së egër nuk është i paligjshëm për këtë, dhe se tani duhet të "monitorohet rreptësisht". Megjithatë, njoftimi nuk e bën të qartë, si do të ndodhë ky monitorim ose cilat janë ndëshkimet për mbrojtje jo adekuate të kafshëve të egra, duke e lënë derën të hapur për abuzim.
Një studim i vitit 2014 nga Universiteti Normal i Pekinit dhe Shoqata e Kujdesit të Kafshëve të Kuqe të Kinës zbuloi se ndërsa dreri hahet si mish, penisi i kafshëve dhe gjaku përdoren gjithashtu në ilaç. Të dy arinjtë dhe gjarpërinjtë përdoren si për ushqim ashtu edhe për ilaç.
Promovuesi i kafshëve të egra, Aron White tha se nën kufizimet e reja ekzistonte rreziku që kafshët e egra që shiten për ilaçe, më pas të trafikohen për ushqim. Ai tha se qeveria kineze duhej të shmangte boshllëqet duke vendosur ndalimin e cënimit për të gjithë jetën e egër, pavarësisht se për çfarë do të përdorimen.
"(Aktualisht), ligji ndalon ngrënien e pangolins, por nuk ndalon përdorimin e peshoreve të tyre në mjekësinë tradicionale kineze," tha ai. "Ndikimi i kësaj është se përgjithësisht konsumatorët po marrin mesazhe të përziera."
Linja midis së cilës kafshët përdoren për mish dhe që përdoren për ilaç është gjithashtu tashmë shumë e ndjeshme, sepse shpesh njerëzit hanë kafshë për përfitime shëndetësore të perceptuara.
Në një studim të botuar në International Health në shkurt, studiuesit amerikanë dhe kinezë anketuan qëndrimet midis qytetarëve rurale në provincat jugore të Kinës për të ngrënë kafshë të egra.
Një fermer fshatar 40-vjeçar në Guangdong thotë se të hash lakuriq mund të parandalojë kancerin. Një burrë tjetër thotë se ata mund të përmirësojnë vitalitetin tuaj.
"Unë e lëndova belin shumë seriozisht, ishte e dhimbshme dhe nuk mund ta duroja kondicionerin. Një ditë, një nga miqtë e mi bëri një supë gjarpri dhe unë hëngra tre tasa me të, dhe beli im u bë shumë herë më mirë. Nëse nuk do të ishte për të, unë nuk do të mund të ulesha me ju këtu për një kohë kaq të gjatë", u tha një fermer 67-vjeçar Guangdong intervistuesve në studim./ Burimi CNN *(Përktheu dhe përshtati Shqiptarja.com)
