Ka njerëz që janë shumë të lidhur me tokën e tyre, që ua njohin erërat e stinëve, tingujt dhe ngjyrat e ditëve dhe netëve, emrat e bimëve dhe pemëve, qytetit apo fshatit ku kanë lindur dhe janë rritur. Ata e njohin vendin e tyre më mirë se hartën e trupit të vet dhe nuk largohen. Si të kenë një përbetim të heshtur për të mos kërkuar gjeografi më të madhe për veten, se vendi i tyre. Si të kenë frikë se humbin po të largohen, ata nuk mërgojnë kurrë.
Ka njerëz të tjerë që udhëtojnë nëpër atdheun e tyre për ta njohur më mirë, ata i adhurojnë visoret e tij, por zemërohen me padrejtësitë që ndeshin herëdokur, ndonjëherë bëhen def me fatin e tyre të keq që nuk iu prin, por nuk i largohen atdheut kurrë, duke i rezistuar ethes së braktisjes. Si të kenë mbërritur në heshtje në vetëdijen e asaj që mëton një fjalë e vjetër se “guri i rëndë në vendin e vet”.
Ka të tjerë që shtegtojnë, që kërkojnë, që provojnë veten në dhera të huaj, rrinë një copë herë larg vendit, mbledhin ca para, derisa vjen një ditë që, edhe sikur t’ua shtrosh përpara sillën më të mirë të botës, kthehen ta duan atdheun edhe më fort. Si të mos kenë qenë mërgimtarë, por hamej të përjetshëm nostalgjish.
Por, ka të tjerë që nga vala e fatit, nga kushtet e jetës, nga nevoja për më shumë hapësirë, nga kureshtja për botët, lëvizin dhe e bartin atdheun me vete, kudo ku janë. Disa ngulen diku dhe e harrojnë fare dhe bëhen njësh me botën që i ka pranuar, ndërrojnë zakone, ndërrojnë edhe identitet. Disa përshtaten, përmirësohen, por kurrë nuk i ndërrojnë shenjat e tyre shqiptare.
Disa madje marrin edhe një grusht dhé me vete. Disa ruajnë çorapet që nëna ua ka thurur në fëmijëri. Disa, lulet e oborrit të shtëpisë së tyre, i mbajnë të thara nëpër herbariume. Të tjerë, fotografitë, si plagët, i ruajnë vetëm për vete.
Secili sipas mënyrës së tij të kujtesës a të mosharresës, lë shenjën e vet.
Pa dyshim, këto janë format nga më të çuditshme njerëzore, që shkulja nga atdheu ua dikton emigrantëve shqiptarë, të cilët, që nga vera e vitit 1990, kanë formuar një komunitet të tërë, si pjesë e Shqipërisë së mërguar nëpër botë, me përqendrimin më të madh të saj në Europë, dhe veçmas me ngulimet më të mëdha në vendet fqinje: Itali, Greqi, por edhe më tutje, në Zvicër, Gjermani, Francë etj.
Të gjithë ata bashkë kanë disenjuar një hartë më të madhe të Shqipërisë, shpirtërore kjo, e përtej shpirtërores, që edhe pse nuk përputhet shpesh me territorin e atdheut të tyre, u ka dhuruar nga fati, një dytës të vetes, të cilin do ta bartin përherë me vete: shqiptarin vendas që mërgon dhe mërgimtarin që vendin nuk e harron, të shkrirë tek i njëjti njeri.
Të gjitha këto të vijnë në mend duke lexuar këtë libër të mrekullueshëm të autorit Alban Daci. Atë çfarë çdo mërgimtar shqiptar do ta ndiente, do ta rrëfente dhe do ta dokumentonte, e shpjegon me një kujdes njerëzor dhe profesional, krejt të vërtetë dhe tronditës, ky libër, të cilin e kam lexuar me një frymë dhe e kam rilexuar me shumë kujdes.
Jo vetëm se vetë jam pjesë e ndjesive të tij si emigrante, por edhe si lexuese, për emocionet e njohura që transmeton, të cilat, në ngjarje të caktuara në libër, si dhe në rrëfime epistolare të autorit, janë letërsi e vërtetë.
Jo vetëm si shkrimtare, ku gjej kujdesin për gjuhën dhe një këmbëngulje qëmtuese për të vërtetën në dritë dhemnake dhe të sinqertë, si dhe mveshjen me të gjitha larushitë e fatit të përbashkët të mijëra djemve dhe vajzave shqiptare, të cilëve atdheu u ndenji ngushtë në tridhjetë vitet e fundit shqiptare.
Jo vetëm si politikane, për përgjegjësinë politike, institucionale dhe publike, në mbështetje të të drejtave të mërgimtarëve dhe ndjesën për vonesat fatale në administrimin e përgjegjësisë shtetërore dhe kombëtare për diasporën shqiptare.
Alban Daci merret me një përkushtim të vyer dhe me profesionalizëm me gjithçka që lidhet me diasporën shqiptare, me pretendimin thuajse të një libri total për diasporën. Vërehet dukshëm në libër, jo vetëm njohja e thellë e temës me të cilën autori merret, por edhe kujdesi për të bërë një kronikë të ngjarjeve më të rëndësishme që lidhen me fatet e diasporës shqiptare dhe lidhjen e saj me zhvillimet e demokracisë sonë, të shkurtër nga koha historike dhe të gjatë nga koha problematike.
“Pse ikim?”, pyet herë pas here autori. A kemi ne që ikim kureshtjen e asaj bote që, siç thotë Roberto Bolano, ndryshon “every hundred feet”? Na duket i ngushtë atdheu dhe kemi nevojë për një gjeografi më të madhe të jetës? Imitojmë shokun, fqinjin, miqtë, të cilët kanë shtegtuar para nesh? Mërzitemi për kushtet e jetesës sonë, rebelohemi ndaj pamundësisë së atdheut, kërkojmë një jetë më të mirë, më shumë dinjitet, më shumë mundësi, më shumë kuptim për jetën tonë? A bëmë mirë apo keq që ikëm? Jo të gjithë, ata që ikëm!
Si një njeri që thuajse gjysmën e jetës sime e kam kaluar në pendulin mes botës dhe atdheut e që e kam ndarë jetën “edhe këtu, edhe atje”, edhe pse nuk jam larguar kurrë, ia di kuptimin fjalës “atje” dhe peshën e asaj që mund të quhet “ikje”.
Edhe autori vetë është një mërgimtar. Arsyet e mërgimit të tij i shpjegon në vepër mes morisë së përshkrimeve, analizave dhe sugjerimeve, arsye pse e gjej të veçantë këtë libër, jo vetëm për temën me të cilën merret gjerësisht, jo vetëm për rëndësinë në kohën në të cilën botohet gjegjësisht, por edhe për intensitetin me të cilin i ka ndjekur me vite çështjet më të thukëta të diasporës shqiptare, për larushitë njerëzore të shembujve dhe hollësitë profesionale të rasteve që sjell në vëmendje të lexuesit, dhe përtej lexuesit, të institucioneve dhe çdo shqiptari të shqetësuar për fatet e atdheut të tij.
Falë një natyre të kujdesshme të autorit, që nga fillimi i vitit 2008 e këtej, ne kemi një kronikë të plotë të të gjitha zhvillimeve që lidhen me mërgimtarët shqiptarë dhe me një besnikëri të ngjarjeve dhe këmbënguljeje të vazhdueshme për të ngritur zërin për të drejtat e tyre të nëpërkëmbura.
Autori ngre në librin e tij disa çështje të rëndësishme që lidhen me diasporën shqiptare, të cilat institucionet shqiptare, sidomos politika, duhej t’i kishte përmbushur, ose do të duhet t’i ketë përherë në vëmendjen e saj.
Alban Daci merret me shpjegimin e ndjesisë së të qenit emigrant, hyn në thelbin e sentimentit të kthimit në atdhe, të ndjerit i huaj në vendin tënd, të shtypjes që të jep largesa dhe tronditjes që të shkakton harresa prej “të tuve”.
Ai ndalet veçmas në rolin e mërgimtarëve në integrimin e Shqipërisë në Europë, si në kapitullin “Emigracioni shqiptar dhe integrimi” (20 shkurt 2008) dhe në rolin emancipues të shoqërisë sonë që ka luajtur diaspora shqiptare, kontributi në ekonominë e vendit tonë, çështjet e integrimit social të saj, duke u marrë me to në kapitujt “Emigracioni shqiptar dhe integrimi social” (20 shkurt 2008) apo “Shtëpia ose ‘shtëpitë’ e emigrantit”.
Një nga çështjet themelore të librit është e drejta e votës së mërgimtarëve dhe kjo trajtesë rimerret në disa kapituj të librit, duke u nisur që nga artikulli i parë i autorit në shkurt të vitit 2008 deri në ditët e fundit, pak para zgjedhjeve të 11 majit 2025.
Duke folur në kohën e duhur e në vendin e duhur, Alban Daci i kushton së drejtës së votës të diasporës një lloj qëllimi të jetës së tij: “Diaspora: Duhet të votojmë edhe ne” (11 shkurt 2008); “Samiti i diasporës dhe vota e emigrantëve” (5 shkurt 2019); “Vota e emigrantëve si revolucion në riorganizimin shtetëror, kushtetues dhe po ashtu edhe politik” (6 gusht 2022); “Të mos përjashtohen shqiptarët që jetojnë jashtë” apo sarkazma e tij për festivalin e ofertave, e cila nisi menjëherë pas përfshirjes së votës së shqiptarëve të diasporës, më 27 korrik 2024, në Kodin Zgjedhor për zgjedhjet e 11 majit 2025 e që përshkruhet në kapitullin “Deputetët turistë dhe vota e emigrantëve”.
Duke lexuar librin, shpeshherë ti ndal në dhembjen e autorit të shprehur herë të veshur me përligjjen e fatit e herë me shkujdesjen ndaj ndjesive të larta patriotike. Ai merret me çështjet më të thukëta dhe të vërtetat e zhveshura nga ëndrra që lidhen me emigrimin, madje herëdokur bën edhe thirrjen për të mos e lënë vendin dhe për ta ndrequr të gjithë bashkë atë që duhet ndrequr në Shqipëri, si te kapitulli “Mos u largoni!” (10 shtator 2008).
Pa dyshim, mes kapitujve më të bukur, përfshihen edhe përshkrimet nga Gjenova, ku jeton edhe autori. Ai ndalet gjatë dhe i kushton disa kapituj, të cilët dallohen për një ndjeshmëri më të lartë, që lidhet me personazhe konkrete dhe miq e të njohur të tij, duke përshkruar një ditë të emigrantit shqiptar në Gjenovë, vendet ku punojnë e pikëtakimet e tyre në qytet, familjet e tyre dhe kushtet në të cilat jetojnë, si në kapitujt “Komuniteti shqiptar i Gjenovës” (shtator 2008); “Ikja e madhe, e heshtur” (9 nëntor 2010), deri në përsiatjet personale të autorit që i lexon me ëndje në shënimet “Një natë vjeshte në mërgim” (15 nëntor 2008).
Por, Alban Daci nuk merret vetëm me fatin e diasporës së re shqiptare. Ai u kushton vëmendje në libër edhe shqiptarëve të diasporës së vjetër në Itali dhe lidhjeve ndërmjet tyre, duke sjellë mbresa edhe nga vizitat personale mes arbëreshëve dhe një vështrim historik të krijimit dhe ruajtjes së identitetit shqiptar deri në ditët tona, përshkruar në kapitullin “Diaspora, vlerë në harresë” (gusht 2011).
Herë-herë, me një finesë të dukshme, autori sjell edhe ndjenjën e fajësisë së Atdheut, i cili duket sikur i ka harruar bijtë e tij të larguar, siç rrëfehet në “Të braktisur apo të harruar” (25 shkurt 2010) apo në “Diaspora, vlerë e lënë në harresë” (gusht 2011), madje ai guxon të krijojë një konstrukt interesant shprehimor, “sovraniteti patriotik”, shterues në shpjegimin e thelbit të thirrjes që ai i bën kujtesës kolektive për t’u kthyer te vlerat dhe mbrojtja e shtetasve shqiptarë nga rënia në dëshpërim prej mantrës së padrejtë “se ky vend nuk bëhet”, shpjeguar më së miri mes rreshtave te “Largimi i shqiptarëve dhe sovraniteti patriotik” (17 qershor 2024).
Mes morisë së ideve që ky libër i rëndësishëm parashtron dhe që pa dyshim është një kontribut tejet i rëndësishëm për shpjegimin e shumë ngjarjeve dhe fenomeneve shoqërore, politike, sociale që lidhen me tridhjetë vitet e fundit të demokracisë shqiptare, e gjej mjaft të vlefshme idenë e ndërtimin të Muzeut të Emigracionit, të tillë siç e ka e gjithë bota, dhe asisoj, edhe Shqipëria të lërë shenjën e saj në nderim të qytetarëve të vet me ngritjen e “Shtëpisë së emigrantëve”.
Kështu, duke e lexuar me shumë vëmendje librin “Edhe unë emigrant, si ju” të Alban Dacit, bindja që kam krijuar duke e njohur autorin, mes mijëra miqsh të rinj që politika më dha, se ai ishte ndër ata djem për të cilët sot Shqipëria ka nevojë më shumë se kurrë që t’i dalin zot dhe politika ka nevojë të ngutshme që ta përmirësojnë, e gjej të materializuar edhe në këtë libër të bukur.
Komente
