Sulmet me dronë dhe raketa mbi anijet e ngarkesave në Detin e Kuq kanë nxitur SHBA-në dhe Britania e Madhe të organizojnë sulme ajrore mbi objektivat në rajon. Forcat perëndimore morën masa pasi anijet u sulmuan nga Houthis, një grup rebel i mbështetur nga Irani që kontrollon një pjesë të madhe të Jemenit.
Presidenti i SHBA Joe Biden tha se ushtria e SHBA-së dhe e Mbretërisë së Bashkuar kishin nisur me sukses sulmet herët të premten kundër objektivave Houthi me mbështetjen e Australisë, Bahreini, Kanadasë dhe Holandës. Më shumë se 12 vende, përfshirë kryeqytetin, Sanaa dhe Hudaydah, bastioni i portit të Houthi në Detin e Kuq, u goditën. Objektivat Houthi në Jemen përfshinin qendra logjistike, sisteme të mbrojtjes ajrore dhe depo armësh.
Pse Houthi kanë sulmuar anijet e Detit të Kuq?
Sulmet filluan pas fillimit të luftës Izrael-Hamas më 7 tetor. Houthi-t deklaruan mbështetjen e tyre për Hamasin dhe thanë se do të sulmonin çdo anije që udhëtonte për në Izrael. Nuk është e qartë nëse të gjitha anijet e sulmuara po shkonin në të vërtetë atje.
Në nëntor, Houthi pretendoi se kapi një anije mallrash izraelite. Që atëherë ata kanë sulmuar disa anije tregtare me dronë dhe raketa balistike. Sulmet Houthi në Detin e Kuq janë rritur 500% midis nëntorit dhe dhjetorit. Kërcënimi është bërë aq i madh saqë kompanitë e mëdha të transportit kanë ndërprerë lundrimin në rajon dhe kostot e sigurimit janë rritur 10-fish që nga fillimi i dhjetorit.
Firmat e mëdha të transportit, duke përfshirë kompaninë e transportit mesdhetar, Maersk, Hapag-Lloyd dhe kompaninë e naftës BP kanë thënë të gjitha se po i devijojnë anijet larg Detit të Kuq.
Frika është se çmimet e karburanteve do të rriten dhe zinxhirët e furnizimit do të dëmtohen. Pothuajse 15% e tregtisë globale detare kalon përmes Detit të Kuq, i cili është i lidhur me Mesdheun nga kanali i Suezit dhe është rruga më e shkurtër e transportit detar midis Evropës dhe Azisë. Uashingtoni ka akuzuar Iranin se është "thellësisht i përfshirë" në planifikimin e operacioneve kundër anijeve tregtare në Detin e Kuq.
Kush janë rebelët Houthi?
Huthi janë një grup i armatosur, nga një nën-sekt i pakicës myslimane shiite të Jemenit, Zaidët. Ata e kanë marrë emrin e tyre nga themeluesi i lëvizjes, Hussein al Houthi. I njohur zyrtarisht si Ansar Allah (Partizanët e Zotit), grupi u formua në vitet 1990 për të luftuar atë që ata e panë si korrupsionin e presidentit të atëhershëm, Ali Abdullah Saleh.
Presidenti Saleh, i mbështetur nga ushtria e Arabisë Saudite, u përpoq të eliminonte rebelët Houthi në vitin 2003, por Houthi i zmbrapsi ata të dy. Rebelët Houthi kanë luftuar kundër qeverisë së Jemenit. Qeveria është mbështetur kundër Houthis nga një koalicion i vendeve arabe të udhëhequr nga Arabia Saudite dhe Emiratet e Bashkuara Arabe.
Nga fillimi i vitit 2022, lufta kishte shkaktuar rreth 377,000 vdekje dhe kishte zhvendosur katër milionë njerëz, sipas OKB-së. Houthi- t deklarojnë se janë pjesë e "boshtit të rezistencës" të udhëhequr nga Irani kundër Izraelit, SHBA-së dhe Perëndimit, së bashku me Hamasin dhe Hezbollahun.
Kush i mbështet rebelët Houthi?
Hezbollah janë në mbështetje të Houthi dhe u ka ofruar atyre ekspertizë dhe trajnime të gjera ushtarake që nga viti 2014, sipas institutit kërkimor të SHBA-së, Qendra e Luftimit të Terrorizmit. Houthi gjithashtu e konsiderojnë Iranin si një aleat, sepse Arabia Saudite është armiku i tyre i përbashkët. Irani dyshohet se furnizon me armë rebelët Houthi.
“Ne e dimë se Irani ishte thellësisht i përfshirë në planifikimin e operacioneve kundër anijeve tregtare në Detin e Kuq”, tha zëdhënësja e Shtëpisë së Bardhë për sigurinë kombëtare, Adrienne Watson.
Irani mohon përfshirjen në sulmet e Houthis në Detin e Kuq. Shtetet e Bashkuara dhe Arabia Saudite thonë se Irani ka furnizuar Houthi-t me raketa balistike kur qëlluan në kryeqytetin saudit, Riad, në vitin 2017. Arabia Saudite fajësoi gjithashtu Iranin për furnizimin me raketa lundrimi dhe dronët që Huthi përdorën për të sulmuar instilacione të naftës në vitin 2019.
Houthi-t kanë lëshuar raketa me rreze të shkurtër veprimi në Arabinë Saudite dhe kanë sulmuar gjithashtu objektiva në Emiratet e Bashkuara Arabe. Ata kanë lëshuar gjithashtu raketa balistike dhe drone drejt Izraelit që nga fillimi i luftës në Gaza. Furnizimi i këtyre armëve do të shkelte një embargo të armëve të OKB-së. Irani ka mohuar ta bëjë këtë.
Sa pjesë të Jemenit kontrollojnë Huthi?
Qeveria zyrtare e Jemenit është Këshilli i Udhëheqjes Presidenciale, të cilit Presidenti Abdrabbuh Mansour Hadi i transferoi kompetencat e tij në prill 2022. Megjithatë, qeveria është e vendosur në kryeqytetin saudit, Riad. Shumica e popullsisë jemenase jeton në zonat nën kontrollin e Houthi, si dhe Sanaa dhe veriu i Jemenit.
Rebelët Houthi kontrollojnë vijën bregdetare të Detit të Kuq. Këshilli i Sigurimit i OKB-së tha se deri në vitin 2010 Houthi-t kishin midis 100,000 dhe 120,000 anëtarë, të përbërë nga trupa të armatosur dhe mbështetës të paarmatosur.
Arsenali
Rebelët Huthi kanë shfaqur aftësitë e tyre sa u përket raketave dhe dronëve gjatë luftës në Jemen në sulmet ndaj Arabisë Saudite dhe Emirateve të Bashkuara Arabe, duke shënjestruar instilacione të naftës dhe infrastrukturë jetike. Arsenali i tyre përfshin edhe raketa balistike dhe dronë të aftë që të godasin Izraelin që gjendet mbi 1.600 kilometra larg nga Sana.
Raketat Tofan, Borkan dhe Quds të rebelëve Huthi janë të modeluara sipas armëve iraniane dhe, sipas ekspertëve, mund të godasin caqe deri në 2.000 kilometra larg. Huthit gjuajtën dhjetëra herë këto raketa në Arabinë Saudite gjatë luftës në Jemen. Në shtator, rebelët Huthi ekspozuar për herë të parë raketat kundërtanke Barq-2, raketa detare dhe avionë luftarakë Mig-29. Rebelët Huthi po ashtu kanë përdorur varka të shpejta të pajisura me mitraloz gjatë operacioneve të tyre ndaj anijeve.
