Ka kaluar një vit që nga identifikimi i rastit të parë me COVID-19 në Evropë, në një spital në veri të Italisë. Që atëherë dyqanet, restorantet dhe stadiumet bosh të qyteteve të Evropës u bënë pjesë e pandashme e jetës së qytetarëve dhe jeta e evropianëve ka ndryshuar përgjithmonë.
Kufizimi i lëvizjes ka detyruar çdo vend dhe shoqëri të adaptojë rregullat e reja. Ka pasur të vërteta të vështira dhe risi të papritura në një vit që ndryshoi Evropën.
Kufizimet janë të vështira për shoqëritë të mësuara me liri
Shtetrrethimet ishin diçka tejet e vështirë dhe e re për evropianët, që nuk ishin mësuar ta kishin më dhe që u desh pak kohë të mësoheshin me të.
Shtetrrethimi në Spanjë ishte ndër më të ashprit në Evropë, thotë Nekane Balluerka Lasa, profesorë e shkencave të sjelljes në Universitetin Bask. Izolimi ishte veçanërisht i vështirë për të moshuarit dhe familjet me të ardhura më të ulëta. Spanjollët janë një shoqëri e mësuar me bashkëpunim dhe komunikim shoqëror. Infeksionet u ulën, por kostoja ekonomike ishte shumë e lartë, po ashtu edhe ndikimi në shëndetin mendor të qytetarëve. Ndoshta edhe kjo është arsyeja kryesore se përse shteti u detyrua të ndalte dhe të lehtësonte masat. Studimet zbuluan se 46% e njerëzve ndjenin shqetësim të rëndë psikologjik.
Italianët fillimisht ishin të frikësuar nga bindja jo karakteristike, shprehet korrespondenti i BBC në Romë, Mark Lowen. Ata ishin të parët që u prekën nga virusi, të parët që panë panë sistemin shëndetësor afër kolapsit dhe miqtë dhe familjarët po vdisnin. Por respektimi i madh i masave në valën e parë të pandemisë filloi të ndryshonte me valën e dytë ku u panë edhe protesta të shumta kundër kufizimeve të reja, duke pasur parasysh frikën dhe lodhjen.
Holandezët nuk e njihnin shtetrrethimin deri në dhjetor, por kur u vendos një shtetrrethim në janar, shpërthyen trazirat, thotë korrespondentja e BBC në Hagë Anna Holligan. Tensionet vazhdojnë të jenë në rritje. Trazirat zbuluan një valë pakënaqësie në breza të shumtë dhe u rritën ndjeshëm pas skandalit me asistencat për fëmijët, duke shkaktuar rënien e qeverisë. Shumica pranuan shtetrrethimin, por ata që tashmë ishin të irrituar ndiheshin të inkurajuar pasi qeveria kishte thyer rregullat e saj.
Strategjia fillestare e Gjermanisë ishte të testonte gjerësisht dhe më pas të gjurmonte dhe të kontrollonte përhapjen e infeksionit, thotë korrespondentja e BBC Berlin Jenny Hill. Në bazë të sondazheve shumica dërrmuese e gjermanëve mbështesin masat izoluese. Por ka pasur një rezistencë të furishme nga disa, të cilët kanë protestuar, pa maska ose distancime shoqërore. Disa janë thjesht të shqetësuar nga ndikimi i kufizimeve por protestat kanë tendencë të mbledhin së bashku teoricienë konspiracioni, persona kundër vaksinimit dhe aktivistë të ekstremit të djathtë.
Sllovenia ka duruar disa nga kufizimet më të rrepta në Evropë dhe megjithatë ajo ka shënuar nivelet më të larta të vdekjes në botë, thotë korrespondenti i BBC në Ballkan Guy Delauney. Vendi ka marrë masa të shumta kufizuese, nga tetori deri në mes të shkurtit janë ndaluar udhëtimet e brendshme, shumica e dyqaneve janë të mbyllura dhe shkollat zhvillojnë mësimin online. Epidemiologët janë të hutuar, por njerëzit këtu dyshojnë se takimet vazhduan pavarësisht masave të urgjencës.
Suedia është ndër të paktat vende që shmangu vendosjen e shtetrrethimit dhe e ndërtoi strategjinë e saj kryesisht rreth udhëzimeve për respektimin e distancimit shoqëror, thotë reporteri i BBC Maddy Savage në Stokholm. Publiku u pajtua në fillim por ndërsa rastet u rritën gjatë valës së dytë, pajtueshmëria ra ndjeshëm. Udhëzimet më të rrepta prekën baret dhe restorantet. Por vetëm në fund të vitit një ligj i ri pandemik u dha ministrave kompetenca më të mëdha për të kufizuar numrat e personave në dyqane dhe në trena dhe autobusë të distancave të gjata.
Ekspertët janë thelbësorë, por janë bërë shumë gabime
Pandemia nxiti rritjen e respektit për shkencëtarët gjermanë, thotë Jenny Hill e BBC. Virologu Christian Drosten tanimë është bërë nga më të njohurit njëjtë si Lothar Wieler, i cili drejton Institutin Robert Koch , apo edhe themeluesit e BioNTech Uğur Şahin dhe lemzlem Türeci, të cilët krijuan vaksinën e parë të aprovuar. Kancelarja gjermane Angela Merkel, e cila ka studiuar vetë kiminë kuantike, ndikohet shumë nga opinioni i komunitetit shkencor gjerman, i cili kërkon kufizime dhe kujdes. Por reagimi ndaj pandemisë është karakterizuar gjithnjë e më shumë nga grindjet midis udhëheqësve rajonalë, disa prej të cilëve kërkojnë më pak kufizime në jetën e përditshme.
Ndërkohë që në epidemiologu suedez Anders Tegnell ka qenë kryesisht fytyra publike e reagimit të vendit ndaj pandemisë. Më parë një burokrat i profilit të ulët, ai shpejt u bë një figurë e njohur dhe polarizuese si brenda edhe jashtë vendit. Në fillim të pandemisë sondazhet sugjeruan që 75% e popullsisë mbështeste përgjigjen e shëndetit publik. Por kjo ra në 50% ndërsa rastet u rritën dhe vendi u detyrua të merrte masa më të ashpra. Ai u bë tabelë për akuzat, ndërsa kritikët i dhanë kërcënime me vdekje familjes së tij.
Në planin ndërkombëtar, këshilltarët shkencorë u thirrën, por askush nuk mendoi të pyeste ekspertët për të moshuarit, thotë Ingmar Skoog. Gjysma e të gjitha vdekjeve në valën e parë të pandemisë në Suedi ishin në institucione të kujdesit të të moshuarve dhe një e katërta ishin në kujdes shtëpiak. Është shumë e vështirë të ndalosh ardhjen e virusit në shtëpitë e kujdesit pasi shumica e njerëzve kanë nevojë për ndihmë, por ne nuk kishim mjete të mjaftueshme mbrojtëse. Në shumicën e rasteve nuk janë të afërmit që sjellin virusin në shtëpitë e kujdesit, pasi për gjashtë muaj ata nuk pranuan asnjë vizitor. Kështu që ju keni pasur një burrë 83-vjeçar që nuk është lejuar të vizitojë gruan e tij prej 60 vjetësh.
Italia ka zgjedhur ekspertë për pozicionet kyçe në qeverinë e re, thotë Mark Lowen në Romë. Fillimisht ish-Kryeministri Giuseppe Conte kishte vlerësime shumë të larta për mënyrën sesi u përball me pandeminë, por ndarjet e vjetra politike dolën në sipërfaqe kur u diskutua sesi do të menaxhohej izolimi i dytë dhe rindërtimi i ekonomisë. Qeveria Conte ra për pasojë dhe tani teknokrati Mario Draghi, ish-kreu i Bankës Qendrore Evropiane, është në krye të ekspertëve për të drejtuar financat dhe arsimin dhe një ministri të re për tranzicionin ekologjik. Ekziston një ndjenjë që mund të jepen mundësi për të transformuar Italinë nëpërmjet këtyre figurave që tejkalojnë ndarjet politike.
Ndërsa Serbia ka pasur sukses spektakolar me programin e saj të vaksinimit, Bosnja fqinje ka vuajtur, thotë Guy Delauney. Bosnja nuk ka një lidership të fortë, të centralizuar dhe trajtimi i koronavirusit ka rënë kryesisht në dy rajone gjysmë-autonome. Ndërkohë që çudia e madhe është se kryeministri Fadil Novalic, do të gjykohet për dhënien e një kontrate për të blerë ventilator tek një kompani e përpunimit të frutave. Dhe punëtorët shëndetësorë boshnjakë kanë më shumë të ngjarë të vaksinohen në Serbi, ku qendrat kufitare u kanë ofruar atyre një dozë.
BE nuk u krijua për një krizë shëndetësore pan-evropiane
Bashkimi Evropian nuk ishte i përgatitur mirë, megjithëse jo të gjithë bien dakord për këtë gjë thotë korrespondenti i BBC në Evropë Kevin Connolly. BE bëri atë që mundi për të bashkërenduar veprimet, duke krijuar "korsi të gjelbërta" në kufij të mbyllur, për të lehtësuar rrjedhën e furnizimeve mjekësore. Por nuk mund të bënte shumë për mënyrën se si shtetet individuale konkurronin. Vendet e pasura si Franca dolën shumë më mirë sesa vendet më të varfra si Bullgaria.
Cili është problemi me programin e vaksinave të BE-së?
Kishte një bashkëpunim lokal kur mbingarkoheshin sistemet shëndetësore: pacientët u zhvendosën nga Franca në spitalet në Gjermani; dhe kohët e fundit Portugalia mori ndihmë nga Gjermania dhe Austria. Por është krejtësisht e mundur që një ndihmë e tillë do të ishte e mundur edhe nëse BE nuk do të kishte ekzistuar. Vënia në qendër e Komisionit Evropian, ka ardhur pikërisht pas marrjes së programit të prokurimit të vaksinave nga vendet anëtare të BE-së. Kjo është një fushë në të cilën nuk ka përvojë dhe deri më tani nuk është bërë si duhet. Një dështim në prokurimin dhe përdorimin e vaksinave do të krijonte një problem të madh politik. Shoqëritë janë përgjigjur në mënyra të ndryshme.
Shoqëritë janë përgjigjur në mënyra të ndryshme
Në Hungari ka pasur raportime për rënie të shkallës së lindjes, thotë korrespondenti i BBC Budapest Nick Thorpe. Në vitin 2020 kishin lindur 3000 foshnjë më shumë sesa në 2019, kryesisht për shkak të stimujve të taksave të qeverisë konservatore Fidesz për çiftet që të kenë më shumë foshnje. Por numrat e lindjeve filluan të bien në nëntor dhe ranë më tej në dhjetor dhe janar - muajt e parë kur edhe mund të shihej ndikimi i pandemisë. Mbështetësit e qeverisë ngushëllohen nga fakti që niveli i martesave vazhdon të rritet dhe normat e aborteve kanë rënë.
Gratë spanjolle e kanë pasur më të vështirë, thotë Prof Nekane Balluerka Lasa. Disa studime kanë treguar se në familjet ku burrat dhe gratë punojnë jashtë shtëpisë, gratë kalojnë shumë më shumë kohë duke u kujdesur për të moshuarit dhe për fëmijët e tyre. Kjo mund të shpjegojë edhe pse ndikimi psikologjik i pandemisë tek gratë ka qenë më i madh se ai i burrave.
Në Suedi është rritur ndjeshëm mosha e personave të cilët kërkojnë përkujdesje. 1.5 milion njerëz në Suedi mbi 70 vjeç thanë se nuk mund të kujdeseshin për veten e tyre. Por njerëzit e moshuar janë krejtësisht të ndryshëm nga 30 ose 40 vjet më parë, pasi tanimë bëhet fjalë për ne 70. Ata që nuk kishin kujdestarë përbënin vetëm 10% të vdekjeve.
Emigrimi i elitave në është përmbysur pjesërisht, thotë Mark Lowen. Më shumë se pesë milion italianë jetojnë jashtë, më shumë se 75% se para 15 viteve, me rritjen më të madhe midis maturantëve dhe shkollave të mesme. Ndërsa qeveritë janë përpjekur t'i tundojnë përsëri, është pandemia që duket se ka pasur një ndikim më të madh në bindjen e italianëve që të kthehen, të jenë me familjet e tyre. Sfida tani do të jetë mbajtja e tyre këtu.
Një Evropë pa kufij është e suksesshme vetëm në teori
Koncepti i kufijve të hapur është ngulitur thellë në teologjinë e Bashkimit Evropian: ideja që një udhëtim nga Parisi në Gdansk duhet të jetë pak më ndryshe nga një udhëtim në Grenoble. Por kufijtë e hapur nuk funksionuan si duhet gjatë pandemisë. Në Bruksel shpërtheu alarmi kur disa shtete anëtare mbyllën kufijtë në fillim të pandemisë dhe pastaj përsëri kur Gjermania vendosi kontrollet kufitare me Republikën Çeke dhe një pjesë të Austrisë këtë muaj. Por biznesi dhe udhëtimet kanë rënë aq shumë sa që çështja nuk ka rëndësi të madhe.
Një nga vatrat më të nxehta të Covidit vitin e kaluar ishte në vendpushimin austriak të skive Ischgl, duke u përhapur në dhjetëra vende kur turistët e huaj u kthyen në shtëpi. Këtë vit vendpushimet e skive janë të hapura, por me karantina , hotele dhe restorante të mbyllura. Policia ka gjobitur dhjetëra skiatorë të huaj që shkelin rregullat.
Komunitetet alpine të Zvicrës janë shumë të varura nga turizmi dimëror dhe qeveria ka marrë vendimin e diskutueshëm për të mbajtur resortet e skive të hapura. Por Après janë një kujtim i largët, me restorante dhe bare të mbyllura. Dëmi ekonomik është i madh, por të dhënat fillestare sugjerojnë se strategjia e Zvicrës mund të mos jetë aq e rrezikshme sa pretenduan disa kritikë.
Vendpushimet suedeze të skive janë gjithashtu të hapura, por skiatorëve u është kërkuar që të qëndrojnë larg njëri tjetrit dhe të shmangin shoqërimet jashtë grupit të tyre. Nuk lejohet shitja e alkoolit pas orës 20:00 dhe pa muzikë live. Por udhëtimi këtu për qytetarët jo suedezë është bërë më i vështirë, me teste negative të kërkuara për herë të parë këtë muaj.
Sllovenët zotërojnë më shumë se 100,000 prona në Kroacinë fqinje, kështu që oferta e një kuponi prej 200 € verën e kaluar kishte pak efekt në turizmin e brendshëm.
Të vërteta të vështira për mënyrën se si u therën kafshët
Miliona vizon u mbytën në Danimarkë kur Covid-19 u përhap në fermat e vizonave.
Carl Valentin, zëdhënës i mirëqenies së kafshëve për Partinë Socialiste të Popullit u shpreh:
Gjatë kësaj kohe që po përballemi me pandeminë , ne kemi mësuar shumë për tregjet e kafshëve të egra dhe marrëdhëniet tona me kafshët. Të gjithë po flisnin për Wuhan dhe tregjet atje, por shumë danezë nuk e dinin se kishim popullsinë më të madhe të vizonave në botë. Tani është bërë e paligjshme të merresh me fermë këtë vit dhe ne kurrë nuk do të kemi një industri të vizonit në atë mënyrë përsëri në Danimarkë.
Përhapjet e mëdha të virusit edhe në fabrikat gjermane të përpunimit të mishit, të tilla si në Tönnies në Gütersloh qershorin e kaluar, tronditën gjermanët dhe çuan në ndryshime në ligj, thotë Jenny Hill. Shkencëtarët menduan se punëtorët ishin më të prekshëm për shkak të temperaturave të ftohta dhe makinerive. Por kishte histori të orëve të gjata, pagave minimale dhe akomodimit të mbipopulluar për punëtorët, kryesisht nga Evropa Lindore dhe të punësuar nga nën-kontraktorët. Nga prilli, impiantet e përpunimit të mishit do të ndalohen të punësojnë punëtorë të përkohshëm.
Evropianët përqafuan modelin e ri të jetesës
Franca më në fund dixhitalizohet, tha Lucy Williamson, korrespodente e BBC Paris. Deri në bllokimin e dytë vjeshtën e kaluar, jeta në Francë karakterizohej nga një epokë makinash shkrimi jo shumë të përdorshme. Pavarësisht nga një xhiro vjetore prej gati 2.4 tn € (2.1 tn; 2.9 tn $), dy të tretat e bizneseve të vogla nuk funksiononin në internet, dhe faqet e internetit të dyqaneve të mëdha ikonike si Galeries Lafayette ose BHV ofronin një adresë dhe orët e hapjes, plus një imazh ose dy nga disa këpucë të zbukuruara. Tani, gjithçka, nga vaktet e kafeneve tek pagesa e taksave dhe aplikimet për kartat e qëndrimit mund të bëhen në internet dhe dyqanet kanë faqe të shkëlqyera.
Spanjollët punojnë nga shtëpia, tani për tani, nga Prof Nekane Balluerka Lasa. Spanja është një kulturë shumë miqësore sepse ne nuk dimë ndonjë mënyrë tjetër. Ndërsa transformimi dixhital në "teleworking" ka qenë mjaft i madh, unë mendoj se do të plotësojë punën në person dhe nuk do ta zëvendësojë atë plotësisht. Studentët e universitetit tashmë kalojnë një javë në shtëpi dhe një javë në universitet .
Një shoqëri pa para? Jo, të paktën akoma. Që kur filloi pandemia, është bërë e zakonshme të shohësh shenja në supermarkete austriake që kërkojnë pagesa pa para për të "mbrojtur" stafin dhe klientët. Austriakëve tradicionalisht u pëlqente të paguanin me para në dorë, por një sondazh nga Banka Kombëtare Austriake verën e kaluar sugjeron që pandemia mund të ketë shpejtuar një prirje tashmë ekzistuese drejt pagesave pa para, si me pjesën tjetër të Evropës. Por paraja është akoma shumë e popullarizuar këtu. Nuk është e pazakontë të hasësh nëpër kafene ose dyqane vetëm me para, dhe ka pak shenja që të dalë nga moda.
Lajm i marrë nga BBC
Përktheu për Shqiptarja.com Suada Mehmetaj
Komente
1. Qe Europa nuk eshte e bashkuar 2. Qe eshte nje kartel gangsterash qe kur çdo gje shkon vaj ke deshire ti rrish afer, por sa bie ne nje situate te veshtire, i vejn njeri tjetrit duart ne fyt!
Përgjigju