Margherita Sarrocchi është gruaja e parë në historinë e letërsisë italiane që ka shkruajtur një poemë epike. Ndër shekuj asnjë tjetër përpara saj. Kjo poemë epike i dedikohej tërësisht Skënderbeut. Dhe kjo poemë bashkë me shkruesen e saj i kanë mbetur historisë së letërsisë italiane. E lindur në 1560 dhe e mbetur shpejt jetime, ajo rritet nga një Peshkop Kalabrez, Guiliemo Sirleto, i cili edhe mbas transferimit si Kardinal në Romë ne Biblotekën e Vatikanit e merr vogëlushen atëherë 5 vjec, me vete.
Studion teologji, poezi, muzikë, gjuhë dhe letërsi greke dhe latine, studion retorikë, logjikë dhe filozofi. Falë gjenialitetit të saj të rrallë, kardinali gjithashtu i lejon asaj të studiojë shkencë, e cila në atë kohë ishte e rezervuar vetëm për meshkuj. Margherita merr mësime në aritmetikë, astronomi, gjeometri. Ka dy Profesorë të jashtëzakonshëm, më të mirët që Roma në atë kohë mund të ofronte. Studiuesi dhe juristi Rinaldo Corso e udhëheq atë në shkencat humane ndërsa matematikani dhe njohësi i botës epiriote Luca Valerio, të cilin Galileo e përcakton si "Arkimedi i ri", e udhëheq në lëndët shkencore.
Që në rininë e hershme ishte e njohur në rrethet akademike romane, korespondenca e saj me figurat më të shquara të epokës Galileo Galilei, Torquato Taso, Guido Betoli, Corneli Cataneo etj dëshmojnë influencën dhe vlerësimin që personalitetet e shquara të kohës kishin ndaj saj, për njohuritë e saj në fushën e astronomisë, gjeometrisë, fizikës etj, cka e bëri atë dhe anëtaren e parë femër të disa Akademive në Itali, si në Napoli dhe Romë.
Gjithashtu ajo ishte dhe përkthyese e teksteve greke, njohëse dhe komentuese e vargjeve të Dantes dhe Petrarkës, shkruese e teksteve filozofik. Shumë vepra të saj nuk kanë arritur dot deri më sot, por falë citimit dhe komenteve që intelektualët e asaj epoke I bënin në korespondencat e tyre, sot minimalisht njihen titujt e punimeve të saj.
Vepra e vetme e Margherita Sarrocchos që i ka mbijetuar kohës është Poema heroike “Scanderbeide” poemë e cila pa dritën e botimit një herë në nxitim e sipër në 1606 (nga frika e plagjaturës) ku u botuan vetëm 11 këngë nga 24 që duhet të ishin dhe që u botuan plotësisht në 1623 mbas vdekjes së Margheritës. Nga korespondenca e Margheritës me Galileo Galilein rezulton që ajo e vlerësonte shumë mendimin e tij në raport me këtë poemë (arkiva e Biblotekës Kombëtare Firence). Burimi historik që mendohet se Margherita Sarrochi ka përdorur për këtë Poemë elitare ka qënë edhe teksti i historianëve të shquar Paolo Giovo dhe Andrea Gambini “Commentarii delle cose de Turchi, con gli fatti e la vita di Scanderbeg”.
Ky tekst historik e paraqet Skënderbeun në të gjithë shkëlqimin dhe gjenialitetin e tij, Margherita Sarrocchi ashtu si dhe Giovo dhe Gambini e përshkruan Skënderbeun me një portret që përputhej në mënyrë reale me karakteristikat e heroit epik: mençuria, zemërgjerësia, dënimi i veseve, përulësia dhe thjeshtësia e kombinuar me aftësinë luftarake dhe besimin e zjarrtë i paraqitën botës një figurë heroike
që ndikoi jo vetëm në ndalimin e përparimit të pushtimit turk në territoret evropiane por mbarte në vetvete dhe vlera të pakontestueshme të një udhëheqësi me përmasa historike dhe botërore.
Poema “Scanderbeide” e botuar dhe cituar shpesh në tekstet dhe Enciklopeditë italiane, jo vetëm për vlerën e Poemës por edhe për shkruesen e saj (një simbol i emancipimit dhe femrës shkencëtare italiane) u përkthye në vitin 2006 në formën e prozës në anglisht “Scanderbeide: The Heroic Deeds of George Scanderbeg, King of Epirus” nga Profesorja e njohur e Universitetit të Cikagos në USA bashkëkohësja jonë zonja. Rinaldina Rusell.
Rashë në gjurmët e kësaj Poeme dhe të historisë së Margherita Sarrocchit rastësisht përpara 3 vjetësh, dhe me një kuriozitet dhe interesim profan zbulova se kopje origjinale të botimit të plotë të veprës së saj për heroin tonë që daton në vitin e largët 1623 ndodhen në Biblotekën tonë Kombëtare por edhe në Biblotekën e Shkodrës, mendohet që është edhe një kopje origjinale në Elbasan falë eruditit Sotir Kolea.
I përmënd këto të dhëna pasi është e dhimbshme që edhe pas rreth 400 vjetësh kjo vepër që ka të bëjë për simbolin dhe heroin tonë kombëtar ende nuk ka parë dritën e shqipërimit ndër shqiptarë, vepra e gjeniales Margherita Sarrocchi ka vlera poetike hisorike dhe kombëtare për ne shqiptarët. Ne duhet të rreshtim duke u mburrur dhe vetëmburrur në mënyrë foshnjarake dhe delirante, mjafton që ti shtrohemi punës, dijes, shqipërimit dhe njohjes së veprave si kjo e Margherita Sarrocchos dhe hapat që do na cojnë drejt Evropës do jenë më të pakët se dje.
p.s
Të tre punimet (librat) e sipërcituar, të botuara në vitet 1606, 1623 dhe botimi i fundit në prozë në anglisht i vitit 2006 janë të aksesueshme plotësisht në googel.books
