Në një kthesë që do ta bënte Karl Marx-in të buzëqeshte dhe Adam Smith-in të rrotullohej në varr, lëvizjet e fundit ekonomike të Presidentit Trump kanë krijuar pikërisht atë sistem socialist që mbështetësit e tij pretendojnë se e përbuzin. Përmes një sërë ndërhyrjesh që do ta bënin çdo planifikues qendror krenar, kampioni i sipërmarrjes së lirë është bërë udhëheqësi më efektiv socialist i Amerikës.
Dëshmitë janë të qarta.
Kur Trump kërkoi që kompanitë AMD dhe NVIDIA të paguanin një taksë eksporti prej 15 për qind për çipat e shitur në Kinë, ai nuk vendosi thjesht një taksë — ai krijoi një sistem ku qeveria përcakton se cilat kompani mund t’i shesin cilëve klientë dhe me çfarë çmimi.
Kjo nuk është “dora e padukshme” e tregut - është grushti shumë i dukshëm i kontrollit shtetëror.
Kërkesa e Trump që drejtori ekzekutiv i Intel të japë dorëheqjen na çon edhe më tej në rrugën socialiste. Kur ka bërë vaki që lideri i një shteti kapitalist të emërojë e shkarkojw drejtuesit e kompanive private? Kjo është një faqe e marrë drejtpërdrejt nga manuali i ekonomive të kontrolluara nga shteti, ku udhëheqësit e biznesit u shërbejnë autoriteteve politike dhe jo aksionerëve.
Kryevepra e socializmit aksidental vjen nga qasja e Trump ndaj çmimeve për konsumatorët. Duke vendosur tarifa doganore të larta mbi mallrat e importuara — kosto që konsumatorët amerikanë duhet t’i paguajnë — ndërkohë që u thotë Amazon-it dhe Walmart-it se me çfarw çmimesh u lejohet t’i shesin produktet e importuara, Trump ka krijuar një skenar klasik të ekonomisë së komanduar. Qeveria rrit kostot përmes tarifave doganore, pastaj kontrollon çmimet për të fshehur ndikimin. Pikërisht kështu funksiononin ekonomitë socialiste: kontrolle artificiale çmimesh që shpërfillin realitetin e tregut.
Ekonomisti i famshëm Friedrich Hayek, kritik i socializmit, na paralajmëroi pikërisht për këtë. Ai shkroi: “Detyra e çuditshme e ekonomisë është t’u tregojë njerëzve sa pak dinë për atë që imagjinojnë se mund të projektojnë.” Trump imagjinon se mund të projektojë një ekonomi ku tarifat doganore mbrojnë punëtorët amerikanë, taksat e eksportit ndëshkojnë Kinën dhe kontrollet e çmimeve mbrojnë konsumatorët — të gjitha njëkohësisht. Hayek do ta njihte këtë si “mendjemadhësinë fatale” të planifikimit qendror.
Ironia më e madhe është se kjo po ndodh nën një administratë republikane. Prej dekadash, konservatorët kanë argumentuar (me të drejtë) se kontrollet e çmimeve sjellin mungesa, se qeveria nuk duhet të zgjedhë fitues e humbës në biznes, dhe se nga tregtia e lirë përfitojnë konsumatorët. E megjithatë, ja ku jemi, me një president republikan që zbaton politika që ua kalojnw socialistëve evropianë.
Pasojat janë të parashikueshme.
Kur u thua kompanive se nuk mund të rrisin çmimet pavarësisht kostove më të larta nga tarifat doganore, ato do të gjejnë mënyra të tjera për t’u përshtatur — duke ulur cilësinë, duke kufizuar gamën e produkteve ose thjesht duke ndalur shitjet e artikujve të prekur. Kur ndërhyn te drejtuesit e korporatave, i tregon çdo CEO-je se besnikëria politike vlen më shumë se performanca e biznesit.
Ky socializëm aksidental nxjerr gjithashtu në pah diçka të rëndësishme për pushtetin qeveritar. Pasi të pranosh që Uashingtoni mund të vendosë tarifa doganore “për sigurinë kombëtare,” është vetëm një hap deri te taksat e eksportit “për drejtësi.” Pasi të besosh se presidenti duhet të ndikojë te drejtuesit e korporatave, pse të mos kontrollojë edhe çmimet? Çdo ndërhyrje justifikon tjetrën, derisa tregu i lirë ekziston vetëm në kujtime.
Forca e ekonomisë amerikane gjithmonë ka ardhur nga liria e saj - aftësia e bizneseve për t’u shërbyer klientëve, për të vendosur çmime dhe për të zgjedhur drejtues pa ndërhyrje politike. Duke braktisur këto parime, edhe kur ka qëllime të mira, Trump ka krijuar një sistem që nuk duket si Amerika e Reagan-it, por si ekonomitë e kontrolluara që konservatorët dikur kundërshtonin.
Ndoshta ironia më e madhe është se mbështetësit e Trump, shumë prej të cilëve bërtasin kundër “socializmit,” i duartrokasin këto veprime. Ata nuk e njohin kontrollin e çmimeve kur quhet “luftë kundër inflacionit,” ose planifikimin ekonomik shtetëror kur etiketohet “America First.” Socializmi që ata i trembeshin nga e majta ka ardhur nga e djathta, i mbështjellë me flamur dhe me premtimin për ta bërë Amerikën përsëri të madhe.
Ashtu siç e dinte Hayek, rruga drejt kontrollit ekonomik është e shtruar me qëllime të mira. Trump mund të besojë se po mbron punëtorët dhe konsumatorët amerikanë, por në fakt po ndërton pikërisht atë sistem kontrolli shtetëror që e bën të pamundur begatinë e vërtetë. Mirë se vini në parajsën socialiste të Amerikës — vetëm se nuk e prisnit të vinte me një kapele të kuqe MAGA.
Komente
