Pas muajsh negociatash të tensionuara dhe një përplasjeje të drejtpërdrejtë midis Donald Trump dhe Volodymyr Zelensky në Zyrën Ovale, Shtetet e Bashkuara dhe Ukraina nënshkruan një marrëveshje për të ndarë fitimet dhe të drejtat e autorit nga shfrytëzimi i mineraleve dhe metaleve të rralla ukrainase. Është një marrëveshje me natyrë ekonomike, por me implikime të rëndësishme politike.
SHBA-Ukrainë: Partneritet i forcuar
Marrëveshja forcon bashkëpunimin midis dy aleatëve, marrëdhëniet e të cilëve kanë qenë shumë të tensionuara në muajt e fundit: ajo rrit përfshirjen e Shteteve të Bashkuara në zhvillimin e industrisë dhe ekonomisë ukrainase dhe gjithashtu mund të lejojë dërgimin e ndihmës së re ushtarake nga Uashingtoni. Kievi e quajti atë një “sukses” si për SHBA-në ashtu edhe për Ukrainën, një marrëveshje fitimprurëse për të gjitha palët. Sekretari i Shtetit, Marco Rubio, e cilësoi si një “moment historik” në marrëdhëniet midis dy vendeve dhe një “hap të rëndësishëm drejt përfundimit të luftës”. Trump ka pohuar se kjo marrëveshje do t’i japë SHBA-së më shumë sesa ka “shpenzuar” deri më tani për të mbështetur Ukrainën, edhe pse përfitimet e vërteta ende nuk janë vlerësuar dhe janë larg në kohë. Ai tha gjithashtu se kjo mund ta “frenojë Putinin”. Megjithatë, përtej propagandës, kjo nuk është marrëveshja që do ta zgjidhë luftën, por është padyshim një hap përpara në aleancën midis SHBA-së dhe Ukrainës. Reagimi rus ishte i menjëhershëm dhe i ashpër. Zëvendëskryetari i Këshillit të Sigurisë Ruse, Dmitry Medvedev, deklaroi: "Tani furnizimet ushtarake do të duhet të paguhen me pasurinë kombëtare të një vendi në proces zhdukjeje." Ai shtoi se “vlerësimet e miratimit të Trump kanë rënë dhe ‘shteti i thellë’ po bën rezistencë të ashpër”.
Tonet më të ashpra kundër Rusisë
Gjuha e përdorur në tekstin e marrëveshjes është dukshëm më e ashpër se më parë ndaj Moskës. Ajo përmend “një pushtim në shkallë të plotë nga Rusia” dhe saktëson se “asnjë shtet apo person që ka financuar ose furnizuar makinën ruse të luftës nuk do të jetë në gjendje të përfitojë nga rindërtimi i Ukrainës”.
Pa borxhe nga e kaluara
Në fillim, Trump kishte kërkuar që Ukraina të kthente 300 miliardë dollarë si kompensim për ndihmën ushtarake dhe financiare të ofruar nga SHBA-të, edhe pse në realitet ndihma ka qenë rreth 120 miliardë dollarë. Ukraina e kontestoi shifrën dhe përmendi sakrificën e heqjes dorë nga arsenali bërthamor sipas Memorandumit të Budapestit të vitit 1994 të imponuar nga amerikanët. Marrëveshja për mineralet nuk përfshin më asnjë përmendje të borxheve apo të ndihmës së kaluar. Ndihma e ardhshme do të llogaritet si kontribut kapital në një fond të përbashkët për të menaxhuar burimet minerale të Ukrainës.
Një fond i përbashkët
Në zemër të marrëveshjes është Fondi i Investimeve për Rindërtim SHBA-Ukrainë, ku të dyja vendet do të kontribuojnë me nga 50%. Asnjëra palë nuk do të ketë më shumë fuqi vendimmarrëse apo të drejtë vetoje, ndryshe nga drafti i parë amerikan. Për 10 vitet e para, fitimet e fondit do të investohen ekskluzivisht në Ukrainë, e cila do të ruajë pronësinë dhe “kontrollin e plotë mbi nëntokën, infrastrukturën dhe burimet e saj natyrore”. Dhjetë vjet është një kohe mesatare normale për të zhvilluar depozita të painvestuara dhe për t’i bërë ato produktive.
Mineralet, gazrat dhe metalet e rralla
Edhe pse shpesh përmendet për metalet e rralla të tokës, Ukraina nuk është veçanërisht e pasur me to. Marrëveshja fokusohet më shumë te burimet si titaniumi (Ukraina është prodhuesi i gjashtë më i madh në botë), grafiti dhe litiumi. Sidoqoftë, shumë nga këto depozita ndodhen në territore të kontrolluara nga Rusia. Informacionet gjeologjike janë të vjetra që nga koha e Bashkimit Sovjetik dhe nevojiten kërkime të reja për të vlerësuar potencialin real. Ato që mund të sjellin përfitime më të shpejta janë gazi natyror, nafta dhe qymyri, të cilat janë përfshirë gjithashtu në marrëveshje.
Garancitë e sigurisë
Marrëveshja nuk përfshin garanci të drejtpërdrejta sigurie, por shpreh “mbështetje të përgjithshme për përpjekjet e Ukrainës për të marrë garanci sigurie” dhe hap rrugën për ndihmë ushtarake të mëtejshme. Trump ka deklaruar se prania e kompanive amerikane në Ukrainë do të funksionojë si pengesë për Putinin, megjithëse ka skepticizëm nëse një marrëveshje ekonomike mund të ketë efekt real në fushën ushtarake.
Miratimi evropian
Një tjetër shqetësim i Kievit ishte që disa rregulla amerikane – për shembull ato mjedisore – mund të përbënin pengesë për rrugën drejt anëtarësimit në Bashkimin Evropian. Teksti përfundimtar i marrëveshjes duket se ka shmangur pasazhet më problematike dhe lejon gjithashtu hyrjen e kompanive evropiane në treg. Megjithatë, nuk është ende e qartë se çfarë ekuilibri do të krijohet mes interesave të SHBA-së, BE-së dhe Ukrainës. Marrëveshja do të duhet të ratifikohet nga parlamenti ukrainas./La Repubblica
Komente
