Relievi me gur ranor në kishën e qytetit të Wittenberg-ut në landin Saksoni-Anhalt, tregon një dosë, gjinjtë e së cilës thithen nga njerëz që njihen si hebrenj prej kapeleve të tyre me majë. Ajo daton nga viti 1290. Një rabin shikon nën bishtin e dosës dhe në anusin e saj. Derri konsiderohet një kafshë e papastër në judaizëm dhe në artin mesjetar të krishterë mishëronte djallin.
Ky është "antisemitizëm i gdhendur në gur", tha gjyqtari Stephan Seiters, president i gjykatës, gjatë seancës dëgjimore përpara Gjykatës së Lartë Federale në Karlsruhe. As famullia protestante e pandehur nuk e kundërshtoi se skulptura ishte menduar si një sharje anti-hebreje. Mosmarrëveshja ka të bëjë më shumë me atë se si të trajtohet ky rast.
Ankuesi: Luteri ishte "antisemit i betuar".
Paditësi, Michael Düllmann, anëtar i një komuniteti hebre, kërkoi që relievi të hiqet sepse e konsideron atë një fyerje për të gjithë hebrenjtë. Megjithatë, ai kishte dështuar në qasjen e tij përpara gjykatës rajonale të Dessau-Roßlaut dhe gjykatës së apelit të Naumburgut.
Dhe tani edhe para Gjykatës së Lartë Federale, shkalla e fundit në proceset civile. Paditësi nuk mund të kërkojë heqjen, pasi nuk ka "shkelje aktuale të ligjit", tha gjyqtari Seiters në justifikimin e vendimit të tij. I pandehuri, përkatësisht famullia protestante lokale, e korrigjoi situatën fillestare të shkeljes duke instaluar një pllakë dyshemeje dhe një mbështetje. Duke e parë në tërësi, kisha e paditur është distancuar me sukses nga përmbajtja e relievit.
Në të vërtetë, që nga koha e RDGJ, relievi u bë një memorial me një tabelë informative. Por kjo "në asnjë mënyrë nuk mund të jetë e mjaftueshme", argumentoi avokati i Düllmannit, Christian Rohnke, para gjykatës. "Përkundrazi, kontekstet historike banalizohen më tej nga tekstet konfuze dhe të ngatërruara”, tha avokati i paditësit. Edhe nga ana e Kishës besojnë se shpjegimet duhet të përmirësohen dhe synojnë ta bëjnë këtë.
"Kisha Nënë e Reformacionit"
Konflikti lidhet edhe me rëndësinë e veçantë të objektit fetar. Sepse edhe nëse përfaqësime të tilla antisemitike brenda dhe mbi kishat nuk ishin të pazakonta në Mesjetë dhe sot ka ende rreth pesëdhjetë të tilla në Gjermani, kjo është kisha në të cilën predikonte Martin Luteri. Dhe vetë reformatori shkroi shkrime antisemite, si "Mbi hebrenjtë dhe gënjeshtrat e tyre".
Për Düllmannin, Wittenbergu është vetëm një shembull midis shumë gabimeve të kryera nga Kisha në marrëdhëniet e saj me hebrenjtë. "Kisha e bëri popullin gjerman të përshtatshëm për Aushvicin”, deklaroi ai në kuadër të gjyqit, Luteri ishte "antisemit i betuar”. Një skulpturë antisemite në "kishën nënë të Reformacionit" - kjo është mjaft tronditëse.
Një "dokument i historisë së kohës"
Famullia e qytetit e quan këtë përshkrim antihebre një "trashëgimi të vështirë, por edhe një dokument të historisë bashkëkohore". Thjesht heqja e gdhendjeve të tilla nga kishat do të ishte reduktuese, "sepse historia anti-hebreje nuk mund të fshihet duke shtypur dhe zbutur dëshmitë e saj", tha Christian Staffa, kreu i antisemitizmit të Kishës Protestante të Gjermanisë.
A mjafton distancimi i Kishës?
Edhe nga ana hebraike, mendimet ndryshojnë në lidhje me relievin. Gjatë gjykimit të shkallës së parë para Gjykatës së Apelit, historiani hebre Michael Wolffsohn foli kundër heqjes. Përndryshe, kjo do të bënte që kjo temë të mos diskutohej më. "Fshirja në thelb është të mashtrosh veten," tha Wolffsohni në atë kohë.
Josef Schuster, presidenti i Këshillit Qendror të Hebrenjve në Gjermani, kishte kërkuar, pas vendimit të Gjykatës së Apelit të vitit 2020, një tabelë "që shpjegon qartë relievin fyes dhe e vendos atë në kontekstin e tij historik". Sipas tij, Kisha duhet të shprehë distancim dhe dënim të qartë, gjë që deri tani nuk është evidente.
Kisha e qytetit Wittenberg
Kisha e qytetit Wittenberg quhet edhe "kisha nënë e Reformacionit", sepse atje predikoi Martin Luteri.
"Historia anti-hebreje e Kishës nuk mund të fshihet," tha Schusteri. Sipas tij, një panel shpjegues është më mirë se sa të heqësh skulpturat fyese dhe në këtë mënyrë t'i mohosh ato. Sipas Këshillit Qendror të Hebrenjve, ka shembuj të suksesshëm dhe në Kishën e Kalorësisë së Shën Pjetrit në Bad Wimpfen pranë Heilbronn.
Sidoqoftë, Michael Düllmann nuk dëshiron të pranojë humbjen, por dëshiron ta çojë çështjen në Gjykatën Kushtetuese Federale. Gjykata Kushtetuese nuk do të shikonte çështjet e së drejtës civile të fyerjes dhe mosveprimeve, por Ligjin Themelor dhe dinjitetin njerëzor. Së fundi, atij do t'i duhej të angazhonte Gjykatën Evropiane të të Drejtave të Njeriut./ DW
