Bashar al-Assad nuk i kishte besuar pothuajse askujt për planet e tij për t'u larguar nga Siria, ndërsa qeveria u shemb.
Në vend të kësaj, bashkëpunëtorët, zyrtarët dhe madje edhe të afërmit u ndjenë të tradhtuar dhe të mbajtur në errësirë, thanë për Reuters më shumë se një duzinë njerëz me njohuri për këtë çështje.
Disa orë para se të ikte në Moskë, Assad siguroi një takim me rreth 30 udhëheqës ushtarakë dhe të sigurisë në ministrinë e mbrojtjes të shtunën se mbështetja ushtarake ruse ishte në rrugë e sipër dhe u bëri thirrje forcave tokësore të rezistonin, sipas një komandanti që ishte i pranishëm dhe kërkoi anonimitetin për të folur për konferencën. As stafi politik nuk ishte i informuar.
Asad tha se po shkonte në shtëpi
Assad i tha menaxherit të zyrës së tij presidenciale të shtunën kur mbaroi punën se po shkonte në shtëpi, por në vend të kësaj u nis për në aeroport, sipas një bashkëpunëtor të ngushtë.
Ai gjithashtu thirri këshilltaren e tij për komunikim, Butaina Saaban, dhe i kërkoi asaj që të vinte në shtëpinë e tij për të shkruar një fjalim për të, tha bashkëpunëtori. Ai mbërriti në shtëpi për të parë se askush nuk ishte atje.
“Assad nuk bëri as qëndrimin e fundit. Ai as nuk i mblodhi trupat e tij", tha Nadeem Khoury, drejtor ekzekutiv i institutit rajonal të iniciativës për Reforma Arabe. Ai i la mbështetësit e tij të përballen me fatin e tyre”.
Reuters nuk ishte në gjendje të kontaktonte Assadin në Moskë, ku atij i është dhënë azil politik. Intervistat me 14 persona të njohur me ditët dhe orët e tij të fundit në pushtet paraqesin një pamje të një lideri që kërkon ndihmë nga jashtë për të zgjatur sundimin e tij 24-vjeçar përpara se të mbështetet në mashtrimin dhe fshehtësinë për të promovuar daljen e tij nga Siria në orët e hershme të së dielës.
Shumica e burimeve, të cilët përfshijnë bashkëpunëtorë të ngushtë të ish-presidentit, diplomatë rajonalë dhe burime sigurie dhe zyrtarë të lartë iranianë, kërkuan anonimitetin në mënyrë që të mund të diskutonin lirisht për çështje të ndjeshme.
Nuk e ka lajmëruar as vëllain e tij
Assad nuk e informoi as vëllain e tij më të vogël Maher, komandant i Divizionit të 4-të të blinduar elitar të ushtrisë, për planin e tij të daljes, sipas tre bashkëpunëtorëve. Maher fluturoi me helikopter në Irak dhe më pas në Rusi, tha një nga njerëzit me të cilët foli Reuters.
Kushërinjtë e Asadit nga nëna, Ehab dhe Eyad Makhlouf, gjithashtu qëndruan prapa ndërsa Damasku ra në duart e rebelëve, sipas një bashkëpunëtor sirian dhe zyrtarëve libanezë të sigurisë. Të dy u përpoqën të iknin me makinë për në Liban, por u zunë pritë gjatë rrugës nga kryengritësit të cilët qëlluan dhe vranë Ehabin dhe plagosën Ejadin, thanë ata. Nuk ka asnjë konfirmim zyrtar për vdekjen dhe Reuters nuk ishte në gjendje të verifikonte në mënyrë të pavarur incidentin.
Vetë Assad u largua nga Damasku me aeroplan të dielën, 8 dhjetor, duke fluturuar nën radar dhe me transponderin e avionit të fikur, thanë dy diplomatë rajonalë, duke iu shmangur rebelëve që përparonin drejt kryeqytetit. Dalja dramatike i dha fund sundimit të tij 24-vjeçar dhe sundimit gjysmë shekullor të pandërprerë të familjes së tij dhe i dha fund 13 viteve të luftës civile.
Ai fluturoi në bazën ajrore ruse Khmeimim në qytetin bregdetar sirian të Lattakia, dhe prej andej në Moskë. Gruaja e Asadit, Asma, dhe tre fëmijët e tyre tashmë po e prisnin atë në kryeqytetin rus, sipas tre ish-ndihmësve të afërt dhe një zyrtari të lartë rajonal.
Videot që tregojnë rezidencën e Asadit, e cila u pushtua nga rebelët dhe civilët që u dyndën në kompleksin presidencial pas largimit të tij dhe të postuara në rrjetet sociale, sugjerojnë një dalje të nxituar, duke treguar ushqime të gatuara në furrë dhe shumë sende personale të mbetura pas, si albume fotografike familjare.
Rusia dhe Irani: Nuk ka shpëtim ushtarak
Nuk do të ketë asnjë ndihmë ushtarake nga Rusia, ndërhyrja e së cilës në 2015 ndihmoi në ndryshimin e valës së luftës civile në favor të Asadit, ose nga aleati tjetër i tij i vendosur, Irani.
Kjo ishte bërë e qartë për liderin sirian në ditët para largimit të tij, kur ai kërkoi ndihmë nga qarqe të ndryshme në një përpjekje të dëshpëruar për të mbajtur pushtetin dhe për të garantuar sigurinë e tij, sipas njerëzve të intervistuar nga Reuters.
Assad vizitoi Moskën më 28 nëntor, një ditë pasi forcat rebele siriane sulmuan provincën veriore të Aleppos dhe hynë në vend, por lutjet e tij për ndërhyrje ushtarake ranë në vesh të shurdhër në Kremlin, i cili nuk ishte i gatshëm të ndërhynte.
Hadi al-Bahra, kreu i partisë kryesore opozitare të Sirisë jashtë vendit, tha se Assad nuk ua kishte përcjellë realitetin e situatës partnerëve të tij në Siri, duke cituar një burim në rrethin e brendshëm të Asadit dhe një zyrtar rajonal.
"Ai u tha komandantëve dhe bashkëpunëtorëve të tij pas udhëtimit të tij në Moskë se mbështetja ushtarake po vinte," shtoi Bahra. “Ai po i gënjeu. Mesazhi që mori nga Moska ishte negativ”.
Zëdhënësi i Kremlinit Dmitry Peskov u tha gazetarëve dje, të mërkurën, se Rusia ka bërë shumë përpjekje për të ndihmuar në stabilizimin e Sirisë në të kaluarën, por prioriteti i saj tani është konflikti në Ukrainë.
I stresuar
Katër ditë pas atij udhëtimi, më 2 dhjetor, ministri i jashtëm iranian Abbas Araghchi u takua me Assadin në Damask. Në atë kohë, rebelët e Hayat Tahrir al-Sham (HTS) kishin marrë kontrollin e qytetit të dytë më të madh të Sirisë, Aleppos, dhe po shtyheshin drejt jugut ndërsa forcat qeveritare u shembën.
Assad u theksua dukshëm gjatë takimit dhe pranoi se ushtria e tij ishte shumë e dobësuar për të ngritur një rezistencë efektive, tha një diplomat i lartë iranian për Reuters. Por Assad nuk i kërkoi kurrë Teheranit të vendoste forca në Siri, sipas dy zyrtarëve të lartë iranianë, të cilët thanë se ai e kuptonte se Izraeli mund të përdorte çdo ndërhyrje të tillë si pretekst për të shënjestruar forcat iraniane në Siri apo edhe vetë Iranin.
Kremlini dhe Ministria e Jashtme ruse nuk pranuan të komentojnë për këtë artikull, ndërsa Ministria e Jashtme e Iranit nuk ishte menjëherë e disponueshme për koment.
Pasi shteroi opsionet e tij, Assad më në fund pranoi pashmangshmërinë e rënies së tij dhe vendosi të largohej nga vendi, duke i dhënë fund sundimit të familjes së tij që nga viti 1971.
Tre anëtarë të rrethit të brendshëm të Asadit thanë se ai fillimisht donte të ikte në Emiratet e Bashkuara Arabe pasi rebelët pushtuan Alepon dhe Homsin dhe përparuan drejt Damaskut.
Ata thanë se kërkesa e tij u refuzua nga Emiratet, të cilët kishin frikë nga një reagim ndërkombëtar për pritjen e një figure që i nënshtrohej sanksioneve të SHBA-së dhe Evropës për përdorimin e dyshuar të armëve kimike në një goditje ndaj rebelëve, akuza të cilat Assad i hodhi poshtë si të sajuara. Qeveria e Emirateve të Bashkuara Arabe nuk iu përgjigj menjëherë një kërkese për koment.
Roli i Moskës
Por Moska, megjithëse hezitonte të ndërhynte ushtarakisht, nuk ishte gati të braktiste Assadin, sipas një burimi diplomatik rus që foli në kushte anonimiteti.
Ministri i Jashtëm rus Sergei Lavrov, i cili mori pjesë në Forumin e Dohas në Katar të shtunën dhe të dielën, udhëhoqi përpjekjet diplomatike për të garantuar sigurinë e Asadit, duke angazhuar Turqinë dhe Katarin në shfrytëzimin e lidhjeve të tyre me HTS për të siguruar daljen e sigurt të Asadit në Rusi, thanë dy zyrtarë rajonalë.
Një burim perëndimor i sigurisë tha se Lavrov "bëri gjithçka që mundi" për të siguruar largimin e sigurt të Asadit.
Katari dhe Turqia bënë marrëveshje me HTS për të lehtësuar daljen e Asadit, thanë tre nga burimet, pavarësisht pretendimit zyrtar të të dy vendeve se ata nuk kishin asnjë kontakt me HTS, e cila konsiderohet një organizatë terroriste nga SHBA dhe OKB.
Moska gjithashtu u koordinua me shtetet fqinje për të siguruar që një aeroplan rus që po largohej nga hapësira ajrore siriane me Asadin në bord nuk ishte përgjuar apo shënjestruar, thanë tre nga burimet.
"Nesër, nesër"
Ministria e Jashtme e Katarit nuk iu përgjigj menjëherë pyetjeve në lidhje me largimin e Asadit, ndërsa Reuters nuk mundi të kontaktonte HTS për koment. Një zyrtar i qeverisë turke tha se nuk kishte asnjë kërkesë ruse për të përdorur hapësirën ajrore turke për fluturimin e Asadit, megjithëse ai nuk tha nëse Ankaraja kishte punuar me HTS për të lehtësuar arratisjen e tij.
Kryeministri i fundit i Asadit, Mohammed Jalali, tha se ai foli me presidentin e atëhershëm me telefon në orën 10:30 të së shtunës mbrëma.
"Në bisedën tonë të fundit telefonike, i thashë atij se sa e vështirë ishte situata dhe se ka një zhvendosje të madhe (njerëzish) nga Homs në Lattakia ... se kishte panik dhe terror në rrugë," i tha ai në pronësi saudite. Rrjeti Al Arabiya këtë javë.
Ai u përgjigj: “Nesër do të shohim”, shtoi Jalali. “Nesër, nesër” ishte gjëja e fundit që më tha”.
Jalali tha se ai u përpoq të telefononte përsëri Assadin herët të dielën, por nuk kishte përgjigje.
Komente
