Media britanike ‘The Times’ i ka dedikuar një artikull Volodymyr Zelensky, i cili prej një viti qëndron i mbyllur në selinë e qeverisë në Ukrainë, ku kontrollon cdo gjë ndodh dhe jep urdhra për t’u përballur me forcat ruse.
Shkrimi i “The Times”
Gjëja më e habitshme kur hyni në Bankova, ekuivalenti i Ukrainës me Downing Street, është errësira që mbizotëron brenda. Çdo perde është e mbyllur për t’u mbrojtur nga shpërthimet e bombave dhe dritat janë të fikura për të zvogëluar rrezikun nga sulmet ajrore ose goditjet me snajper. Ditën që mbërrita, Kievi po përballej me bombardimet më intensive që nga ditët e para të luftës. Sulmi dukej se ishte përgjigja e Kremlinit. Unë mendova se errësira ishte një masë e përkohshme për shkak të sulmit të fundit, por më thanë se është një detaj i përhershëm. Ndërsa një roje më drejtonte përgjatë korridoreve të gjera dhe në shkallët madhështore, nuk mund të shihja as këmbët e mia dhe arrita të gjeja rrugën vetëm falë dritës së telefonit të tij.
Bankova, një bllok betoni zyrash, është i rrethuar nga një unazë çeliku. Pikat e kontrollit me roje të armatosura janë në çdo rrugë përreth kompleksit, me akses të lejuar vetëm për ata që kanë dokumentacionin e duhur. Makinat civile nuk mund të afrohen dhe ushtarët kërkojnë nga këmbësorët fjalëkalime sekrete që ndryshojnë çdo ditë, shpesh fraza të pakuptimta që rusët do ta kishin të vështirë t’i shqiptonin. Më herët atë ditë më kapën zyrtarët e sigurisë në një nga pikat e kontrollit dhe më kishin çuar në një furgon përmes shumë pengesave përpara se të hyja në një oborr përmes një numri të madh portash metalike. Përtej kësaj është distrikti qeveritar, i njohur si Trekëndëshi. Brenda, dritaret dhe dyert ishin të mbuluara me thasë rëre.
Që nga fillimi i luftës, ka pasur tentativa të shumta për vrasjen e Zelenskyt. Marsin e kaluar, Oleksiy Danilov, kreu i Këshillit të Sigurisë Kombëtare të Ukrainës, zbuloi se Zelensky i kishte mbijetuar tre tentativave për vrasje vetëm brenda një jave. I ulur në një dhomë pritjeje, vetëm me dritën e një telefoni për të ndriçuar zymtësinë e frikshme, shikoja këshilltarët ushtarakë të veshur me uniforma që ishin brenda dhe jashtë zyrave presidenciale. Ndërsa sulmet ajrore u dëgjuan për herë të katërt atë ditë, askush nuk bëri një lëvizje drejt strehës nëntokësore. Sipas një zyrtari qeveritar, bunkeri ishte përdorur vetëm një herë në muajt e fundit, pasi informacionet u morën gjatë verës se rusët po planifikonin një goditje në selinë e qeverisë.
Një strateg ushtarak, duke mbajtur një hartë të madhe të palosur nën krah, doli nga një zyrë ku ndodhej kabineti ushtarak. Ai u largua me shpejtësi në një korridor. Menjëherë pas kësaj, një ushtar i ulur aty pranë u ngrit në këmbë. Të tjerët në dhomë gjithashtu u kushtuan vëmendje, ndërsa Zelensky, i identifikueshëm qartë nga shtati i tij i vogël dhe kapelja e zezë me fjalët “Unë jam ukrainas”, kaloi nëpër dhomë, i ndjekur nga një grup këshilltarësh. Andriy Yermak, miku i ngushtë i presidentit dhe këshilltari më i lartë, ishte mes tyre. Ai dhe Zelensky sapo ishin kthyer nga misioni i tyre i diplomacisë në Evropë, i modeluar sipas lobimit të Uinston Çurçillit për Amerikën gjatë Luftës së Dytë Botërore. Yermak ishte i lodhur, duke pranuar se kishte qenë “tre ditë të gjata” në rrugë.
I gjithë viti i kaluar ka qenë një provë qëndrueshmërie për Zelenskyn dhe zyrtarët e tij, të cilët punojnë 18 orë në ditë, shtatë ditë në javë dhe shpesh flenë në ndërtesën e tyre të errët. Ata mezi i shohin familjet e tyre. Zelensky, i cili ka një vajzë të rritur dhe një djalë, i sheh ata një herë në dhjetë ditë. Një ndihmës më tha se të jetuarit në errësirë larg gruas së tij Olenës dhe fëmijëve i bëri “presion të madh”. Kisha ardhur në Ukrainë pasi intervistova presidentin shtatorin e kaluar. Ai diskutim ishte zhvilluar në Zoom, por pasi kisha mbuluar Westminsterin për gati dy dekada, unë kisha dëshirë të shkoja në Kiev për të zbuluar se si një qeveri ishte në gjendje të vazhdonte të funksiononte nën presionin ekstrem të luftës.
Gjatë një jave, fola me këshilltarët më të afërt të Zelenskyt për sfidat e jashtëzakonshme me të cilat u përball administrata në 12 muajt që nga pushtimi i Rusisë. Yermak, një ish-avokat, është kreu i zyrës së presidentit. Ndonëse rrallë jep intervista, ai pranoi të më takonte në një nga dhomat e pritjes së Bankova-s. Si po përballej ai me perspektivën e ofensivës pranverore të Putinit?
“Ne e dimë se ata po e përgatisin këtë ofensivë dhe e dimë se është . . . një situatë e vështirë”, më tha ai.
Megjithatë, ai ishte i prirur të theksonte se bombardimet e asaj dite, sulmi i 14-të masiv i raketave ruse për të shënjestruar infrastrukturën kritike, nuk do të kishin asnjë efekt në rezistencën e Ukrainës.
“Kjo nuk ka ndryshuar qëndrimet tona.”
Kriza e menjëhershme gjatë vizitës sime ishte beteja brutale për kontrollin e qytetit Bakhmut, një qytet i vogël në Ukrainën lindore dikur shtëpia e një industrie të lulëzuar të minierave të kripës dhe më shumë se 70,000 njerëzve. Sot, 6000 banorë kanë mbetur, të cilët mbijetojnë kryesisht nën tokë pa energji, ujë apo ngrohje. Beteja disamujore për Bakhmut ka kushtuar qindra viktima ukrainase dhe ruse në ditë, sipas raporteve.
Yermak thotë se Ukraina nuk do të heqë kurrë dorë prej saj.
“E kemi dhe e mbrojmë. Ne nuk planifikojmë të largohemi.”
Kjo javë do të shënojë përvjetorin e pushtimit të Rusisë. Për muaj të tërë, shumë në Ukrainë, përfshirë Zelenskyin, kishin minimizuar mundësinë e pushtimit, pavarësisht paralajmërimeve të vazhdueshme nga inteligjenca amerikane dhe britanike. Alexander Rodnyansky, një ish-akademik në universitetin e Kembrixhit, i cili u kthye në shtëpi për të këshilluar Zelenskyn mbi politikën ekonomike, u zgjua në orën 4 të mëngjesit nga zhurma e sulmeve me raketa në Kiev. Ai u ftua menjëherë të bashkohej me Zelensky dhe ndihmës të tjerë në bunkerin nëntokësor poshtë Bankova. Mykola Solskyi, ministri i politikës agrare dhe ushqimit, më tha se një natë para pushtimit ai kishte dërguar familjen e tij në sigurinë relative të Ukrainës perëndimore më parë duke u kthyer në shtëpi për të “fikur telefonin, sepse donte shumë të flinte”.
Në kohën kur Solskyi u zgjua dhe ndezi telefonin e tij, Zelensky kishte shpallur gjendjen ushtarake. Figura kryesore në qeverinë ukrainase u zhvendosën menjëherë në bunkerë të nëndheshëm me urdhër nga ushtria për të qëndruar atje deri në një njoftim të dytë. Një burim i brendshëm i Bankova tha se ishte një ekzistencë e vështirë: “Ti nuk e sheh diellin, nuk e njeh kohën.”
Ai shtoi: "Nëse Putini ishte në bunkerin e tij (gjatë pandemisë), atëherë nuk është për t’u habitur që ai u çmend. Nuk doja të qëndroja atje për një kohë të gjatë."
Sipas një burimi qeveritar, plani fillestar ishte të qëndronte nën tokë për një javë. Por ngjarjet jashtë shkaktuan një ndryshim plani. Ndërsa forcat ruse pushtuan disa qytete brenda dhe përreth Kievit, u duk për disa javë se edhe kryeqyteti do të binte me siguri. Zelensky dhe ndihmësit e tij më të lartë kaluan pjesën më të mirë të dy muajve duke jetuar nën tokë, duke dalë në sipërfaqe me ndërprerje për të siguruar njerëzit se ai nuk kishte ikur. Ata që ftoheshin të jetonin përkrah presidentit në bunkerin e nëndheshëm duhej të nënshkruanin një marrëveshje moszbulimi që i ndalonte të ndanin çdo detaj në lidhje me dizajnin, vendndodhjen ose komoditetet e bunkerit. Ata nuk u lejuan as të flisnin për ushqimin që hanin.
I izoluar, ekipi e përjetoi luftën përmes iPhone-ve të tyre. Ditët e presidentit ishin shpesh një varg takimesh, intervistash dhe thirrjesh me liderët botërorë. Gjumi ishte i rrëmbyer dhe shpesh i shqetësuar. Solskyi kujton traumën dhe terrorin e atyre ditëve të hershme, duke thënë: Ne nuk flasim më për këtë.
Disa orë pas pushtimit, rojet brenda kompleksit të sigurt fikën dritat ndërsa përleshjet me armë shpërthyen rreth lagjes së qeverisë dhe i dhanë jelekë antiplumb dhe pushkë sulmi Zelenskyt dhe një duzinë ndihmësish të tij. Ekipi brenda Bankova duhej të bënte risi. Një moment kyç ishte kur Zelensky, Yermak dhe këshilltarë të tjerë të lartë dolën nga bunkeri i tyre nëntokësor në natën e dytë të pushtimit, ndërsa forcat ukrainase po luftonin kundër rusëve në rrugët e afërta, për të regjistruar një fjalim 40 sekonda para popullit të tij.
Videoklipi i vonë i natës i regjistruar në telefonin e presidentit ishte një përgjigje ndaj dezinformatave ruse se ai ishte larguar nga vendi.
“Ne jemi të gjithë këtu,” tha Zelensky. “Jemi në Kiev. Ne mbrojmë Ukrainën.”
Fjalimi shokoi kombin.
“Ishte shumë e rëndësishme”, tha Solskiy, në një intervistë të zhvilluar në ministrinë e politikës agrare, një bllok i ashpër sovjetik i vendosur afër stacionit të metrosë Maidan Nezalezhnosti, ku Zelensky mbajti një nga konferencat e tij të para të improvizuara për shtyp pas fillimit të luftës. Vendosmëria e Zelensky befasoi shumë. Por jo Solskiy.
“Kam parë shumë herë se ai është shumë elastik”, tha ai.
“Edhe kokëfortë.”
Për habinë e botës vëzhguese, Ukraina jo vetëm që i rezistoi sulmit rus, por filloi të kundërpërgjigjet.
“Së pari, [Rusia] nënvlerësoi aftësitë tona mbrojtëse”, tha Rodnyansky, ish-akademik i Kembrixhit.
“Së dyti ata mbivlerësuan aftësitë e tyre.”
Solskiy ishte i hapur.
“Ajo që kuptojmë për rusët, është të mos presim ndonjë plan të zgjuar”, më tha ai.
“Ata u sollën në një mënyrë të qartë.”
Ndërsa trupat ruse u larguan përsëri në pozicionet mbrojtëse në Ukrainën lindore dhe qyteti i Kievit filloi gradualisht të rihapte, ata brenda Bankova po lodheshin nga jeta në bunkerin e nëndheshëm. Një zyrtar më tregoi për natën kur vendosi të shfrytëzonte shanset e tij dhe të largohej nga streha e sigurt e bombave për të shijuar një vakt në një restorant të rihapur së fundmi. Në një moment të keq, ai bëri një foto të vaktit të tij dhe ia dërgoi një deputeti të lartë ukrainas, i cili ende nuk kishte dalë.
Burimi kujton: Ai u përgjigj ‘Ku je’ dhe më pas pati shumë sharje. Pastaj ai erdhi në restorant, porositi një burger dhe mori ushqim për të gjithë të tjerët dhe e çoi përsëri në bunker.
Megjithëse rusët ishin tërhequr në lindje, Bankova ishte ende në gjendje krize.
“Nuk ka pasur asnjë periudhë kohore ku nuk kemi pasur një situatë të komplikuar në fushën e betejës”, tha Dasha Zarivna, një nga ndihmësit më të lartë të Zelensky.
“Ajo që është shumë e veçantë për presidentin dhe ekipin e tij është se ata gjithmonë i vendosin pritshmëritë e tyre shumë lart. Edhe kur askush nuk beson. . . ata bëjnë gjithçka”.
