Amerika shkon në kutitë e votimit ditën e sotme (5 nëntor) për të zgjedhur atë që konsiderohet lideri më i fuqishëm në botë. Bota e ndjek votën amerikane me vetëdijen se do të ketë pasoja jo vetëm për Shtetet e Bashkuara, por për të gjithë planetin.
Dhe të gjithë, amerikanë dhe të tjerë, besojnë se këto janë ndoshta zgjedhjet më të rëndësishme në historinë e SHBA. Këtu është një udhëzues për gjithçka që duhet të dini për ditën e zgjedhjeve.
Kur votohet?
Qendrat e votimit hapen ndërmjet orës 6 dhe 8 të mëngjesit me orën lokale, të ditën së sotme, në të 50 shtetet amerikane dhe përgjithësisht mbyllen në orën 20:00, që do të thotë se kur të mbyllen sot në mbrëmje në Kaliforni, në Shqipëri do të jetë ora 5 e mëngjesit të së mërkurës së 6 nëntorit. Megjithatë, më shumë se 78 milionë votues, rreth një e treta e totalit që pritet të shkojnë në qendrat e votimit, kanë votuar tashmë duke i dërguar fletëvotimet e tyre me postë, siç lejohet me ligj.
Mesatarisht, pothuajse gjysma e atyre që kanë të drejtë nuk votojnë, por në tre zgjedhjet e fundit presidenciale pjesëmarrja është rritur: ishte 58 për qind në zgjedhjet e 2012 (të fituara nga Barack Obama), 60 për qind në zgjedhjet e 2016 (të fituara nga Donald Trump) dhe 66 për qind në ato të 2020 (fituar nga Joe Biden).
Për kë votohet?
Kandidatët kryesorë për Shtëpinë e Bardhë janë zëvendëspresidentja demokrate Kamala Harris, 60 vjeçe dhe ish-presidenti republikan Donald Trump, 78 vjeç. Ka edhe kandidatë të tjerë në fletëvotim, duke përfshirë Chase Oliver, kreun e Partisë Libertariane dhe Jill Stein, udhëheqësin e të Gjelbërve. Këtë vit janë zgjedhjet e 60-ta presidenciale amerikane.
Po ashtu votohet për të 435 vendet në Dhomën e Përfaqësuesve, për një të tretën e 100 vendeve në Senat, për 13 guvernatorët dhe për 159 referendume shtetërore, duke përfshirë dhjetë që lidhen me të drejtat e abortit dhe tre me legalizimin e marihuanës.
Si fitohet?
Në sistemin amerikan, fituesi i garës presidenciale nuk është kushdo që merr numrin më të madh të votave në nivel kombëtar (vota popullore), por ai që ka fituar më shumë "vota të kolegjit elektoral", d.m.th kush ka numrin më të madh të "votave elektorale" ose "votuesit elektoral". Secili nga 50 shtetet ka një numër të caktuar, në përpjesëtim me popullsinë e shtetit. Në total janë 538. Minimumi i nevojshëm që një kandidat duhet të fitojë për të fituar Shtëpinë e Bardhë është 270. Meqenëse shumica dërrmuese e shteteve votojnë historikisht për kandidatin demokrat ose republikan, në praktikë ekzistojnë vetëm shtatë shtete të lëkundura, vendimtare për fitoren: Arizona, Xhorxhia, Michigan, Nevada, Karolina e Veriut, Pensilvania dhe Ëisconsin, të cilave ditët e fundit duket se i është shtuar një e teta, Ioëa, e cila në të kaluarën pothuajse gjithmonë ka qenë në anën e kandidatit republikan, por ku tani një sondazh parashikon çuditërisht një epërsi të lehtë për demokraten Kamala Harris.
Në shtatë nga tetë zgjedhjet e fundit presidenciale, kandidati demokrat fitoi "votën popullore", domethënë ai kishte shumicën absolute të votave, por kjo nuk mjafton: për shembull, në vitin 2016 demokratja Hillary Clinton mori 3 milionë vota më shumë se Trump në nivel kombëtar, por Trump fitoi 304 me 227 sfidën që ka rëndësi, ato për “votat elektorale”.
Çfarë thonë sondazhet?
Sondazhi i fundit i publikuar nga Neë York Times i jep Harris dhe Trump një barazim me 48 për qind në votën kombëtare. Duhet mbajtur mend se, pas performancës katastrofike të Joe Biden në debatin televiziv më 27 qershor, Trump kishte një avantazh prej 4 pikësh ndaj kandidatit të atëhershëm demokrat, i cili më pas u bind të tërhiqej nga gara dhe që për këtë arsye zëvendëspresidentja Kamala Harris e ktheu në barazi thelbësore. Në shtatë “sëing states”, siç quhen shtetet e pasigurta, sondazhet tregojnë një avantazh kaq minimal për njërin apo tjetrin kandidat, saqë bie në kufirin e gabimit statistikor, ndaj është e vështirë të parashikohet se si do të përfundojë.
Kur do të dihen rezultatet?
Në të kaluarën, agjencia e lajmeve Associated Press ishte përgjithësisht në gjendje të shpallte fituesin natën e zgjedhjeve (dhe pretendon se e kishte parashikuar me saktësi 99.9 për qind të rasteve). Në mënyrë tipike, humbësi pranon se është mundur në orët e para të mëngjesit. Por në vitin 2020 shkoi ndryshe. Në orën dy e gjysmë të mëngjesit, Trump, i cili ishte presidenti aktual, doli para kamerave në Shtëpinë e Bardhë duke deklaruar se kishte fituar dhe duke pretenduar se të gjitha votat e numëruara që atëherë do të ishin mashtruese. Kandidati republikan në fakt u shfaq në krye në numërimin e disa shteteve kyçe, por rezultatet ishin të paplota dhe mbi të gjitha mungonin votat e dërguara me postë, ku parashikohej një avantazh i madh për kundërshtarin e tij demokrat Biden. Ndryshe nga teza e Trump, katër vjet më parë ishte Biden ai që mbizotëroi, me një avantazh prej 6 milionë votash në votën popullore dhe 306 me 232 në votat elektorale, por siç dihet, Trump e akuzoi atë se kishte “vjedhur zgjedhjet”. Një mosmarrëveshje e luftuar me sfida ligjore dhe që kulmoi me sulmin e mbështetësve të tij ndaj Kongresit, siç quhet Parlamenti Amerikan, më 6 janar 2021, ditën në të cilën do të certifikoheshin rezultatet.
Këtë vit, Trump tashmë po akuzon demokratët për mashtrime elektorale, kështu që shpallja e fituesit mund të rezultojë në një betejë edhe më të gjatë në gjykata dhe në rrugë, përveç nëse Kamala Harris fiton qartë në të gjitha "shtetet e lëvizjes", ose në pjesën më të madhe prej tyre.
Ose nëse Trump nuk fiton realisht dhe qartë shtetet e lëkundjes. Presidenti i ri do të marrë detyrën më 20 Janar 2025, kur bëhet dhe betimi. Amerika dhe bota shpresojnë të mos presin deri atëherë për të mësuar emrin. /La Repubblica/
