Në këto net të djersitura dhe të trazuara, mes mendimesh të rrëmujshme dhe një zhurme të heshtur, për të lehtësuar sadopak ajrin e rënduar nga vapa, kërkova ndihmën e YouTube-it. Annalisa — “Maschio”. Dëgjoj: Ma te lo giuro su Maria…
“Të betohem për Marinë.” Një betim i thjeshtë, por me peshë të rëndë. Një fjalë që ngrihet mbi dashurinë.
Por në atë moment, filli melodik i këngës aq i ëmbël dhe i dendur u kris brenda meje, çakordoi çdo ndjesi… për shkak të një vargu që nuk e prisja: L’amore è una teoria. Dashuria është një teori. Dhe mendimi mori udhë..
Në një botë ku gjithçka matet, klasifikohet dhe shpjegohet, ku ndjenjat racionalizohen, përftohen e ftohen, dashuria është shndërruar në ide. Në përkufizim. Një artefakt. Një e “shkuar “ që mbahet në vitrinat e fjalëve.Në teori.
Thjesht, disa prej nesh e përjetojnë tashmë vetëm si teori. Një fjalë që ecën bosh mes nesh. Flitet, shkruhet, vishet bukur… por nuk jetohet. Nuk digjet më. Nuk mbetet në lëkurë. Në mungesë të veprimit, tretet, humbet. Bëhet ide,iluzion. Kujtim i mjegullt i diçkaje që dikur ishte realitet.
Siç thoshte Hamleti: Fjalë. Vetëm fjalë.
Dhe ndërkohë, një tjetër këngë më ktheu te rrënja, më dha optimizëm dhe guxim të mendoj ndryshe:” Une histoire d’amour.
Où chaque jour devient pour nous le dernier jour”.
“Në një histori dashurie, dita përjetohet si e fundit”.
Për Mireille Mathieu, dashuria nuk është koncept. Është urgjencë. Ajo nuk pret të ndodhë.Ndodh çdo ditë. Çdo ditë është rrezik për ta humbur, por edhe thesar që s’mund të vonohet. Aty dashuria jetohet me zemër të drobitur, por të gjallë. Me të nesërme të pasigurta, por me të tashmen e plotë. Pa premtime. Pa manual. Pa teori. Vetëm me praninë. Vetëm me ndjenjën.
Dashuria është një fjalë shumë e vjetër. Më e vjetër se alfabetet. Më e vjetër se shtetet. Më e vjetër se vetë mendimi ynë për të. Fjala më e hershme që njihet për të është shkruar më shumë se katër mijë vjet më parë, në pllakat sumeriane, kur perëndesha Inanna i shprehte mallin e zjarrtë të dashurisë për Dumuzi-n e saj. Aty dashuria nuk ishte teori. As përkufizim. Ishte mall që lëvizte mes trupit dhe shpirtit një thirrje e heshtur për afërsi.
Në Egjiptin e lashtë, ajo u quajt mer një ëmbëlsi që kalonte përtej vdekjes. Hebrenjtë e quajtën ahavah, të lidhur me përkushtimin. Grekët i dhanë disa emra: eros për trupin, agape për shpirtin, philia për miqësinë, storge për familjen. Latinët e përkthyen në amor, dhe poetët Katulli, Ovidi e ngjitën në lartësinë e një feje të heshtur të qenies njerëzore.
Por koha kaloi. Dashuria u interpretua, u analizua, u nda, u mat… dhe në fund, u dyshua. Schopenhauer e quajti mashtrim biologjik. Freud e reduktoi në tension të pavetëdijshëm. Bota moderne e quajti ndjesi kimike, konstrukt kulturor, shpresë naive në një kohë të pamëshirshme.
Në epokën e neuroshkencës, dashuria është “dopaminë”, “oksitocinë”, “serotoninë”. Një reaksion. Një iluzion kimik. Por a mund të shpjegojë një proces neurokimik arsyen pse dikush që të do, i jep fund vetes? Apo pse një nënë ndien dhimbjen e fëmijës nga larg?
Shkenca mund t’u japë emër ndjesive por jo kuptim. Jung thoshte: dashuria është projektim jo për të manipuluar tjetrin, por për ta parë veten më qartë në të. Një lidhje shpirtërore, që nuk përkufizohet dot. Dhe kjo është ajo që bota po harron.
Në kohët moderne, dashuria është zhveshur nga madhështia e saj. Është ulur në rangun e një termi të zbrazët, që nuk lind më nga përvoja, por nga analiza. Një ngjarje që nuk dhemb. Një ide që nuk prek. Një emoji që nuk jeton.
Edhe pse është ndarë në pjesë, shpjeguar në laboratorë dhe përkufizuar me fjalë të mëdha, ka ende momente të vogla ku dashuria ndodh. Një përqafim i heshtur. Një fjalë e thënë pa zë. Një prani që nuk largohet. Dhe në këto çaste lind pyetja:
Nëse është vetëm teori pse na trondit kaq shumë?
Dashuria nuk ka nevojë për teori. Ajo dëshmohet. Jo me deklarata. Por me një shikim që nuk të gjykon. Me një dorë që të mbështet. Me një trup që nuk largohet edhe kur ti nuk je më i njëjti. Ajo nuk është zhurmë. Është prani. Është qëndrim. Është vendimi i përditshëm për të qëndruar kur është më e lehtë të largohesh. Dashuria nuk është as zgjidhje, as thirrje, as ndjesi kalimtare. Ajo është forca e vetme që nuk pyet për reciprocitet dhe prapë jep. Dhe pikërisht në një botë që gjithçka e shpejton, e mat, e konsumon dashuria është e vetmja ndjenjë që nuk duhet nxituar. Sepse kur ndodh, ajo nuk ka nevojë të shpjegohet. E ndjen. E di. Të zbut. Dashuria nuk të çon larg ajo të sjell më afër vetes tënde.
Në kohën e konsumit të emocioneve dhe lidhjeve të menjëhershme, dashuria është ndoshta akti më i rrallë dhe më njerëzor që ka mbetur. Dhe nëse shumë e quajnë sot teori, ndoshta është sepse nuk e kanë jetuar. Ose sepse e kanë humbur, përpara se të mund ta përjetonin të plotë.
Dashuria quhet teori sepse shumekush thotë se dashuria ndodh vetëm një herë. Por ndoshta nuk është kështu. Dashuria nuk është një ngjarje unike. Nuk ndodh vetëm një herë. Ajo vjen në forma të ndryshme, në kohë të ndryshme, në njerëz të ndryshëm. Herë vjen si dritë që ndriçon gjithçka, herë si një prani e heshtur që nuk kërkon asgjë. Ndonjëherë e njohim herët, ndonjëherë pas shumë plagësh. Dhe ndonjëherë, vetëm pasi e kemi humbur.
Sepse zemra njerëzore nuk ka një kufi të vetëm për të dashuruar. Ajo kujton, mban brenda, mëson… dhe përsëri guxon. Dashuria nuk është e njëtrajtshme. Ka fytyrën e parë që na ka dridhur, por edhe përqafimin që na mbajti vonë, atëherë kur nuk e dinim që kishim nevojë për të. Ka zjarrin, por edhe qetësinë. Ka mallin, por edhe përmbajtjen.
Kjo nuk e bën më pak të vërtetë përkundrazi. E bën më të thellë. Më të ndërlikuar. Më njeri. Sepse dashuria e vërtetë nuk është vetëm ajo që ndodh një herë, por ajo që, çdo herë, na zgjon pjesën më e butë dhe të pambrojtur, që qëndron si një flakë e vogël qiriu, rrënjosur në pjesen më me te sinqertë dhe më te ndjeshme brenda nesh, zemrën dhe shpirtin tonë, te brishtë, por me një dritë qe sfidon erësirën dhe që nuk shuhet, pavarësisht erërave.”
Ndoshta ajo vjen e veshur ndryshe, në kohë të ndryshme. Nuk është gjithmonë flakë që digjet nganjëherë është dritë që nuk fiket. Herë është afeksion i qetë, herë përkushtim i thellë, herë brengë e ëmbël. Ajo ndryshon formë, por jo thelb. Ndodh më shumë se një herë, jo sepse përsëritet, por sepse rritet, transformohet, bëhet më e heshtur por më e thellë. Dashuria nuk është një ndjesi që e shënon me datë është një proces që të ndjek, që të ndërron, që të rrit. Dhe ndoshta pikërisht për këtë… është aq njerëzore. Dhe aq e vërtetë.
Dashuria është ndjenja më e shenjtë që njeriu e ka kthyer në betim. Në altar, në sy të Zotit, në fytyrën e njëri tjetrit. Një përkushtim që premton përjetësi — edhe pse njeriu vetë është i përkohshëm. Një fjalë që kërkon të tejkalojë kohën, dobësinë, ndryshimin. Dhe prapëseprapë, është dashuria vetë ajo që, në emër të së vërtetës, ndonjëherë i thyen këto betime.
Sepse njeriu nuk dashuron vetëm një herë. Dashuria nuk ndalet te një emër. Ajo kërkon gjallëri, jo muze. Dhe herë pas here, e vërteta e shpirtit përplas murin e solemniteteve njerëzore. Jo për ta shkatërruar dashurinë, por për ta rikthyer në lëvizje. Për ta ruajtur të gjallë.
Kjo nuk e bën më të dobët, as më të lehtë. E bën më të thellë. Dashuria që i mbijeton një përfundimi, nuk është tradhti është transformim. Është vetë jeta që kërkon të mos ndalet.
Këtu lind një nga dramat më të heshtura të zemrës: vetmohimi i dashurisë. Një ndjenjë që nuk shuhet, por që lihet pas. Jo sepse nuk ishte e vërtetë, por sepse një tjetër dashuri, në një tjetër kohë, në një tjetër dritë, e zë vendin e saj. Jo sepse donim më pak, por sepse u bëmë dikush tjetër. Dhe në këtë proces të dhimbshëm, fjala “tradhti” shpesh vjen si gjykim, si dënim, si vulë e asaj që ndoshta është thjesht një shndërrim i natyrshëm i shpirtit. Ndoshta këtu duhet të ndalemi për një çast dhe ta pranojmë: dashuria nuk është vetëm përmbajtje , është edhe kohë. Dhe koha, herë pas here, ndryshon gjithçka.
Këto ndjenja, sado të vërteta, nuk duhet të përdoren si justifikim i lehtë. Sepse dashuria, po, mund të përmbysë gjithçka qytete, perandori, besëlidhje. Mund të jetë zjarr që djeg pa mëshirë, siç ishte për Trojën. Por ndërkohë, ajo është edhe përgjegjësi. Jo për t'u mohuar, por për t'u mbajtur në duar me vetëdije, sepse çdo ndjenjë e re lë pas një histori tjetër plot dhimbje dhe nganjëherë jo pa pasoja . Dashuria është një proces i ndërlikuar, ku ndërthuren ndjenja të ndryshme, përfshirë edhe ato që na sfidojnë të jemi më të mirë. Dhe ndoshta, aty qëndron dallimi: nëse dashuria ndodh pa pyetur askënd, të paktën mënyra si e përjetojmë e tregon kush jemi ne.
Dashuria nuk është gjithmonë e pastër si burimi i malit; ajo shpesh rrjedh nëpër lugina të errëta ku trishtimi, dyshimi dhe plagët ngjiten si hije. Por edhe aty, në atë rrëmujë të brendshme, ajo ruan një dritë të fshehtë, një flakë të ngrohtë që i jep kuptim jetës sonë. Në gjurmët e saj gjejmë jo vetëm përqafimin e lumturisë, por edhe mësimet e dhimbjes dhe pikërisht kjo e bën dashurinë një poezi të gjallë, të pafund.
Dashuria nuk është vetëm ndjenjë e zjarrtë apo dëshirë sensuale. Ajo është prania e një prindi që mbron fëmijën me përkushtim të heshtur, është miqësia që qëndron pavarësisht distancës dhe gabimeve, është kujdesi i një motre, durimi i një shoku, është solidariteti i një komuniteti që bashkon njerëz me besim dhe dhimbje të përbashkët. Është ajo forcë e brendshme që na lidh me thelbin e qenies njerëzore, dëshira për të dhënë dhe për t’u pranuar, për t’u kuptuar dhe për të kuptuar.
Nëse e shohim kështu, dashuria nuk është aspak teori. Ajo nuk është as koncept, as abstraksion, por një realitet i gjallë që përjetohet në çdo frymëmarrje dhe në çdo zgjedhje.
Por pse atëherë shumë njerëz sot e quajnë dashurinë teori? Sepse jetojmë në epokën ku çdo gjë shpërbëhet në molekula , në pjesë të vogla e të thjeshta, dhe emocionet përkufizohen më shpejt se sa ndihen. Sepse për shumëkënd, dashuria ka ardhur në formë të gabuar, me premtime të thyera, apo në kohë të pasigurt. Dhe më lehtë është të quash “teori” atë që nuk e kuptove, sesa të pranosh se e theve, e humbe, apo nuk e mësove dot.
Por në thelb, dashuria nuk kërkon shpjegime. Ajo kërkon të jetohet. Është zgjedhja për të qëndruar. Për të mos e lënë tjetrin vetëm. Për të thënë: “Unë jam këtu. Edhe sot. Edhe nesër.” Dashuria është më shumë se ndjenjë apo teori ajo është jeta vetë, në formën e saj më të ndjeshme dhe më të vërtetë
Në shumë fytyra dhe forma, ajo na kujton se vendi ku ndihemi më njerëzorë, më të plotë, është në dashurinë që japim dhe marrim — pa kushte, pa teori, vetëm si qenie përballë njëri-tjetrit. Dashuria është e vetmja ndjenjë që ndodh në ritmin e vet pa nxitim, pa imponim. Ajo ecën me kohën e shpirtit, jo me atë të orës.
Është fjala më e vjetër që po harrojmë ta jetojmë.
Komente
E lexova me kënaqsi. Kam pas rastin të trajtohem nga doktor Kapisusi, e kam ndjerë kujdesin e tij njerzor po tani kuptojë më shumë botën e tij. Specialist i mirë me kulturë dhe ndjeshmëritë lartë njerzore. Të urojë shëndet doktor!
Përgjigju