Këshilli Mbikëqyrës i Bankës së Shqipërisë ka vendosur të kufizojë kreditë që marrin qytetarët për të blerë shtëpi. Por si do të ndikojë në kreditim dhe pse u mor ky vendim? Detajet i shpjegon në intervistë për Report TV, drejtori i Stabilitetit Financiar në Bankën e Shqipërisë Klodion Shehu.
Pyetje: Zoti Shehu, çfarë parashikon ky vendim i Bankës së Shqipërisë që tanimë është publikuar në fletoren zyrtare?
Përgjigje: Ky vendim u miratua në mbledhjen e 7 majit dhe parashikon disa kufizime në disa tregues të kredive të reja për blerjen e pasurive të paluajtshme rezidenciale, konkretisht në dy tregues kryesor. Së pari raporti i vlerës së kredisë ndaj vlerës së kolateralit dhe raporti i shërbimit të borxhit ndaj të ardhurave të kredimarrësit. Është bërë një ndarje midis monedhave, pra ka tavane si për kredidhënien në lekë ashtu edhe në valutë, dhe njëkohësisht edhe kufizime sa i takon kredisë së parë dhe shtëpisë së dytë, e vijuese.
Për lekun niveli maksimal që parashikon vendimi është për raportin e vlerës së kredisë ndaj vlerës së kolateralit që është 85%, ndërsa kur është shtëpia e dytë është 80%. Ndërsa për valutën e kemi lënë përkatësisht 75% dhe 70%. Ndërsa për shërbimin e borxhin, për lekun është 40%, për shtëpinë e dytë zbret në 35%. Po ashtu kemi dhënë një rekomandim në lidhje me afatin maksimal të maturimit të kredisë së re për pasuritë e paluajtshme, që duhet të jetë deri në 30% ose deri në kohën e daljes në pension të kredimarrësit.
Pyetje: Pse ky vendim? Pse Banka e Shqipërisë shkoi deri në marrjen e këtyre masave, tavaneve kufizuese?
Përgjigje: Jemi aktualisht në një fazë të mirë të zhvillimit ekonomik dhe financiar të vendit që është përkthyer në rritje të Prodhimit të Brendshëm Bruto, rritje të të ardhurave, rritje të kreditimit dhe norma interesi konkurruese. Kredia ka mbështetur kërkesën në tregun e pasurive të paluajtshme ku çmimet janë rritur veçanërisht gjatë vitit 2024. Ekziston mundësia që në këto kushte optimizmi të aktorëve të tregut të kemi një cikël vetëpërmbushës ku rritja e kredisë mbështet rritjen e çmimeve të pronës dhe shtrenjtimi do të thotë më shumë kredi në këmbim. Ky cikël rrezikon ta shkëpusë tregun e pasurive të paluajtshme rezidenciale nga ai që quhet çmim themelor, bazë që caktohet nga faktorë bazë. Jemi në një situatë të mirë, por janë pikërisht këto faza kur rreziqet nisin të akumulohen dhe qëllimi i Bankës së Shqipërisë ka qenë të tërheqë vëmendjen pasi këto ekspozime i kanë në nivele të larta.
Pyetje: Ju e thatë që është për të tërhequr vëmendjen e bankave që të tregohen më të kujdesshme, por sa ndikon fakti që rritja e shpejtë e çmimeve që konsiderohet rrezik për banka pasi në një moment qytetarët mund të përballen me një paaftësi paguese. Sa ka ndikuar ky aspekt në një vendim të tillë?
Përgjigje: Rritja e shpejtë e çmimeve është mbështetur nga rritja e kredisë, që është borxh për familjet ose për kredimarrësin që do të blejë shtëpi. Aktualisht nivelet e borxhit për familje janë në nivele të përballueshme. Të dhënat që kemi mbledhur nga bankat por edhe nga vrojtimet me familjet, tregojnë që raporti mesatar i shërbimit të borxhit është 31% (pra 31% e të ardhurave mujore shkon për pagesë borxhi), pra është në nivelin siç sugjerojnë standardet ndërkombëtare, por ka edhe raste kur ka nivele mbi kufijtë e caktuar në këtë vendim.
Pyetje: A ka pasur banka që jepnin kredi më shumë sesa kufizimet që ju keni vënë? Pra që mund të keni financuar 100% vlerën e pronës.
Përgjigje: Po, nga të dhënat që kemi mbledhur nga bankat rezulton që ka raste të kreditimit në vlera mbi kufijtë që në kemi caktuar në këtë vendim. Këto janë raste në pakicë, pasi treguesit mesatar janë brenda standardeve. Gjithsesi ky segment kredisë duhet pasur në vëmendje nga bankat.
Pyetje: Një nga rekomandimet që keni caktuar në atë vendim ka të bëjë me kohëzgjatjen e shlyerjes së kredisë. Si ta kuptojnë qytetarët këtë aspekt.
Përgjigje: Rekomandohet që afati maksimal i kredisë për blerje banesash të jetë 30 vjet dhe kohës së daljes në pension të kredimarrësit. Nëse kemi një familje të re dhe kemi një individ që është në moshë 25 vjeç, ai mund të marrë kredi deri në afatin maksimal prej 30 vjet pasi është brenda periudhës aktive të jetës së tij pasi ai punon dhe siguron të ardhura. Por nëse një person 55 vjeç paraqitet në bankë për të marrë kredi sigurisht kohën kur ai punon dhe gjeneron të ardhura e ka deri në moshën kur del në pension, ndaj mendojmë se edhe afati për shlyerjen e kredisë duhet të lidhet me periudhën e jetës aktive të kredimarrësit. Ky mbetet një rekomandim dhe bankat nuk janë të detyruara ta zbatojnë, por ne presim që bankat të operojnë në përputhje me rekomandimin, dhe në rastet kur zgjedhin të mos e zbatojnë duhet të japin edhe arsyet përkatëse.
Pyetje: Çfarë efektesh pritet të ketë në kredidhënie një vendim i tillë, pra në tërësi rekomandimi bashkë me tavanet?
Përgjigje: Ne presim që të ketë një ndikim të përkohshëm afatshkurtër për segmentin e kreditimit që lidhet me vlerat e larta të treguesve që citova, por vendimi ka edhe një kuotë përjashtimore sipas të cilës bankat mund ti kapërcejnë kufijtë e vendosur në rastet kur ato gjykojnë me interes, kanë bërë analizën e riskut dhe janë shumë të sigurta që ajo kredi nuk ka rreziqe. Kjo kuotë është 15% e totalit të kredive të reja që jepen gjatë një tremujore. Ne gjykojmë se ky përjashtim, dhe parametrat që ne kemi vendosur nuk do të kenë ndonjë ndikim të rëndësishëm në ecurinë e kreditimit.
Pyetje: Mendoni se një vendimmarrje e tillë do të ketë ndikim edhe në reduktimin e huave me probleme?
Përgjigje: Aktualisht kreditë me probleme janë në nivele shumë të mira edhe për kreditë për pasuritë rezidenciale. Qëllimi nuk është të adresojmë ndonjë situatë aktuale, por është për ti paraprirë zhvillimeve në të ardhmen që mund të mos jenë aq të favorshme sa tani.
Pyetje: Ky vendim hyn në fuqi në 1 korrik të këtij viti....
Përgjigje: Hyn në fuqi më 5 qershor por do të zbatohet nga 1 korriku...
Pyetje: Dhe, brenda dy vitesh banka e Shqipërisë mund ta rishikojë vendimin, si do të funksionojë?
Përgjigje: Nuk është e thënë se duhet të presim deri në fund të 2-vjeçarit, vendimi do të monitorohet në mënyrë të vazhdueshme dhe për këtë qëllim do të shërbejnë raportimet 3-mujore që bankat sjellin në Bankën e Shqipërisë në bazën e një rregulloreje të hyrë në fuqi në vitin 2023. Nëse do të ketë nevojë të ndryshohet ky vendim përballë periudhës 2 vjeçare natyrisht që do të bëhet. Por vendimi parashikon që brenda 2 viteve duhet parë, mund edhe të mos ndryshojë, por edhe të ndryshojë.
Pyetje: Mund të vendosen edhe masa të tjera shtesë?
Përgjigje: Nëse gjykohet e nevojshme po. Mund të shtohen masa të reja por mund të rishikohet edhe tavanet e caktuara. Do të varet çdo gjë nga zhvillimi në treg.
Pyetje: Sa i takon po kredisë, sa përqind e pronave që shiten në vend, blihen me kredi
Përgjigje: Ne kryejmë një vrojtim me familjet dhe një vrojtim për vlerësimit të pasurive të paluhatshme në treg, dhe në bazë të një pyetje që ne bëjmë aty për kompanitë e ndërtimit dhe me zyrat e tregtimit të pronave, ata na thotë se gati gjysma e transaksioneve që ata kanë kryer është mbuluar me kredi nga bankat.
Komente
Banka pjese e mafies se ndertimit,Shqiperia pa shqiptar..Shqiptaret te shporen te blihet nga te huajt..Deklarata Protektarat i paraprin!!!
Përgjigju