Dy përpjekjet e para të lëshimit të anijes hapësinore “Artemis” dështuan. Dhe pas defektit më të fundit, një humbje e madhe e sasisë hidrogjenit të lëngshëm nga linja e furnizimit në pjesën qendrore të raketës, pritja për nisjen e këtij misioni mund të bëhet edhe më e gjatë. Për shumë njerëz, duket e pashmangshme një pyetje: Pse sot ka kaq shumë probleme, nëse dikur shkuam në Hënë, me teknologji më primitive, dhe me një mision të ngritur në vetëm 9 vjet? E vërteta? Edhe në atë kohë pati probleme, sepse dërgimi i një anije kozmike në Hënë është shumë më i vështirë nga sa mund ta imagjinojmë.
Por në atë rast, dështimi (apo edhe vetëm vonesa) nuk ishte një opsion. Për të kuptuar klimën në të cilën u organizua misioni i parë amerikan për udhëtimi në Hënë, duhet të kujtojmë periudhën historike nga e cila lindi. Ishte viti 1961, mesi i Luftës së Ftohtë, kur gara hapësinore kishte marrë një rëndësi simbolike strategjike. Presidenti Xhon Kenedi doli përpara Kongresit për të njoftuar se SHBA do të dërgonte njerëz në Hënë deri në fund të asaj dekade.
Sovjetikët e kishin fituar garën në 2 fazat e para të aventurës njerëzore në hapësirë. Ata kishin arritur të lëshonin satelitin e parë, Sputnik 1, në orbitën e Tokës në vitin 1957. Po në prill të atij viti dërguan atje edhe astronautin e parë, Juri Gagarini. Prandaj Shtetet e Bashkuara kishin nevojë për sukses të madh që të ishin në gjendje të rikonfirmonin supremacinë e tyre teknologjike dhe ushtarake në sytë e botës, si ndaj rivalëve sovjetikë po ashtu edhe para popullit amerikan. Prandaj, qëllimi i shpallur nga presidenti amerikan ishte i paprecedentë: të dërgonte një njeri në Hënë me një agjenci hapësinore të sapo-krijuar, dhe pa pasur ende gati teknologjitë për të dërguar astronautë në hapësirë.
Për të pasur sukses, NASA-s iu dha një fond prej 100 miliardë dollarësh me kursin e sotëm. Ai nisi zbatimin e njëkohshëm të 2 programeve. Misionin Binjakët, që do të zhvillonte aftësinë për fluturimin në hapësirë, dhe Misionin Apollo, që do të synonte të dërgonte amerikanët në Hënë. Të dyja do të ishin të suksesshme, por jo pa probleme apo aksidente të mundshme. Falë investimeve të mëdha NASA arriti të ndërtojë brenda 6 vitesh, pra në vitin 1967, moduli hënor Apollo. Ndërkohë ishte gati për t’u testuar raketa më e fuqishme e ndërtuar ndonjëherë, Saturn V. Por optimizmi i amerikanëve u zbeh shumë shpejt pas një incidenti që ndodhi gjatë testimi të modulit në orbitën e Tokës në shkurtin e vitit 1967.
Një muaj para nisjes, astronautët Virxhil Grizom, Eduard Uajt dhe Roxher Shafi hynë në kabinë për të kontrolluar procedurat e nisjes. Sapo mbyllën derën njëri prej tyre dha alarmin “Kemi zjarr në kabinë!”. Zjarri u ndez nga një shkëndijë e dalë nga një kabllo me defekt. I ushqyer nga oksigjeni i pranishëm në kabinë, ai nuk u la asnjë rrugë shpëtimi 3 astronautëve, që mbetën të bllokuar brenda kabinës nga një derë e cila nuk ishte projektuar të hapej me shpejtësi në rast aksidenti. Por ai aksident tragjik i “Apollo 1” nuk e ndaloi programin hapësinor amerikan.
Moduli u ri–projektua e para për të ofruar më shumë siguri për astronautët. Edhe testet e mëvonshme pësuan vonesa të mëdha. Por ato synonin që të shmangin incidentet serioze. Në fakt, testi i parë i Saturn V, ose misioni Apollo 4, rezultoi i suksesshëm.
Lëshimi pa pilot ndodhi në nëntor 1967, gati 1 vit pas datës së planifikuar në fillim, dhe vetëm pasi inxhinierët e NASA-s arritën të zgjidhnin mbi 1400 probleme të ndryshme teknike që lindën gjatë një inspektimi të urdhëruar nga agjencia pas aksidentit të Misionit Apollo 1.
Pavarësisht problemeve, brenda 6 vjetësh NASA ia doli të projektojë dhe ndërtojë nga e para raketën Saturn V, anija kozmike më e fuqishme e zhvilluar ndonjëherë përpara Sistemit të ri të Udhëtimit në Hapësirë, që do të testohet në misionin Artemis 1, dhe për të cilin u deshën 10 vjet punë.
Një arritje historike, që ndodhi në një periudhë kur eksplorimi i hapësirës ishte ende një aktivitet shumë pionier, dhe kur jetët e astronautëve (dhe të tjerëve) vareshin vazhdimisht në fije të perit. Mos harroni numrin e aksidenteve që ndodhën gjatë fluturimit historik të Apollo 11.
Astronautët Armstrong dhe Aldrin u ulën në Hënë me një sinjal gabimi që pulsonte vazhdimisht (sinjalizonte një mbingarkesë të sistemit kompjuterit) dhe që kërcënonte të ri–formatonte kompjuterin në bordin e modulit hënor. Po ashtu ulja u bë në një zonë të ndryshme nga ajo e parashikuar në stërvitje, teksa furnizimet me karburant po mbaronin rrezikshëm.
Një aventurë që sot nuk do të ishte më e imagjinueshme. Prandaj lëshimi i Artemis 1, duket se do të zgjasë shumë më gjatë sesa duhet. Në këtë mision do të testohet pasardhësi i Saturn V, Sistemi i Nisjes Hapësinore, me një kapacitet shtytës 15 për qind më të madh, dhe që është projektuar për t’u përdorur edhe në misionet e ardhshme për në planetin e kuq, Mars. / Wired – Bota.al
