Në Shkurt të vitit 2021, Turqia u trondit nga një tërmet i fuqishëm me magnitudë 7.8 ballë me epiqendër në lindje të vendit, duke shkaktuar mbi 59 mijë persona. Ndërsa tërmeti me magnitudë 7.6 ballë që goditi Japoninë të hënën ka shkaktuar vdekjen e 65 personave deri më tani.
Por përse një komb përjetoi vetëm 0.1% të vdekjeve të tjetrit, ndërkohë që forca e tërmeteve ishte thuajse e njëjtë?
Në shumë mënyra, vendet janë të ngjashme.
Turqia dhe Japonia kanë një histori të ngjashme katastrofash dhe tronditjesh gjeologjike të mëdha dhe të përsëritura.
Por sipas krahasimit dhe analizës së bërë nga BBC, tregohet se përvojat e tyre në përballimin e katastrofave, kanë qenë të ndryshme.
Sfida për pjesën tjetër të botës është se si të jemi më shumë si Japonia dhe më pak si Turqia.
Ndërsa nuk ka asnjë mënyrë për të parandaluar një tërmet të ndodhë, ajo që mund të parandalohet – ose të paktën të kufizohet – është shkalla e fatkeqësisë së shkaktuar nga këto lëkundje të pashmangshme.
Madhësia e tërmeteve
Të dy tërmetet ishin të mëdhenj. Dhe numerikisht, 7,6 nuk duket shumë më pak se 7,8 ballë. Por, tërmetet maten në mënyrë logaritmike. Një tërmet me magnitudë 7,8 është 1,5 herë më i madh se një tërmet me magnitudë 7,6 – dhe dy herë më i fortë, sipas Shërbimit Gjeologjik të SHBA. Është forca ose çlirimi i energjisë, që rrëzon ndërtesat.
Në Turqi, pasoi një pasgoditje e fuqishme me magnitudë 7,5 ballë duke shkatërruar ndërtesa që tashmë ishin bërë të paqëndrueshme.
Megjithatë, Japonia ka përjetuar tërmete të mëparshme që tejkalojnë atë të Turqisë, dhe gjithashtu ka performuar shumë më mirë. Tërmeti i tij i madh i vitit 2011, për shembull, kishte një magnitudë prej 9,1 ballësh. Ai tërmet mori rreth 15 000 jetë, shumë më pak se ai i Turqisë. Dhe shumica e njerëzve u vranë nga një cunami i fuqishëm.
Gjeografia
Japonia, me 125 milionë banorë, ka një popullsi shumë më të madhe se Turqia, me 85 milionë banorë.
Por, tërmeti i së hënës goditi një gadishull, të rrethuar me ujë nga njëra anë. Gadishulli Noto i Japonisë është i njohur për peizazhet e tij rurale, peizazhet bregdetare dhe tregjet e mëngjesit.
Tërmeti i Turqisë goditi një rajon pa dalje në det dhe të populluar në kufirin me Sirinë. Më i godituri ishte qyteti i Gaziantepit, ku miliona refugjatë të luftës civile të Sirisë kishin kërkuar strehim nga lufta civile e atij vendi. Tërmeti theksoi një peizazh tashmë të stresuar.
Konflikti politik
Ndryshe nga Japonia, përpjekjet globale të shpëtimit të Turqisë u përballën me sfida të thella. Kjo vonoi ndihmën për të lënduarit, të sëmurët dhe që po vdisnin.
Qyteti turk i Gaziantepit ishte “një rajon fjalë për fjalë në vijën e parë të përgjigjes humanitare”, sipas Erol Yayboke, ish-drejtor i Projektit mbi Brishtësinë dhe Lëvizshmërinë në Qendrën kryesore për Studime Strategjike dhe Ndërkombëtare.
”Për t’i bërë gjërat më keq, shumë nga grupet ndërkombëtare të ndihmës që do të kishin ndihmuar ishin tashmë në Gaziantep – kështu që pësuan dëmet e tyre të rënda”, shkroi ai. Menjëherë pas tërmetit, i vetmi vendkalim i miratuar nga Kombet e Bashkuara për të sjellë ndihma ndërkombëtare në Sirinë veriperëndimore, për një kohë nuk funksionoi për shkak të dëmtimeve në zonë.
”Marrja e ndihmës për rajonin u ndërlikua më tej nga lufta civile e Sirisë, ndarja e territorit në rajon dhe dhe marrëdhëniet e ashpra midis presidentit Bashar al-Assad dhe shumë vendeve perëndimore”, sipas ”Neë York Times”.
Në të kundërt, Japonia është një model i stabilitetit ekonomik dhe social, sipas Forumit Ekonomik Botëror. E njëjta natyrë kolektive që e ndihmoi atë të përballonte me sukses pandeminë Covid-19 – me maska të përhapura, pushime të kufizuara nga puna dhe norma të larta punësimi – e ndihmon atë t’i përgjigjet menjëherë dhe në mënyrë efektive tërmeteve.
Të martën, vetëm një ditë pas katastrofës, Japonia organizoi dhe dërgoi 10 000 nga forcat e saj ushtarake për të ndihmuar në përpjekjet e shpëtimit dhe ndihmës.
Gatishmëria
Por, ndryshimi kryesor është gatishmëria. Tërmetet nuk vrasin, ndërtesat e këqija e bëjnë këtë. Japonia e ka bërë sigurinë sizmike një prioritet kombëtar – duke krijuar një kod ndërtimi sizmik që konsiderohet më i rrepti në botë.
Mediet japoneze tregojnë një seri rrëshqitjesh të mëdha dheu, rrugë bregdetare të shembur, pemë të rrëzuara dhe një mur detar mbrojtës të rënë. Foto të tjera tregojnë rrugë të rrafshuara të përmbytura dhe dhjetëra varka të përmbysura. Ndërtesat u shembën. Por, shumë nga vdekjet duket se janë shkaktuar nga zjarri, jo nga rrëzimi i strukturave. Rreth 24 të vdekur u raportuan në qytetin Ëajima, ku një zjarr i madh shpërtheu në një treg të njohur për turistët. Më shumë se 100 shtëpi morën flakë pas tërmetit.
Valët ishin të mëdha, por për të paralajmëruar banorët për rrezikun e cunamit, një paralajmërim i verdhë i ndezur – “Vrapo!” – shpërtheu në ekranet e televizionit japonez duke këshilluar banorët në zona të veçanta të bregdetit që të evakuohen menjëherë. Për njerëzit në trenat me shpejtësi të lartë, shërbimi u pezullua në mënyrë të sigurt.
Japonia i ka mësuar mësimet e saj në mënyrë të vështirë.
Në vitin 1923, qyteti i famshëm i Tokios u shkatërrua nga një tërmet 7,9 ballë, duke vrarë 105 000 njerëz. Brenda një viti, qeveria japoneze kishte filluar tashmë krijimin e kodit të saj të parë të ndërtimit për ndërtime rezistente ndaj tërmeteve, duke shënuar agimin e dizajnit strukturor sizmik të botës.
Gjatë tërmetit të tij të madh të vitit 2011, dëmi në Toyko të mbushur me njerëz ishte i kufizuar, pasi kullat e larta u lëkundën në mënyrë alarmante për disa minuta, por nuk u rrëzuan.
Japonia përjeton kaq shumë tërmete sa janë zhvilluar tre metoda specifike të stabilizimit të ndërtesave, të cilat janë të integruara në kodet e ndërtimit të vendit dhe zbatohen rreptësisht. Në minimum, trarët, shtyllat dhe muret duhet të jenë me trashësi minimale për të përballuar lëkundjet. Ndërtesat më të larta përdorin amortizues për të thithur energji. Ndërtesat më të larta janë të izoluara nga toka me shtresa plumbi, çeliku dhe gome.
Kombet e tjera e kanë vënë re këtë.
Kili, i cili përjetoi tërmetin më të fuqishëm të regjistruar ndonjëherë nga USGS – tërmeti në Valdivia me magnitudë 9,5 ballë i vitit 1960 – ka bërë gjithashtu investime të konsiderueshme në projektimin sizmik dhe rregullimin e kodeve strikte të ndërtimit.
Tërmetet e fundit në Kili kanë shkaktuar pak vdekje.
”Në të kundërt, shumë nga viktimat e Turqisë ndodhën në strukturat e ndërtuara me materiale nën standarde dhe të lejuara të qëndrojnë pranë zyrtarëve qeveritarë të cilët nuk arritën të zbatonin kodet e ndërtimit që kërkojnë rezistencë ndaj tërmetit”, tha për BBC Unioni i Dhomave të Inxhinierëve Turq dhe Arkitektëve Dhoma e Planifikuesve të Qytetit.
”Qeveria ka ofruar amnisti ndërtimi periodike – përjashtime ligjore për pagesën e një tarife – për strukturat e ndërtuara pa certifikatat e kërkuara të sigurisë”, raportoi gjithashtu BBC.
Në tërmetin e radhës të Turqisë, gjeologu turk Naci Gorur i tha ”Neë York Times” vitin e kaluar, se ndërtesat e shembura mund të lënë dhjetëra mijëra njerëz të varrosur nën rrënoja dhe të bllokojnë rrugët e ngushta të qytetit duke penguar punën e shpëtimit dhe dërgimin e ndihmave.
