Një nga librat më të diskutueshëm në historinë e kohëve të fundit letrare, “Vargjet Satanike” të Salman Rushdie, u botua mbi tre dekada më parë dhe pothuajse menjëherë shkaktoi demonstrata e zemëratë në të gjithë botën, disa prej tyre të dhunshme. Një vit më vonë, në vitin 1989, udhëheqësi suprem i Iranit, Ayatollah Khomeini, nxori një fetva, ose vendim fetar, duke urdhëruar muslimanët të vrisnin autorin.
I lindur në Indi në një familje myslimane, por në atë kohë shtetas britanik që jetonte në Mbretërinë e Bashkuar, Rushdie u detyrua të fshihej për pjesën më të madhe të një dekade. Çfarë kishte – dhe ende ka – prapa gjithë këtij zemërimi?
Polemika
Libri, “Vargjet Satanike”, shkon në zemër të besimeve fetare myslimane kur Rushdie, në sekuenca ëndrrash, sfidon dhe ndonjëherë duket se tallet me disa nga parimet e tyre më të ndjeshme. Myslimanët besojnë se Profeti Muhamed u vizitua nga engjëlli Gibreel – (Gabriel)– i cili, gjatë një periudhe 22 vjeçare, i recitoi fjalët e Zotit atij. Nga ana tjetër, Muhamedi ua përsëriti fjalët pasuesve të tij. Këto fjalë përfundimisht u shkruan dhe u bënë vargje dhe kapituj të Kuranit.
Romani i Rushdie përfshin këto besime thelbësore. Një nga personazhet kryesore, Gibreel Farishta, ka një sërë ëndrrash në të cilat bëhet adashi i tij, engjëlli Gibreel. Në këto ëndrra, ai ndeshet me një personazh tjetër qendror në mënyra që i bëjnë jehonë rrëfimit tradicional të Islamit për takimet e engjëllit me Muhamedin.
Rushdie zgjedh një emër provokues për Muhamedin. Në versionin e romanit, Profeti quhet Mahound – një emër alternativ për Muhamedin i përdorur ndonjëherë gjatë Mesjetës nga të krishterët që e konsideronin atë djall.
Për më tepër, Mahoundi i Rushdies vendos fjalët e tij në gojën e engjëllit Gibreel dhe u jep ndjekësve të tij dekrete që u shkojnë për shtat vetëm qëllimeve të tij egoiste. Edhe pse, në libër, shkruesi imagjinar i Mahound, Salman Persiani, refuzon vërtetësinë e recitimeve të Zotit të tij, ai i regjistron ato sikur të ishin të Zotit. Në librin e Rushdie, Salman, për shembull, ia atribuon disa pasazhe aktuale në Kuran që i vendosin burrat “mbi gratë” dhe u japin burrave të drejtën të godasin gratë. Nëpërmjet Mahound, Rushdie duket se hedh dyshime mbi natyrën hyjnore të Kuranit.
Sfidim i teksteve fetare?
Për shumë myslimanë, Rushdie, në ritregimin e tij imagjinar të lindjes së ngjarjeve kryesore të Islamit, nënkupton se, në vend të Zotit, Profeti Muhamed është vetë burimi i të vërtetave të shpallura. Në mbrojtje të Rushdie, disa studiues kanë argumentuar se “tallja e tij e pandershme” synon të eksplorojë nëse është e mundur të ndahet fakti nga trillimi. Eksperti i letërsisë Greg Rubinson thekson se Gibreel nuk është në gjendje të vendosë se çfarë është e vërtetë dhe çfarë është një ëndërr.
Që nga botimi i “Vargjeve Satanike”, Rushdie ka argumentuar se tekstet fetare duhet të jenë të hapura për t’u sfiduar. “Pse nuk mund të debatojmë për Islamin?” tha Rushdie në një intervistë të vitit 2015. “Është e mundur të respektosh individët, t’i mbrosh nga intoleranca, ndërkohë që të jesh skeptik për idetë e tyre, madje edhe t’i kritikosh me forcë”.
Megjithatë, kjo pikëpamje bie ndesh me mendimin e atyre për të cilët Kurani është fjala e Zotit. Pas vdekjes së Khomeinit, qeveria e Iranit njoftoi në vitin 1998 se nuk do ta zbatonte fetvanën e tij ose nuk do të inkurajonte të tjerët ta bënin këtë. Rushdie tani jeton në Shtetet e Bashkuara dhe bën paraqitje të rregullta publike. Megjithatë, 30 vjet më vonë, kërcënimet ndaj jetës së tij vazhdojnë. Edhe pse protestat masive kanë pushuar, temat dhe pyetjet e ngritura në romanin e tij mbeten shumë të debatuara. / The Conversation – Bota.al
