I emëruar vetëm pak para ditësh nga Papa Françesku, kreu i kishës katolike në Tiranë-Durrës, Arjan Dodaj rrëfehet në një intervistë në "Pa Protokoll" në Report Tv. Që nga fëmijëria, emigrimi në Itali dhe kur ndjehu lidhjen e fortë me zotin, një djalë i ri që kishte emigruar nga një 'tokë e pafe' për shkak të regjimit komunistit.
Një rrëfim sa miqësor aq edhe i paqtë, ku Imzot Arjan Dodaj tregon takimin më 8 dhjetor 1994, për herë të parë me Shën Gjon Palin II, takim që ndikoi në manifestimin e tij për dashurinë ndaj Zotit.
Imzot Arjan Dodaj foli edhe për tolerancën fetare që ekziston në Shqipëri, por shtoi se sot besimet fetare preken më së shumti nga kriza e vlerave njerëzore, ku njerëzit janë më të fokusuar të reduktojnë faktorin e besimit në një faktor privat.
Gjatë intervistës për gazetaren Anduela Ndreu, Imzot Dodaj preku edhe çështjen e dekomunistizimit, duke e cilësuar jo si problem jo në aspektin institucional, por në aspektin njerëzor.
"Ne kemi dalë nga diktatura e komunizmit, por akoma komunizmi në stilin, në mentalitetin, në pasojat, në gërmadhat e veta, akoma nuk ka dalë nga ne. Por kjo është edhe fiziologjike. Për këtë jemi së bashku, për këtë që janë shumë themelore institucionet fetare, që të sjellin atë liri dhe atë mentalitet të ri, atë risi që kemi nevojë", tha Imzot Dodaj.
Lexoni intervistën e plotë
Përshëndetje! Jemi në një intervistë të veçantë me imzot Arjan Dodaj, i cili ka marrë një detyrë të rëndësishme në kishën katolike shqiptare, një detyrë e dhënë nga Papa Françesku vetëm pak ditë më parë.
Imzot, faleminderit që pranuat të jepnit këtë intervistë, ndoshta të parën, me shumë detaje të aktivitetit tuaj kishtar.
Faleminderit prej jush, për prezencën tuaj këtu dhe jam shumë i lumtur që mund të bashkëbisedojmë.
Urime për detyrën, por unë do ta bëj pyetjen kështu: A e shihni më shumë përgjegjësi apo mision këtë detyrë që keni tashmë.
Kjo është e bukura e asaj që mund ta quajmë të pandashme. Nuk mund të ekzistojë një mision pa përgjegjësi dhe secila përcjell tjetrën. Dhe kjo është me të vërtetë edhe ajo që na çliron nga barra. Barra e përgjegjësisë është bukuria e misionit dhe bukuria e misionit sjell me vete përgjegjësinë që misioni të realizohet.
Pra, i keni të ndërthurura.
Po, absolutisht.
Përpara sesa të vijojmë me intervistën e detajuar rreth jetës suaj, rreth aktivitetit tuaj kishtar të shërbesës në kishën katolike, unë doja një opinion tuajin për paraardhësin, imzot Xhorxh Frendo. Si e ka përcjellë nga detyra që mori deri në detyrën që la arqipeshkvi Frendo.
Sot imzot Xhorxh Frendo bën 5 vite që është emëruar pra arqipeshkëv i arqipeshkvisë sonë Tiranë-Durrës. Dhe është një përvjetor i bukur për t’i bërë shumë urime arqipeshkvit tonë sepse me të vërtetë, në personin e tij, në dijen e tij, në thellësinë e tij shpirtërore, në formimin e tij teologjik, human, me të vërtetë i ka sjellë kishës katolike në Shqipëri atë risi që kishte krijuar vakuumi i figurave të shquara që kemi pasur para diktaturës. Dhe kështu, jo vetëm këtë, por ka sjellë mbi të gjitha butësinë e tij. Imzot Xhorxh Frendo një vëmendje, një përkushtim të veçantë për popullin shqiptar e ka manifestuar veçanërisht ndaj më të mënjanuarve, të varfërve.
Ka qenë edhe periudhë e vështirë dy vitet e fundit. Pandemia ka përfshirë të gjithë globin, por sigurisht edhe misioni i kishës katolike ka qenë, besoj, disi më i vështirë gjatë kësaj kohe.
E kemi dëgjuar shpeshherë këtë term, lockdown. Monsinjor Frendo nuk ka njohur lockdown, vetëm kur, në njëfarë mënyre, pra ka qenë gjithmonë në dalje, në kërkim të atyre që në këtë periudhë pandemie që sjell me vete edhe pasojat e veta dramatike, shtimi i të varfërve, shtimi i papunësisë, shtimi i shumë e shumë, madje edhe probleme psikologjike veçanërisht në fashën e të rinjve, probleme sociale, ai ka ditur gjithmonë të dalë në kërkim të deles së humbur ose të deles së sëmurë, pra të këtyre nevojtarëve.
Megjithatë lockdown-i e preku edhe besimin katolik duke qenë se nuk u mbajtën dot meshat. Mbaj mend që një vit më parë ishte mesha e Krishtlindjes, por ishte me orar të përcaktuar për shkak të pandemisë.
Kisha ka gjithmonë në qendër të vet njeriun. Shën Gjon Pali II thoshte: “Njeriu është udha e takimit midis kishës dhe Zotit, midis kishës dhe shtetit”, njeriu. Atëherë, kisha katolike si mund të mos bashkëpunojë për të mirën e njeriut që është në rrezik nga ky armik i padukshëm? Është normale që gjithçka ishte e mistershme dhe e panjohur dhe dalëngadalë pastaj, në bashkëpunim edhe me strukturat shkencore, autoritete të ndryshme edhe qeveritare, pra në nivel ndërkombëtar se nuk ishte diçka vetëm e shtetit tonë, por mbarëbotërore, atëherë dalëngadalë kisha ka ditur edhe të japë përgjigje të thella që, në njëfarë mënyre, të mos mungonte kurrë takimi me Zotin.
Imzot, dua ta nis intervistën për ju tashmë, sepse doja një koment për imzot Frendon, por dua ta nis te ju sepse jeni në një detyrë shumë të rëndësishme. Si vendosët që t’i bashkoheshit shërbesës katolike fetare? Unë e kam CV-në tuaj, e kam lexuar me shumë vëmendje, por dua përjetimin tuaj për këtë rrugëtim që keni ndërmarrë.
Zoti është me të vërtetë zot i lirisë dhe zoti i lirisë manifeston dashurinë në respektimin e lirisë sonë. Atëherë kur zoti manifestohet me një dashuri më të madhe, ti kupton që liria jote nuk është thjesht vetëm për ëndrrat që ti kishe kultivuar, por për ato ëndrra që dikush tjetër, në këtë rast Zoti, ka bërë mbi ty. Ne jemi pjesë e një ëndrre më të madhe, më të bukur, që shkon përtej kontekstit d.m.th. të rrethuar, që nganjëherë kemi në ambientet tona dhe me besim të një dashurie më të madhe, sheh që dalëngadalë Zoti do të shpalosë diçka të mirë, jo vetëm për ty. Atëherë, thënia “po” thirrjes së Zotit kupton që e mira jote është në të mirën e të tjerëve, e mira jote është me të vërtetë në atë gëzim që ke kur përcjell atë dashuri që të ka prekur ty. Nënë Tereza është për këtë, shembulli më kryesor, më i madh, më i bukur që kemi. Në misionin e saj i ka thënë “po” Zotit për të bashkëndarë një dashuri më të madhe, ndonëse thuhet që, kur vendosi të shkonte në Kalkuta, kishte me vete vetëm 2 rupi, pra monedha absolutisht pa vlerë, por kishte një zemër të madhe, të prekur nga dashuria e Zotit. Përballë dashurië së Zotit, me të vërtetë çdo rezistencë shkrihet si akulli në diell.
Pra, ju po thoni që ëndrra juaj mund të kishte qenë përtej kësaj, ëndrrës së madhe të Zotit për ju?
Absolutisht, ëndrrat tona njerëzore janë sidoqoftë, ëndrra të një krijese të limituar dhe janë ato ëndrra që kemi ne, të frymëzuar shpeshherë nga mediat, nga rrethi shoqëror, nga pritshmëritë e familjes. Pastaj kupton që ti, në të vërtetë, je bërë për diçka shumë më të madhe. Shën Gjon Pali II kishte një shprehje të mrekullueshme, që ua thoshte të rinjve. Unë kam marrë pjesë në shumë e shumë ditë rinore botërore, në disa vende të ndryshme të botës, dhe u thoshte të rinjve: “Merreni jetën tuaj dhe bëni një kryevepër”. Asnjë njeri s’mund të bëjë një kryevepër. Kryeveprat i bën Zoti. Por ta marrim jetën tonë në dorë dhe të lejojmë që Zoti atëherë të na udhëheqë në një busull që shkon përtej kufijve tanë.
A ka qenë familja juaj pjesë e kësaj busulle? Keni një lidhje, mund të kujtoni diçka nga fëmijëria, ju jeni nga Mirdita me origjinë, me sa di, që edhe ju ka ndikuar për të shkuar për të marrë këtë vendim?
Po. Të gjithë personat që Zoti i vë në jetën tonë, në mënyrë direkte ose indirekte, janë një mundësi e mrekullueshme e shpalosjes të së bukurës. Zoti shkruan drejt në vizat e shtrembra, kështu që po flas për vizat e drejta, që vizat e drejta janë me të vërtetë ajo ngrohtësi, ajo bukuri e thjeshtësi e përcjelljes së besimit që kanë pasur gjyshet tona. Ato mbanin një rruzare në dorë, ndërkohë ti s’e kuptoje që po e këndonte dhe me këngën e vet mbushej me harmoni shtëpia. Dhe klima e ftohtë nuk kishte forcën të të ngrinte, sepse ti kishe një harmoni tjetër. Ajo lëvizte, punonte, pastronte dhe ti ishe i përcjellë nga kjo lutje.
Por gjyshet tona këtë ritual e kanë kryer edhe në kohë të vështira, të regjimit komunist.
Perfekt, pra dija e tyre nuk ka qenë studimi, por ka qenë takimi me Zotin. Ne studiojmë për të takuar diçka, kurse ato me thjeshtësinë e tyre, si një fëmijë, takojnë menjëherë të vërtetën, të bukurën, të thjeshtën. Kjo është e para. Normalisht, kur ti bën një vendim kaq të, d.m.th. rrënjësor për ekzistencën tënde, është e pashmangshme që has edhe rezistencat e atyre që përballë teje dhe ti vetë, përpara se ta manifestosh publikisht, ti ke hasur rezistencat e tua sepse vetë, në njëfarë mënyre, ne jemi të brishtë dhe ti futesh në konflikt me veten derisa pataj shpirti i Zotit të paqëson. Zoti kur na thërret jep paqe, ti je gjithmonë në paqe.
Pra, ju e keni ndier këtë thirrje në Itali kur ishit, kur nisët rrugëtimin tuaj si emigrant më 1997?
Po. Unë rrugëtimin tim e kam nisur jo për të shkuar për t’u bërë prift. Përkundrazi, nuk isha as i pagëzuar. Isha si shumë bij të brezit tim, që kishin dalë totalisht në një injorancë për sa u përet argumenteve të fesë, dhe aty, vetëm thjesht duke njohur të tjerë që, të rinj veçanërisht, të rinj sepse ne, të rinjtë kanë nevojë të rrinë me të rinjtë, për ata ishte një normalitet harmonizimi i angazhimeve sociale me jetën shpirtërore, sepse çfarë sjellim ne në shoqëri si risi nëse shpirti ynë e humb atë plotësinë e, jo vetëm vlerave, vlerat janë një efekt i dashurisë. Ne i respektojmë të tjerët sepse Zoti na dhuron dashurinë më të madhe e që na shtyn në një dashuri pastaj për t’u dhuruar. Pra aty, duke njohur këta miq, kam kuptuar që, ndonëse isha nga Mirdita, e ndonëse isha i bindur që ne mirditorët në fakt, ndër shekuj e kemi bërë, por nganjëherë ne krenohemi me diçka që sot nuk e kemi.
Unë e quaj toka e katedraleve në fakt, por
Kështu kam dëgjuar, por ju e dini shumë mirë që në kohën e fëmijërisë sonë, vetëm katedrale s’kemi parë në Mirditë. Edhe ajo që ishte abacia e Oroshit, që është shenja kryesore e katolicizmit mirditor, ne e dimë se si e ka rrënuar Enveri, por falë Zotit kanë ngelur gjallë figurat në zemrat e etërve tanë, të gjyshërve tanë. Abat Doçi sidoqoftë ishte abat Doçi. Dom Zef Skana që është daja i babait tim, ishte dom Zef Skana, jetonte i gjallë dhe kjo është ajo shprehja e ëndrrave të Zotit. Ëndrrat tona mbatojnë me vdekjen tonë. Ëndrrat e Zotit vazhdojnë edhe nëpërmjet të tjerëve. Dhe këto janë figura të gjalla, ashtu siç krenohemi tani me Fishtën dhe me figurat e tjera.
Imzot, ju keni një rrugëtim të gjatë të shërbesës, 1997-2003 keni bërë shkollimin e teologjisë dhe pastaj sigurisht jeni ofruar për t’u shërbyer besimtarëve katolikë në kisha të ndryshme, sigurisht të kishës katolike në vende të ndryshme, në Itali apo në vende të tjera. Unë dua të më rrëfeni dy momente tuajat ose edhe më shumë, nuk e di nëse keni, që doni t’i ndani me teleshikuesit, ku zemra juaj është mbushur plot me dashuri dhe momentin kur ju jeni ndier i pafuqishëm për të ndihmuar në një situatë të caktuar.
Po. Kjo është eksperienca e ne kalimtarëve në këtë botë. Unë mendoj që një ndër momentet shumë të bukura, ku pikërisht kjo forca e dashurisë së Zotit është manifestuar, është shumë e rëndësishme të kuptojmë që forca e dashurisë së Zotit nuk është diçka abstrakte. Për ne në krishterim, ne themi: “Fjala u bë mish”, u bë e prekshme, e takueshme, e shikueshme. Dhe Shën Gjoni ungjilltar thotë: “Sytë tanë kanë parë, duart tona kanë prekur, veshët tanë kanë dëgjuar autorin e jetës dhe jeta u bë e dukshme”. Pra, dua të them që Zoti në krishterim, me Jezusin, siç do ta shohim natën e Krishtlindjeve ku do të shohim imazhin e Jezusit fëmijë, është bërë i dukshëm. Dhe kështu bëhet i dukshëm pastaj nëpërmjet trupit të vet që për ne është kisha. Dhe kishën e bëjnë njerëzit mëkatarë, por kur gjejnë mëshirë, për këtë që janë sakramentet. Është i trishtueshëm fakti që kemi katolikë, por s’dinë gjë se çfarë është sakramenti i rrëfimit. Kushedi se kur janë rrëfyer herën e fundit dhe Gjon Pali II, Shën Gjon Pali i madh, thoshte: “Drama e botës së sotme është humbja e sensit të mëkatit”, humbja e koshiencës të së keqes. Pse? Sepse atëherë ti nuk e rrëfen më, ti nuk je një shpirt autokritik, atëherë nuk e ristarton ekzistencën tënde.
Për fat të keq, një pyetje që do t’ju bëja: A i shihni më të larguar besimtarët me fenë katolike. Pra, duke parë zhvillimet, bumin e teknologjisë, gjithçka që ndodh, komunikimi. Tashmë nuk është më ajo kohë kur në vitet 90 të gjithë i drejtoheshin kishës apo xhamisë, sepse ishte thyerje e asaj që u ndodh në regjimin komunist. Sot, pas 30 vitesh, a i shihni besimtarët më afër besimit ndaj Zotit?
Unë sot i shoh besimtarët afër dhe jua shpjegoj me dy fjalë. Pas një periudhe të gjatë diktature dhe shtypjeje, afrimi me institucionet fetare, kishën, xhaminë etj., nuk kishte vetëm dëshirën e etërve tanë, që më në fund u hapën institucionet e kultit dhe ishte liria fetare tashmë e mundur. Ishte edhe ajo. Kurse nga ana jonë, brezat e tjerë, më të vegjël, s’po flas për brezat e prindërve të mi, fola etërit, gjyshërit tanë kishin nostalgjinë dhe ishin të lumtur. Etërit tanë janë brezi i asaj rinie që ka bashkëpunuar si rini komuniste e obliguar, jo të gjithë ishin dakord logjikisht, por për të shembur kishat, për të shembur xhamitë, për ta kundërshtuar shpirtin e fesë dhe fatkeqësisht të indoktrinuar. Pra, dua të them që e kanë vuajtur, është një pasojë, nuk e kanë zgjedhur, ka qenë e imponuar.
E kanë pranuar.
Ishe i obliguar. Kush s’e ka pranuar, e dimë se ku ka përfunduar, apo jo? Pra ishin të gjithë në kamp përqendrimi të hapur. Atëherë ishte edhe brezi ynë, 14-15-vjeçarët. Ishte brezi i kureshtjes sepse ne këtë indoktrinim e kemi marrë, ok, por nuk e kemi ushtruar. Ata e kanë ushtruar, ok? Dhe të gjithë pra, të gjitha këto tri kategori, janë mbledhur në fillim. Këto përfshijnë edhe interesin sepse ne kemi dalë nga një varfëri ekstreme, e kështu që institucionet fetare duke ardhur me kontributet e tyre, kanë sjellë edhe një ndihmë të madhe, të jashtëzakonshme.
Pra sot e kanë besimin më shumë besim të vërtetë sesa interes, siç ishte në vitet 90?
Unë besoj se besimi është pikërisht më autentik dhe unë jam shumë i mahnitur nga inteligjenca e të rinjve tanë. Pse? Etërit tanë, gjyshërit tanë nuk dinin ta arsyetonin fenë, kurse Shën Pjetri na thotë jepni arsye të fesë që është në ju, të shpresës që është në ju, të dashurisë që është në ju. Të rinjtë tanë janë të studiuar, janë të formuar, ecin. Në katedralen tonë, 80% e atyre që praktikojnë, që është plot, janë të rinj.
Imzot, s’më thatë se si e pritën ose e pranuan familjarët tuaj vendimin për t’i shërbyer kishës katolike.
Në fakt unë qëparë, sepse më pëlqen bashkëbisedimi ynë sepse është shumë free edhe shumë i bukur
Unë jam besimtare katolike, ju jeni që na udhëhiqni në besimin katolik, po
Edhe pyetjen paraprake ju me të vërtetë e shtruat këtë aspekt d.m.th. aktin e vendimit, përballjen. Unë po thosha që Zoti shkruan drejt në vizat e shtrembra dhe është normale, siç thashë që, logjikisht që aty parashtroheshin edhe ato aspirata ose pritshmëri ose shpresa, që edhe në kulturën tonë të familjes
Djali duhet të rritet, të martohet
Pastaj koncepti ynë është një familje patriarkale, të mos harrojmë. Tani dalëngadalë d.m.th., merr një formë pak më harmonike, më të ekuilibruar. Është një koncept i një familjeje patriarkale që ka pasur efektin dhe vlerat e veta shumë domethënëse, themelore për periudhën që kemi kaluar ndër shekuj, sepse ishte e domosdoshme forca e një babai, e një ati, e një djali, e një gjyshi
Pra e kishin të vështirë, po thoni.
Absolutisht. Pastaj unë, dhe me të vërtetë siç thashë, sfidën më të madhe e kam pasur me vete. Logjike pastaj kur ti, në zemrën tënde je i bindur që Zoti është me ty, gjithçka tjetër, Zoti pret, por zgjidh çdo nyje. Kështu ka qenë në jetime.
Ok, ka zgjidhur çdo nyje, por nuk më thatë dy momentet tuaja më të mira dhe më të vështira.
Po thosha që momenti kryesor, pikërisht doja të lidhesha me atë, që është takimi domethënës i një dashurie me Zotin, ka qenë pikërisht më 8 dhjetor 1994, kur për herë të parë kam takuar nga afër Shën Gjon Palin II. Prezenca e tij plot zot manifestonte një dashuri. Aty kam ndier diçka shumë themelore, një dashuri personale. Zoti të do personalisht, të drejtohet personalisht, ka respekt për lirinë tënde personale. Ka qenë një dashuri bindëse.
Çfarë ndjesie, pozitive?
Nxitëse, shumë. Dhe plotësuese. E kupton që të gjitha dashuritë dhe gjërat e tjera kanë vlerë në mënyrën që janë të lidhura me këtë dashuri, përndryshe s’kanë vlerë, janë kalimtare.
Momenti juaj më i vështirë?
Mendoj që momenti më i vështirë, momente të vështira të jetë kemi të gjithë
Pra, gjatë shërbesës fetare, kur nuk keni mundur t’i shërbeni
Po, dëgjo. Atëherë momenti më i vështirë, sot ma ka bërë të më kujtohet një prift meshtar nga Roma. Ka qenë një moment i vështirë përballë një situate ku një nënë e re, 20-vjeçare, me burrin e vet, sapo kishin humbur një fëmijë 10-ditësh. Fytyra, situata e këtyre prindërve, forca po kaq e ngurtë e kësaj nëne dhe dëshpërimi aq i thellë i atij babai të ri, ka qenë momenti më i vështirë. Pse? Për të hyrë në vetvete e për t’u kapur te Zoti për të gjetur jo një arsye, por për të gjetur një dritë, një formë ngushëllimi nxitëse që të depërtosh në atë moment errësire. Si sot 10 vite ka vdekur ai fëmijë. Dhe sot më kujton që është 10-vjetori.
Imzot, si është gjendja e kishës katolike aktualisht në Shqipëri? Çfarë mendoni të ndryshoni ose ka nevojë për ndryshim ose qoftë edhe në bashkëpunim me besimet e tjera fetare për t’i bërë më shumë ose për t’i kthyer më shumë sytë e shqiptarëve drejt Zotit?
Unë mendoj që kisha katolike në Shqipëri përjeton situatën që përjeton edhe konteksti social dhe përgjigjet e saj janë ato përgjigje që merren vetëm nga Ungjilli, por në të njëjtën kohë unë mendoj që një ndër gjërat që shohim janë vështirësia e situatës përballë gjendjes demografike, boshatisja e shumë vendeve, emigrimi i shumë e shumë katolikëve që kanë nevojë në njëfarë mënyre, dëshirojnë realizimin e ekzistencës së tyre, por nuk kanë kushtet. Boshatisja pra, aspekti demografik. Por në të njëjtën kohë, ne me të vërtetë shohim se si është rritur interesi dhe e kemi edhe këto ditë që ishin festat e të Lumturuarve martirë shqiptarë, i Lumturuari Vinçenc Prendushi me shokë, është rritur interesi me të vërtetë edhe në brezat e rinj për të njohur më shumë ata që janë paraardhësit e fesë sonë, ata që me të vërtetë e kanë ruajtur fenë tonë dhe kemi nevojë me të vërtetë që t’i njohim më shumë figurat e thella, të bukura, si Fishta, si Anton Arapi, si Gjon Shllaku, e figura që d.m.th. na japin arsyen pse duhet të besojmë, sepse duhet të shkojmë më tej me të vërtetë çdo sfide që hasim se ata ia kanë dalë.
A e keni sfidë të përbashkët me të gjitha besimet fetare, myslimanë, bektashinj, që ta kryeni, ta çoni misionin e Zotit mshumë te njerëzit? Po e them në këtë formë.
Sot në fakt kriza nuk është thjesht ekonomike ose pandemie ose e tërmetit, sepse ato janë gjëra që gjithmonë e kanë prekur ekzistencën njerëzore. Sot kriza më e madhe është kriza e vlerave dhe e përshpirtërisë sepse është kriza e anulimit të ekzistencës së Zotit në jetën sociale. Duan të reduktojnë faktorin e besimit në një faktor privat. Pra është një diçka që të përket ty, siç kemi dëgjuar këto ditë që të mos flitet për Krishtlindjet, të mos flitet nga Komuniteti Evropian, por falë Zotit kanë bërë marsh prapa, por çfarë duhet të themi? Ne që kmi përjetuar diktaturën, e shohim që aty po manifestohet ajo formë e diktaturës së relativizmit, që paralajmëroi atëherë kardinali Ratzinger. Ka qenë një profet. E për këtë që ne me të vërtetë duhet të rikthejmë me shumë liri, aftësinë që unë të them ty si e ke emrin, pa problem nëse quhesh Marie e Maria t’i thotë atij që ka emrin Muhamet pa problem.
Ne në Shqipëri nuk e kemi këtë.
Ne nuk e kemi këtë problem, për këtë duhet që të ndihemi të bekuar e të ndihemi jo të kompleksuar përballë Komunitetit Evropian, sepse ne çojmë ato vlera që ka humbur në identitetin e vet Komuniteti Evropian.
Imzot, për të kaluar prapë tek ajo që ju thatë, që nuk është krizë ekonomike apo politike, është më shumë sociale ajo që ndodh në raport me besimet fetare në Shqipëri. Çfarë ndikimi ka politika në besimet fetare në Shqipëri, sepse i kemi të gjitha besimet dhe ju jeni pjesë e bashkëpunimit edhe me besimet e tjera. A ka ndonjë ndikim politika në këtë drejtim, pra në këto besime?
Ne konsiderojmë diçka. Falë Zotit, pas rënies së komunizmit, jemi kishë e lirë në shtet të lirë. Pra, shteti e respekton kishën dhe komunitetet e tjera fetare, kisha respekton shtetin dhe logjikisht harmoninë me komunitetet e tjera fetare. Është normale që kemi situata të së kaluarës që kanë lënë pasoja për kishën dhe për komunitetet e tjera fetare, që janë p.sh., një ndër temat kryesore që po përpiqemi ta zgjidhim, është ajo e aspektit të rikthimit që ishin pronat e kishës ose pronat e enteve të tjera fetare. Pra janë ca situata që ne, në një bashkëbisedim, në një dialektikë konstruktive, po bashkëpunojmë për t’i zgjidhur.
Lumturimi i 38 Martirëve të Kishës Katolike besoj që ka qenë një moment solemn për besimtarët katolikë në Shqipëri, në mënyrë të veçantë. A mendoni se është kryer mjaftueshëm detyra ndaj tyre? Po them nga shteti shqiptar, nga strukturat, nga institucionet?
Unë mendoj që shumë është për t’u bërë, por dua të them që është bërë më shumë sesa është bërë në vendet e tjera të Lindjes. Ok? Kjo është shumë themelore. Logjikisht kemi nevojë për pastrimin e kujtesës, kemi nevojë që edhe të pranohet që është konsumuar një padrejtësi ndaj këtyre martirëve dhe të tjerëve, që për fe e atdhe janë vrarë. Kemi nevojë që kush e ka pasur këtë përgjegjësi ose vetë shteti, të dallojë që është konsumuar një dramë jo nga ky shtet, jo nga kjo qeveri, por nga ajo e përpashmja, por është konsumuar një dramë. Pra mea culpa është gjithmonë që pajton pastaj.
Kush do ta bëjë këtë mea culpa?
Këtë mea culpa në njëfarë mënyre, në mënyrë institucionale, ta bëjnë ata që kanë përgjegjësi dhe që sot nganjëherë ndoshta manifestohen si nostalgjikë të asaj që ka qenë.
Dolët aty ku unë doja t’ju pyesja. Ditët e fundit po flitet shumë për dekomunistizimin, për shkak të një fotoje të ish-diktatorit, për shkak të momenteve historike në Shqipëri si 28-29 Nëntori, Çlirimi i Shqipërisë dhe kërkohet që të miratohet një paketë në parlament për këtë çështje, të paktën, nga opozita në parlament. A mendoni se ka ende elementë, të cilët vërtet janë shqetësues në realitetin shqiptar, pra të shfaqjes së fotos së diktatorit apo simbolikave të komunizmit. Pra, a ka rrezik?
Do ta ndaja këtë përgjigje në dy pjesë. Kemi protagonistë që kanë nevojë nganjëherë të jenë në qendër të vëmendjes. Ok? Por realiteti shqiptar nuk është ky në jetën e përditshme, kështu që këta pastaj, pas ca momentesh ekzaltimi mbaron aty. Kemi një problem më dramatik që nuk është në aspektin institucional, por është në aspektin njerëzor. Unë e kam thënë edhe njëherë tjetër. Një ndër artistët më të mëdhenj italianë, Beninji, në këtë kontekst kaq të mrekullueshëm që pati bërë, të 10 Urdhërimeve, në një program show televiziv shumë të bukur, duke shpjeguar mbi daljen e popullit të zgjedhur, pra të Izraelit, nga toka e skllavërisë së Egjiptit, tha: “Izraeli doli nga skllavëria e Egjiptit, por skllavëria e Egjiptit nuk doli nga zemra vet”. Edhe unë e kam parë këtë në njëfarë mënyre, pra në analogji me ne. Ne kemi dalë nga diktatura e komunizmit, por akoma komunizmi në stilin, në mentalitetin, në pasojat, në gërmadhat e veta, akoma nuk ka dalë nga ne. Por kjo është edhe fiziologjike. Për këtë jemi së bashku, për këtë që janë shumë themelore institucionet fetare, që të sjellin atë liri dhe atë mentalitet të ri, atë risi që kemi nevojë.
A do shumë kohë që ky mentalitet komunist të dalë nga shpirti i shqiptarëve? E shihni të largët këtë moment?
Ne nganjëherë krahasohemi me shtetet e tjera të Lindjes, por harrojmë që çfarë ka ndodhur në Shqipëri, që mund ta quaja siç është sot Koreja e Veriut, nuk ka ndodhur në shtetet e tjera të Lindjes. Pra, duhet ca kohë, por duhet edhe durim nga ana jonë. Nuk mund të bëhet me dhunë, nuk mund të bëhet me imponim, por bëhet vetëm me veprat e dashurisë, siç na e ka treguar Nënë Tereza.
Jemi para Krishtlindjeve. Ju keni marrë një detyrë shumë të rëndësishme të Kishës Katolike në Shqipëri. Sigurisht organizohet festa e madhe e lindjes së Krishtit nga kisha, por sigurisht nga besimtarët që e presin. Një urim që keni për besimtarët, por jo vetëm për besimtarët katolikë, por për të gjithë shqiptarët në këtë vigjilje të Krishtlindjeve. Nuk jemi shumë larg.
Ju falënderoj për këtë moment sepse në fakt jemi në kohën e ardhjes, që na përgatit për Krishtlindjet dhe thuhet kur lind jezusi, që vjen Princi i Paqes. Nuk kemi nevojë vetëm për një paqe të jashtme fasadash sepse nganjëherë është një heshtje që bën zhurmë, por për paqen e zemrave që Krishti të vijë në zemrat e të gjithë neve, të gjithë popullit shqiptar, me një paqe që ndërton të ardhmen, me një paqe që shtrin dorën ndaj tjetrit, me një paqe që fal, me një paqe që rekuperon sensin e familjes, e jetës, sensin e dashurisë për vendin dhe për njëri-tjetrin.
Dhe me sa duket, ju e keni pritur me shumë paqe edhe vendimin e Papa Françeskut për drejtimin e arqipeshkvisë.
Absolutisht. Paqja është një dhuratë e Zotit. Paqja nuk ndërtohet vetëm me forcat njerëzore. E shohim, sa e sa tentativa janë bërë për paqen në Lindjen e mesme dhe gjithmonë aty e shohim sa të vdekur çdo ditë. Paqja është falë njerëzve vullnetmirë mbi tokë dhe Zoti na ndriçon dhe na dhuron. Është një dhuratë e Zotit paqja.
Imzot Arjan Dodaj, faleminderit për këtë intervistë!
Faleminderit juve, për prezencën tuaj!
Ishim me kreun e Kishës Katolike në Shqipëri, në një intervistë
Jo, jo, të lutem.
E arqipeshkvisë.
Me kreun e kishës katolike në Tiranë-Durrës.
Ok, në Shqipëri e themi për shkak të
Jo, mos e thuaj në Shqipëri, të lutem, se unë duhet të respektoj bashkëvëllezërit e mi ipeshkvij, që janë krerë në kishat e tyre.
Ok, dakord, ishim me kreun e kishës katolike Tiranë-Durrës dhe kemi folur besoj gjatë për këtë detyrë fisnike që ka marrë në drejtimin e kësaj kishe.
Faleminderit!
