Një rrjet i fshehtë i financuar nga Rusia po përpiqet të prishë zgjedhjet demokratike të ardhshme në një shtet të Evropës Lindore, ka zbuluar BBC.
Duke përdorur një gazetare të fshehtë, BBC zbuloi se rrjeti u premtonte pagesa pjesëmarrësve nëse postonin propagandë pro-ruse dhe lajme të rreme që minojnë partinë në pushtet pro-BE të Moldavisë përpara votimit parlamentar të vendit më 28 shtator.
Pjesëmarrësit paguheshin të gjenin mbështetës të opozitës pro-ruse të Moldavisë për t’i regjistruar fshehurazi — si edhe për të kryer një të ashtuquajtur sondazh. Kjo u bë në emër të një organizate jo ekzistente, duke e bërë atë të paligjshme. Rezultatet e kësaj përzgjedhjeje të njëanshme, sugjeroi një organizator i rrjetit, mund të hidhnin bazat për të vënë në dyshim rezultatin e zgjedhjeve.
Rezultatet e të ashtuquajturit anketim, që sugjerojnë se partia në pushtet do të humbasë, janë publikuar tashmë në internet.
Në fakt, sondazhet zyrtare sugjerojnë se Partia e Veprimit dhe Solidaritetit (PAS) e themeluar nga Presidentja Maia Sandu është aktualisht përpara Bllokut Elektoral Patriotik pro-rus (BEP).
Janë gjetur lidhje mes rrjetit të fshehtë dhe oligarkut moldav Ilan Shor — i sanksionuar nga SHBA për “operacionet e ndikimit të dëmshëm të Kremlinit” dhe tani i arratisur në Moskë. Edhe Mbretëria e Bashkuar e ka sanksionuar për korrupsion.
U gjetën gjithashtu lidhje mes rrjetit dhe një organizate jofitimprurëse (OJQ) të quajtur Evrazia.
Evrazia ka lidhje me z. Shor dhe u sanksionua nga Mbretëria e Bashkuar, SHBA dhe BE për akuzat se u ka dhënë ryshfet qytetarëve moldavë që të votonin kundër anëtarësimit në BE vitin e kaluar. Referendumi për anëtarësim kaloi, por me një diferencë shumë të vogël.
“Në 2024 fokusi i [fushatës së Ilan Shor-it] ishte paraja. Këtë vit fokusi është dezinformimi,” i tha Shërbimit Botëror të BBC-së shefi i policisë së Moldavisë, Viorel Cernauteanu.
I kërkuam Ilan Shor-it dhe Evrazias të përgjigjen ndaj gjetjeve të hetimit tonë — ata nuk dhanë një përgjigje.
Moldavia mund të jetë e vogël, por e shtrirë mes Ukrainës dhe Rumanisë anëtare të BE-së, ka rëndësi strategjike si për Europën ashtu edhe për Kremlinin, thonë ekspertët.
Shërbimi Botëror infiltroi rrjetin — i koordinuar në aplikacionin e mesazheve Telegram — përmes një lidhjeje që na u dërgua nga një sinjalizues.
Kjo na dha një pasqyrë thelbësore se si funksionon një rrjet propagande antidemokratike.
Reporterja jonë e fshehtë, Ana, dhe 34 rekrutë të tjerë, u kërkuan të merrnin pjesë në seminare sekrete online të cilat do të "përgatisnin operativë". Me tituj si “Si të kalosh nga kuzhina jote në lider kombëtar”, ato dukeshin se shërbenin si proces verifikimi. Ana dhe të tjerët duhej të kalonin rregullisht teste mbi atë që kishin mësuar.
Më pas reporterja jonë u kontaktua nga një koordinatore e rrjetit e quajtur Alina Juc. Profili i saj në rrjetet sociale thotë se ajo është nga Transnistria, një rajon separatist në lindje të Moldavisë besnik ndaj Moskës, dhe Instagrami i saj tregon se ka bërë disa udhëtime në Rusi gjatë viteve të fundit.
Znj. Juc i tha Anës se do të paguhej 3,000 lei moldavë (170 dollarë, 125 £) në muaj për të prodhuar postime në TikTok dhe Facebook në prag të zgjedhjeve, dhe se paratë do t'i dërgoheshin nga Promsvyazbank (PSB) - një bankë shtetërore ruse e sanksionuar, e cila vepron si banka zyrtare për ministrinë ruse të mbrojtjes dhe është aksionare në njërën nga kompanitë e Ilan Shor.
Ana dhe rekrutët e tjerë u trajnuan të prodhonin postime në rrjetet sociale duke përdorur ChatGPT. U tha se përmbajtja “tërheq njerëzit nëse fotografia përmban pak satirë… mbi realitetin”, por se duhej shmangur tepër përdorimi i IA që postimet të duken “organike”.
Brenda grupit të Telegramit, Ana dhe BBC patën akses në udhëzimet e mëparshme të lëshuara për pjesëmarrësit. Fillimisht, atyre u ishte kërkuar të bënin postime patriotike për figura historike të historisë moldave — por gradualisht kërkesat u bënë hapur politike.
Anës iu kërkua të postonte pretendime të pabazuara — përfshirë se qeveria aktuale e Moldavisë po planifikon të falsifikojë rezultatet e zgjedhjeve, se anëtarësimi i mundshëm i Moldavisë në BE kushtëzohet nga qytetarët e saj të bëhen LGBTQ+, dhe se Presidentja Sandu po lehtëson trafikimin e fëmijëve.
Një shembull i udhëzimeve të lëshuara nga rrjeti për të krijuar dezinformim - u thotë pjesëmarrësve të ndajnë fraza të pabazuara si "Regjimi i [Presidentit] Sandu përdor fëmijët si monedhë jetese" dhe "SanduPAS [një referencë për partinë në pushtet] është e përfshirë në trafikimin e qenieve njerëzore".
Fushatat në rrjetet sociale tani janë shpesh qendrore për zgjedhjet kombëtare. Ne monitoruam postimet në rrjetet sociale që mbështesnin partinë në pushtet PAS të Moldavisë, por nuk zbuluam asnjë fushatë të dukshme dezinformimi.
Gjatë gjithë ushtrimit tonë të fshehtë me rrjetin, ne ndamë vetëm postime që ishin faktikisht të sakta dhe e kufizuam numrin e tyre.
Donim të zbulonim kush tjetër ishte në rrjet, pasi kishim prova se ai përbëhej nga disa grupe të ngjashme me atë që infiltruam. Kërkuam për shenja aktiviteti të ngjashëm në llogari të tjera që mund t’i monitoronim përmes aksesit tonë në Telegram.
Përfundimisht, rrjeti përbëhet të paktën nga 90 llogari në TikTok — disa të maskuara si media lajmesh — të cilat kanë postuar mijëra video me gjithsej më shumë se 23 milion shikime dhe 860,000 pëlqime që nga janari. Popullsia e Moldavisë është vetëm 2.4 milionë.
Gjetjet tona i ndamë me laboratorin DFRLab me bazë në SHBA, dhe ata na thanë se analiza e tyre tregon se rrjeti mund të jetë edhe më i madh. Rrjeti më i gjerë ka grumbulluar më shumë se 55 milionë shikime dhe mbi 2.2 milionë pëlqime në TikTok që nga janari, zbuloi DFRLab.
Rrjeti nuk postonte vetëm dezinformim. Znj. Juc i ofroi gjithashtu Anës 200 lei moldavë (12 dollarë, 9 £) në orë në para të gatshme për të kryer sondazhe jozyrtare, duke intervistuar njerëz në kryeqytetin e Moldavisë për kandidatët e preferuar në zgjedhje.
Përpara se të kryenin këtë detyrë, pjesëmarrësit u trajnuan se si t’i ndikojnë në mënyrë të nënkuptuar ata që po anketoheshin.
Atyre u kërkua gjithashtu të regjistronin fshehurazi të intervistuarit që thoshin se mbështesnin opozitën pro-ruse.
Znj. Juc zbuloi se kjo bëhej për të “parandaluar manipulimin e votës”, duke sugjeruar se rezultatet e sondazhit dhe regjistrimet e fshehta do të përdoren, në rast fitoreje të PAS-it, si prova të supozuara se ajo ka fituar në mënyrë të padrejtë.
Provueshmëria jonë sugjeron gjithashtu se rrjeti të cilit iu bashkua reporterja jonë po financohet nga Rusia. Ana dëgjoi — dhe filmoi — Alina Juc në telefon duke kërkuar para nga Moska.
“Dëgjo, a mund të sillni para nga Moska… thjesht duhet t’u jap rrogat njerëzve të mi,” e filmuam teksa thoshte.
Nuk ishte e qartë kush do t’ia dërgonte paratë, por kemi gjetur lidhje mes rrjetit dhe Ilan Shor-it përmes OJQ-së Evrazia.
Ilan Shor-i dhe Evrazia nuk iu përgjigjën gjetjeve të hetimit tonë.
BBC gjeti foto të mbikëqyrëses së Anës, Alina Juc, në faqen e internetit të Evrazias — dhe një nga grupet e Telegramit ku u shtua Ana quhej “Udhëheqësit e Evrazias.”
Ministria e Jashtme e Mbretërisë së Bashkuar thotë se Evrazia vepron "në Moldavi në emër të oligarkut të korruptuar në arrati Ilan Shor... për të destabilizuar demokracinë moldave". I kërkuam Alina Juc të komentonte mbi gjetjet tona — ajo nuk u përgjigj.
TikTok tha se kishte zbatuar masa shtesë sigurie dhe mbrojtjeje përpara zgjedhjeve dhe vazhdoi të "kundërshtonte në mënyrë agresive sjelljen mashtruese". Pronari i Facebook-ut, Meta, nuk iu përgjigj gjetjeve tona.
Ambasada ruse në Mbretërinë e Bashkuar mohoi përfshirjen në lajme të rreme dhe ndërhyrje zgjedhore dhe pretendoi se ishte BE-ja ajo që kishte ndërhyrë në zgjedhjet e Moldavisë./BBC
Komente
