Janë të lirë (kushtojnë rreth 20,000 dollarë secili), të lehtë (modelet më të fundit janë bërë madje prej polistireni), vdekjeprurëse (vrasin civilë dhe personel ushtarak çdo ditë në Ukrainë). Qoftë bombardimi i qyteteve ukrainase, objektivave ushtarake ruse dhe tani edhe territorit të NATO-s, lufta tani është sinonim i droneve.
Pasi u mbyll monopoli iranian dhe turk, rusët nisën të prodhojnë modele të reja më të lira, por po aq vdekjeprurëse. Tani në qiell mbizotërojnë Geran (analogët rusë të iranianëve Shahed), Garpiya (të realizuar me përbërës kinezë) dhe Gerbera (decoy, pra “eska” me kosto të ulët që imitojnë Shahed në radarë, por mbajnë pak ose aspak eksploziv, të destinuar për të dobësuar raketat interceptuese të shtrenjta të Ukrainës). Modelet e para të prodhuara nga Teherani ishin të bardha; në formën e tyre aktuale, Shahed-ët me kosto të ulët maten afërsisht 3.3 metra, dhe pavarësisht se peshojnë 180 kilogramë, ato lëvizin pothuajse në mënyrë të padukshme nëpër qiellin e natës, të mbështjella me trupa të zinj prej fibre karboni për të shmangur radarët.
Gjatë vitit të kaluar, teknikët ukrainas kanë identifikuar të paktën pesë lloje koka lufte, mes tyre ngarkesa termobarike, ndezëse dhe me shpërthim të lartë në kontenitorë çeliku të fragmentuar me peshë të ndryshme. Disa mostra të analizuara këtë pranverë arrinin deri në 90 kilogramë. Tani dronët e carit janë të pajisur me modemë dhe karta SIM ukrainase që lidhen me rrjetet celulare; modelet më të reja kanë më shumë se një, për të kaluar në një numër të ri telefoni në rast të ndërprerjes së lidhjes. Kështu, ndërhyrja me teknikat e “jamming” është bërë gjithnjë e më e vështirë.
Pasi morën projektet iraniane, për t’i prodhuar me mijëra çdo muaj, Rusia ndërtoi një fabrikë gjigante në Tatarstan ku punëson fuqi punëtore të lirë (kryesisht gra të huaja dhe studentë) dhe hapi një linjë të re prodhimi pranë impiantit elektromekanik të Izhevskut, ku prodhohen tashmë dronët Garpiya. Çelësi i gjithçkaje janë kostot. Modelet e prodhimit rus Geran-1 (i njohur edhe si Shahed 131) dhe Geran-2 (Shahed 136) kushtojnë mes 20 mijë dhe 50 mijë dollarë. "Në vitin 2022, Rusia paguante mesatarisht 200 mijë dollarë për një dron të këtij lloji", shpjegon për Corriere një burim i inteligjencës së Mbrojtjes ukrainase. Një zero më shumë. "Në 2025, kjo shifër ka rënë në rreth 70 mijë dollarë", falë prodhimit në shkallë të gjerë. Për krahasim, një raketë interceptuese tokë-ajër e vetme mund të kushtojë mbi 3 milionë dollarë. Me fjalë të tjera: sot është më lirë të bombardosh sesa të mbrohesh.
Jo rastësisht, sipas një llogaritje nga Qendra për Studime Strategjike dhe Ndërkombëtare, nga fillimi i vitit Rusia ka kryer të paktën 37 mijë sulme ajrore kundër Ukrainës. Dhe rritja — e konfirmuar nga Instituti për Studimin e Luftës (ISW) — është regjistruar pas rifillimit të bisedimeve dypalëshe mes Ukrainës dhe Rusisë në Stamboll, Turqi, më 15 maj.
Mes janarit dhe majit 2025, sulmet me dronë rusë kishin një mesatare prej rreth 120 në ditë. Nga maji deri në gusht, mesatarja ishte 185. Një rritje e konsiderueshme, nëse mendojmë se në fillim të luftës salvat e raketave dhe dronëve më masive lëshoheshin vetëm një herë në muaj. Kjo, nga këndvështrimi thjesht ushtarak, do të thotë se rifillimi i negociatave mes Moskës dhe Kievit ka pasur një efekt të vetëm: shtimin e sulmeve mbi objektivat civilë në Ukrainë.
Ndërsa për sulmin në Poloni, sipas ekspertit ushtarak ukrainas Ivan Stupak, është e mundur që dronët e përdorur të mos kenë qenë luftarakë, por të dizajnuar enkas për të fluturuar mbi territorin polak për të testuar sistemet e sigurisë. Stupak, ish-agjent i shërbimeve të sigurisë ukrainase, shpjegon se sulmi mund t’i ketë mundësuar Rusisë të gjurmojë sekuencën e përgjigjeve radar të Polonisë dhe të vëzhgojë cilët avionë u ngritën në ajër.
Kirill Shamiev, studiues në Këshillin Evropian për Marrëdhëniet me Jashtë, shton se sulmi "është një sinjal se situata mund të përshkallëzohet në një rrjedhë të rregullt dronësh rusë “shëtitës”, të bërë prej druri dhe shiritash ngjitës, drejt aeroporteve polake e baltike dhe qendrave të tjera logjistike". Strategjia? "Të tregojë se Moska mund ta përkeqësojë ndjeshëm jetën e europianëve pa kaluar pragun e perceptuar të një përshkallëzimi ushtarak, duke ofruar njëkohësisht “koncesione” në këmbim të “kuptimit” europian për interesat e Moskës në Ukrainë", shkruan Shamiev.
Sigurisht, dronët nuk janë protagonistë vetëm të konfliktit mes Ukrainës dhe Rusisë. "NATO me gjasë do të përfundojë duke përdorur dronë në shkallë të gjerë. Jo si Rusia dhe Ukraina, sepse ne kemi investuar në këto forca ajrore gjigante që mund të godasin me fuqi dhe shpejtësi të madhe, por si shtesë", shpjegon Robert Tollast, studiues pranë Institutit Mbretëror të Shërbimeve të Bashkuara.
Tajvani po vlerëson tashmë zhvillimin e një numri të madh dronësh sulmues me kosto të ulët. Edhe aktorët jo-shtetërorë, si kartelet e drogës, mbështeten gjithnjë e më shumë te dronët për aktivitetet e tyre. Një sfidë për të gjitha ushtritë e botës që nuk kanë mbajtur ritmin./Corriere della sera
Komente
