Presidenti Donald Trump dje , duke udhëtuar me aeroplan për në Florida, ka firmosur një urdhër ekzekutiv që kërkon ndërprerjen e menjëhershme të çdo forme financimi publik, të drejtpërdrejtë ose të tërthortë, për dy rrjetet kryesore të transmetimit publik në Shtetet e Bashkuara: Shërbimi Kombëtar i Radios Publike (National Public Radio – NPR) dhe Shërbimi i Transmetimit Publik (Public Broadcasting Service – PBS).
Sipas dokumentit zyrtar të shpërndarë nga Shtëpia e Bardhë, Korporata për Transmetimin Publik (Corporation for Public Broadcasting – CPB) urdhërohet të anulojë çdo fond ekzistues dhe të mos japë fonde të reja për NPR dhe PBS, “në maksimumin e mundësive që lejon ligji”. Urdhri, gjithashtu, i kërkon të gjitha agjencive federale të ndërpresin çdo lloj financimi për këto rrjete dhe të shqyrtojnë grantet dhe kontratat ekzistuese për përputhje me vendimin.
Në një postim në rrjetet sociale, Trump u shpreh në mënyrë të drejtpërdrejtë: “REPUBLIKANËT DUHET T’I NDËRPRITIN FONDET DHE TË SHKËPUTEN KREJTËSISHT NGA NPR & PBS, KËTO ‘MONSTRA TË MAJTA QË PO DËMTOJNË VENDIN!’”
Në tekstin e urdhrit ekzekutiv thuhet se “nuk ka rëndësi cilat pikëpamje përfaqësojnë NPR dhe PBS; ajo që ka rëndësi është se asnjëra nuk ofron një pasqyrë të drejtë, të saktë dhe të paanshme të ngjarjeve aktuale për qytetarët që paguajnë taksa.” Sipas Trump, mbulimi mediatik i këtyre dy rrjeteve përmban njëanshmëri të majtë dhe, për këtë arsye, nuk duhet të financohet më me para publike.
Por urdhri është përballur menjëherë me kritika dhe ka gjasa të sfidohet në gjykatë, pasi financimi për CPB dhe, rrjedhimisht, për NPR e PBS, miratohet nga Kongresi dhe jo nga ekzekutivi. CPB është një entitet i krijuar nga ligjvënësit për të garantuar pavarësinë editoriale të transmetimit publik dhe për të shmangur ndikimet politike në përmbajtjen programore. Deri tani, Kongresi ka alokuar 535 milionë dollarë për CPB për vitin fiskal aktual dhe e ka miratuar financimin e saj deri më 30 shtator 2027.
Sipas statistikave zyrtare, NPR merr vetëm rreth 1% të buxhetit të saj nga fondet federale, ndërsa rreth 8-10% të fondeve vijnë në mënyrë të tërthortë përmes 246 institucioneve anëtare që operojnë më shumë se 1,300 stacione lokale në mbarë vendin. PBS, nga ana tjetër, mbështetet në rreth 15% të buxhetit të saj nga CPB, dhe këto fonde janë veçanërisht të rëndësishme për stacionet në zonat rurale, ku transmetimi publik është shpesh burimi i vetëm i informacionit dhe edukimit cilësor.
Përtej lajmeve, PBS njihet për ofertën e gjerë të programeve edukative, si Sesame Street, NOVA dhe Frontline, ndërsa NPR fokusohet te raportimi i thelluar, muzika dhe përmbajtja kulturore. Të dy rrjetet kanë bashkëpunuar me Komisionin Federal të Komunikimeve (Federal Communications Commission – FCC) për të garantuar se përmbajtjet e tyre respektojnë ligjet që ndalojnë reklamat komerciale në transmetimin publik.
Aktualisht, FCC ka nisur një hetim për të përcaktuar nëse “mesazhet nënshkruese” të korporatave që sponsorizojnë programe te NPR dhe PBS shkelin ligjet për reklamat. Ndërkohë, Trump ka tentuar të shkarkojë tre nga pesë anëtarët e Bordit Drejtues të CPB, veprim që është kundërshtuar nga korporata përmes një padie, me pretendimin se veprime të tilla tejkalojnë kompetencat e presidentit sipas ligjit federal dhe vendimeve të mëparshme të Gjykatës së Lartë.
Në thelb të debatit qëndron pyetja: Çfarë roli duhet të luajë transmetimi publik në një demokraci? Për shumë vëzhgues, NPR dhe PBS janë ndër institucionet më të besueshme në mjedisin gjithnjë e më të politizuar të medias amerikane. Ata ofrojnë informacion pa pagesë për mbi 99% të popullsisë dhe janë pjesë kyçe e infrastrukturës së reagimit ndaj fatkeqësive në shumë shtete. Në mungesë të tyre, miliona qytetarë do të mbeteshin pa akses në lajme të paanshme, edukim për fëmijë dhe programe kulturore që nuk drejtohen nga tregu.
Në një kohë kur dezinformimi përhapet me shpejtësi nëpër rrjetet sociale dhe besimi në mediat komerciale është në rënie, forcimi i medias publike shihet nga shumë analistë si thelbësor për shëndetin demokratik të vendit. Vendimi i 1 majit nga Presidenti Trump shihet si një përpjekje për të politizuar informacionin publik dhe për të dëmtuar institucionet që përfaqësojnë një zë të pavarur për qytetarët amerikanë.
Nëse ky urdhër zbatohet plotësisht, ai nuk do të ndikojë vetëm NPR dhe PBS — ai do të vendosë një precedent të rrezikshëm për ndërhyrjen politike në lirinë e fjalës dhe të shtypit në Shtetet e Bashkuara.
Komente
