Myslimanët ujgurë në Stamboll akuzojnë zyrtarët kinezë për kryerjen e gjenocidit, torturës, përdhunimit dhe krimeve kundër njerëzimit. Burrat etnikë ujgurë mbajnë shenja proteste jashtë gjykatës në Stamboll, Turqi me një tabelë ku shkruhej: 'Zyrtarët kinezë të KKP-së duhet të gjykohen'
Avokati Gulden Sonmez tha të martën se ishte e nevojshme sepse organet ndërkombëtare nuk kishin vepruar kundër autoriteteve kineze, të cilat janë akuzuar për lehtësimin e punës së detyruar duke mbajtur rreth një milion ujgurë dhe pakica të tjera kryesisht myslimane në kampe që nga viti 2016. Kina fillimisht e mohoi ekzistencën e kampeve, por që atëherë ka thënë se ato janë qendra profesionale dhe janë krijuar për të luftuar ekstremizmin. Ajo mohon të gjitha akuzat për abuzim.
Rreth 50,000 ujgurë – me të cilët turqit ndajnë lidhje etnike, fetare dhe gjuhësore – besohet se banojnë në Turqi, diaspora më e madhe ujgure jashtë Azisë Qendrore. Ankesa u depozitua të martën në Zyrën e Kryeprokurorit të Stambollit. Ambasada e Kinës në Turqi dhe zyra e prokurorit nuk iu përgjigjën menjëherë kërkesave për koment.
“Gjykata penale ndërkombëtare duhet ta kishte filluar tashmë këtë gjyq, por Kina është anëtare e Këshillit të Sigurimit të Kombeve të Bashkuara dhe nuk duket e mundur brenda kësaj dinamike,” tha Sonmez jashtë gjykatës kryesore të qytetit.
Rreth avokatit ishin më shumë se 50 persona që mbanin fotografi të familjarëve të zhdukur dhe tabela që kërkonin ndjekjen penale të zyrtarëve kinezë. Disa valëvitën flamujt bardhë e kaltër të lëvizjes për pavarësi të Turkestanit Lindor, një grup që Pekini ka thënë se kërcënon stabilitetin e rajonit të tij në perëndim të Xinjiang. Ankesa lidhej me 116 persona për të cilët ankuesit thanë se janë ende të ndaluar në Kinë dhe u ngrit kundër 112 personave, duke përfshirë anëtarë të Partisë Komuniste Kineze, drejtorë dhe oficerë në kampet e punës.
“Legjislacioni turk njeh juridiksion universal. Tortura, gjenocidi, përdhunimi [dhe] krimet kundër njerëzimit mund të ndiqen penalisht në gjykatat turke dhe kriminelët mund të gjykohen”, tha Sonmez.
Medine Nazimi, një nga ata që ka bërë kallëzim penal, tha se motra e saj ishte marrë në vitin 2017 dhe që atëherë nuk ishte dëgjuar më.
“Unë dhe motra ime jemi shtetas turq, prandaj dua që qeveria ime ta shpëtojë motrën time,” tha Nazimi.
Disa nga ujgurët që jetojnë në Turqi kanë kritikuar qasjen e Ankarasë ndaj Kinës pasi të dy vendet ranë dakord për një traktat ekstradimi. Ministri i Jashtëm i Turqisë tha në mars se marrëveshja ishte e ngjashme me atë që Ankaraja ka me shtetet e tjera dhe mohoi se do të çonte në kthimin e ujgurëve në Kinë. Disa liderë të opozitës turke kanë akuzuar qeverinë se ka shpërfillur të drejtat e ujgurëve në favor të interesave të tjera me Kinën, gjë që qeveria e mohon.
Presidenti Recep Tayyip Erdogan i tha homologut të tij kinez Xi Jinping në korrik se ishte e rëndësishme për Turqinë që myslimanët ujgurë të jetonin në paqe si "qytetarë të barabartë të Kinës", por tha se Turqia respekton sovranitetin kombëtar të Kinës. Ekspertët e OKB-së dhe grupet e të drejtave vlerësojnë se më shumë se një milion njerëz, kryesisht nga ujgurët dhe pakicat e tjera myslimane, janë arrestuar vitet e fundit në kampet në Xinjiang.
