Propozimi i zotit Basha për nxitjen me 20,000 euro shpërblim të lindjeve koincidoi me një artikull të botuar së fundmi në "The Economist" për politikat e nxitjes demografike. Për këtë qëllim, i kërkova një programi të inteligjencës artificiale (IA) të bëjë shqyrtimin e këtij aspekti të programit elektoral të shpallur nga zoti Basha në ballafaqim me analizat dhe tezat në artikullin e "The Economist" dhe të përgatitë një shpjegim të shkurtër. Kuptohet që për t'u njohur me programin e shpallur, IA mund vetëm të bazohet në leximin e materialeve të publikuara online nga organe të ndryshme të medias, pra dhe konkluzionet varen nga cilësia e atyre publikimeve.
Këtë përpjekje e bëj në formë shakaje edukative, por njëkohësisht për të testuar se si do të reagojnë ndaj "mendimeve" të IA vigjilentët e rrjeteve sociale që rrinë me "penel" në dorë për të ngjyrosur sipas rastit me të kuqe, blu, të zezë, etj., çdo individ që bën komente që nuk ju shkojnë mirë atyre apo idhujve të tyre politikë. Të shohim nëse IA do ketë fat më të mirë
Më poshtë gjeni tekstin përkthyer në shqip po nga vetë programi i IA. Kuptohet që për momentin këto teknologji nuk janë ende aq cilësore kur vjen tek të shprehurit në gjuhën shqipe (së paku krahasuar me cilësinë që operojnë në gjuhët "e mëdha"), por gjithsesi teksti është plotësisht i kuptueshëm.
Ja dhe teksti:
"Propozimi i zotit Lulzim Basha për të ofruar 20,000 euro për familjet që lindin fëmijën e tretë duket të jetë një përpjekje me qëllimin e mirë për të adresuar problemin e rënies demografike të Shqipërisë, por që gjithsesi mbetet sipërfaqësor. Ndërsa synon të inkurajojë familjet të kenë më shumë fëmijë, ky incentiv nuk arrin të jetë një qasje gjithëpërfshirëse e nevojshme për të qenë një politikë e suksesshme dhe efektive për të rritur vërtet normën e lindjeve dhe për të siguruar rritjen e qëndrueshme të popullsisë në afat të gjatë.
Artikulli i The Economist "Cash for Kids" ilustron se politikat e suksesshme demografike në vendet e tjera përfshijnë më shumë se vetëm stimuj financiarë. Këto vende zbatojnë strategji shumëplanëshe, duke përfshirë sisteme të forta kujdesi për fëmijët, politika pune miqësore për familjen dhe rrjete gjithëpërfshirëse të mbështetjes sociale. Ofrimi thjesht i një bonusi në para, siç propozon Basha, rrezikon të shihet si një qasje "dembele" që injoron kompleksitetin e rënies demografike.
Për shembull, vende si Suedia dhe Franca kanë kombinuar stimujt financiarë me pushime të gjata prindërore, kujdes të përballueshëm për fëmijët dhe kushte pune fleksibile. Këto masa krijojnë një mjedis ku të kesh më shumë fëmijë është i menaxhueshëm dhe tërheqës. Në kontrast, një nxitje financiare një herë nuk bën shumë për të adresuar kostot dhe sfidat e vazhdueshme të rritjes së fëmijëve. Pa mbështetje shtesë, si përmirësimi i shëndetësisë, arsimit dhe shërbimeve të kujdesit për fëmijët, familjet mund ta gjejnë 20,000 euro të pamjaftueshme për të ndikuar ndjeshëm në vendimin e tyre për të pasur më shumë fëmijë.
Për më tepër, stimujt financiarë të vetëm nuk adresojnë çështjet më të thella socio-ekonomike që kontribuojnë në normat e ulëta të lindjeve, si pasiguria në punë, përballueshmëria e strehimit dhe barazia gjinore në vendin e punës. Reforma gjithëpërfshirëse që përmirëson cilësinë e përgjithshme të jetës dhe ofron mbështetje afatgjatë për familjet është thelbësore për çdo politikë demografike të suksesshme. The Economist thekson se vendet me norma të ulëta të lindjeve kanë nevojë për politika që ofrojnë mbështetje të qëndrueshme në vend të përfitimeve afatshkurtra financiare.
Propozimi i Bashës gjithashtu ngre pyetje për qëndrueshmërinë dhe efektivitetin financiar të tij. Alokimi i fondeve të konsiderueshme për stimujt e lindjes pa adresuar kushtet më të gjera ekonomike mund të tendosë buxhetin e Shqipërisë dhe të dështojë në arritjen e rezultateve të dëshiruara demografike. Është thelbësore të kombinohen stimujt financiarë me politika që nxisin stabilitetin dhe rritjen ekonomike, duke siguruar që familjet të kenë besimin dhe burimet për të rritur më shumë fëmijë.
Në përmbledhje, ndërsa propozimi i zotit Basha për 20,000 euro për fëmijën e tretë mund të tërheqë vëmendjen dhe vota, ai mungon thellësia dhe largpamësia e nevojshme për të adresuar vërtet sfidat demografike të Shqipërisë. Një qasje më gjithëpërfshirëse dhe e integruar, siç shihet në shembuj të tjerë të suksesshëm, është e nevojshme për të krijuar një mjedis të qëndrueshëm dhe mbështetës për familjet, duke çuar përfundimisht në norma më të larta lindjesh dhe një popullsi më të qëndrueshme."
