Unë isha nxënës në shkollën fillore, në një shkollë amerikane, kur kisha dëgjuar për Doktrinën Monroe; më pas m'u kthye në vitin e fundit të gjimnazit, tani me më shumë informacion dhe kontekst të përgjithshëm. Më kujtuan këto ditë Sekretarin Amerikan të Shtetit, Marco Rubio, me një intervistë televizive dhe udhëtimin e tij të parë si shef i diplomacisë amerikane. Rubio tha në një intervistë televizive se ai është Sekretar i Shtetit në një botë multipolare, jo më Sekretar i Shtetit në një botë unipolare ku SHBA është hegjemon. Dhe në një botë shumëpolare, vazhdoi ai, ne mbrojmë sferën tonë të interesit, ashtu si të tjerët mbrojnë sferat e tyre të interesit.
Pas kësaj interviste, Rubio nisi udhëtimin e tij të parë si Sekretar Shteti, përmes Amerikës Latine, qartësisht një zonë e përcaktuar prej kohësh si një sferë interesi për Shtetet e Bashkuara. Në fakt, përcaktuar nga Presidenti Monroe në fjalimin e tij vjetor në Kongres në dhjetor 1823. Në atë kohë, Presidenti Monroe përcaktoi se cilat do të ishin skicat e përgjithshme të politikës së jashtme amerikane për gati një shekull, deri në përfshirjen e Amerikës në Luftën e Parë Botërore.
Monroe përcaktoi se hemisfera perëndimore (që në atë kohë ishte kontinenti amerikan) ishte një sferë me interes për Shtetet e Bashkuara dhe se Evropa nuk mund të ndërhynte në të; as të krijojë koloni të reja dhe as të instalojë regjime kukullash. Shtetet e Bashkuara, sipas Monroe, nuk do të ndërhynin në punët e brendshme të Evropës dhe Evropa nuk do të ndërhynte në punët e brendshme të Amerikës, e cila tani përfshin të gjithë Amerikën Veriore, Qendrore dhe Jugore.
Ky lexim i mësimeve të mia të shkollës së mesme mund të zgjerohet edhe më tej dhe të interpretohet si veprimet e administratës Trump këtë javë. Presidenti vendosi tarifa për importet nga Meksika, Kanadaja dhe Kina, dhe një mënyrë për ta interpretuar atë është se ai filloi një luftë tregtare kudo, duke filluar nga fqinjët e parë. Por luftërat kanë logjikën e tyre (a janë veprime të qëllimshme apo pasoja e veprimeve të qëllimshme) dhe kjo luftë tarifore e gjen veten në Doktrinën Monroe.
Në versionin e rinovuar të Doktrinës Monroe, dyqind vjet më vonë, bota është e ndarë në dy sfera kryesore të interesit: Shtetet e Bashkuara dhe Kina. Në logjikën e doktrinës së rinovuar, tarifat ndëshkuese ndaj Kanadasë dhe Meksikës nuk kanë pasur logjikë tregtare. Në fakt, ata do të ndëshkonin përfundimisht konsumatorin amerikan i cili do të paguante më shumë për fruta dhe perime, energji elektrike, automobila dhe shumë produkte të tjera nga Meksika dhe Kanadaja që kanë funksionuar si pjesë e një zone të tregtisë së lirë për dekada. Logjika e doktrinës së ripërtërirë Monroe është disiplina e hemisferës perëndimore - domethënë, kontinenti amerikan është sfera e interesit, e cila duhet t'i përshtatet politikës së re të ripërcaktimit të interesave amerikane. Në plan të dytë është Kina: u vendos një tarifë 10 për qind, ndërsa Meksika dhe Kanadaja u kërcënuan me 25 për qind dënim, ndër të tjera për shkak të akuzës së Presidentit Trump ndaj dy vendeve se fentanili, një drogë sintetike e prodhuar në Kinë që ka marrë përmasa epidemike, hyn në SHBA përmes Meksikës dhe Kanadasë.
Dyqind vjet më vonë, gjërat kanë ndryshuar rrënjësisht në rolin e Evropës. Në Doktrinën Monroe, Evropa ishte fuqia e madhe nga e cila Shtetet e Bashkuara u mbrojtën duke përcaktuar sferën e tyre të interesit. Në doktrinën e rinovuar, Evropa është më e dobët dhe po hyn në një fazë interesante të përcaktimit të rolit të saj përballë Shteteve të Bashkuara. Parimi i Doktrinës Monroe se Shtetet e Bashkuara nuk do të ndërhyjnë në punët e brendshme të Evropës, dyqind vjet më vonë, do të thotë diçka krejtësisht ndryshe nga parimi fillestar. Në atë kohë, ishte një pazarllëk - ju nuk ndërhyni në hemisferën time, unë nuk ndërhyj në tuajën.
Por Evropa ka mësuar pas Luftës së Dytë Botërore të jetë një pjesë e natyrshme e hemisferës perëndimore. Tani ajo duhet të provojë se i përket administratës së re amerikane. Dhe, ndonëse nuk është një fqinj, si Meksika apo Kanadaja, Evropa (në fillim BE dhe më pas të tjerët) do të detyrohet gjithashtu të tregojë aftësinë e saj për t'u përshtatur me ripërcaktimin e politikës së re amerikane. Do të ketë të paktën tre sfida të menjëhershme në këtë drejtim.
E para është balancimi i marrëdhënieve tregtare duke rritur presionin që Evropa të blejë më shumë produkte amerikane, madje edhe ato produkte që do të ndikonin negativisht në prodhimin evropian (automobila, hapësirë ajrore, teknologji dixhitale, armatime). E dyta është rritja e shpenzimeve të mbrojtjes në 5 për qind të Prodhimit Kombëtar Bruto, domethënë, për të mundësuar ushtritë evropiane të NATO-s të mbrojnë kontinentin e tyre (dhe kjo ndërkohë që lufta në kontinentin evropian, në Ukrainë, është ende në vazhdim). Dhe e treta, për të harmonizuar politikat evropiane dhe amerikane ndaj Kinës. Kjo do të thotë jo vetëm – siç ndodhi në Samitin e fundit të NATO-s në Uashington identifikimin e Kinës si një konkurrente dhe kundërshtare strategjike në fushën e sigurisë, por edhe si një konkurrente dhe kundërshtare në ekonominë globale, në sistemin e vlerave.
Tre sfidat fillestare për Evropën kanë një rëndësi të thellë, duke shtruar çështje strategjike themelore gjatë rrugës. Një, si do të ishte BE-ja (dhe Europa si kontinent) në një treg të lirë të “Hemisferës Perëndimore”, pra BE-ja me SHBA-në dhe zonat ekonomike përreth. Së dyti, a mund të ndërtohet dhe me çfarë shpejtësie “autonomia strategjike”, një ombrellë sigurie europiane brenda NATO-s, tani që ky koncept nuk është vetëm një ide europiane (franceze dhe më pas gjermane), por disi domosdoshmërisht edhe amerikane. Dhe e treta, si mund të shndërrohet çështja e marrëdhënieve ekonomike të vendeve anëtare të BE-së me Kinën në një politikë të BE-së ndaj Kinës, një politikë që përafrohet me atë amerikane? Të tre pyetjet e tejkalojnë ndjeshëm nivelin e debatit që zhvillohet brenda shoqërive evropiane apo edhe vetë BE-së.
Dhe kjo nuk është asgjë e re. Në kushte krejtësisht të ndryshme - dhe veçanërisht në raport me forca krejtësisht të ndryshme - Doktrina Monroe i çoi në befasi fuqitë evropiane. Mësimi i vitit 1823 ishte se fuqitë evropiane mësuan shpejt se nuk mund të vazhdonin më me mënyrat e vjetra. Koha e kolonizimit të kontinentit amerikan nga fuqitë evropiane kishte mbaruar dhe bashkë me të edhe bota po ndryshonte rrënjësisht. Mësimi i vitit 2025 mund të ketë pasoja po aq të mëdha strategjike: Evropa do të mësojë se nuk mund të vazhdojë me mënyrat e vjetra, koha kur përkatësia “euro-atlantike” ishte e nënkuptuar ka mbaruar. Evropa duhet ta mësojë shpejt këtë mësim historie./Koha
Komente
