Moikom Zeqo në monografinë “Lasgushi i Panjohur”, sprovë për një lexim të ri” zbulon universin e poetit, pritjet e gjithnshme për artet e bukura, ku pikturonte, mjeshtërisht shkruante këngë, bënte esetë kritike, përsiatje, filozofi, përkthime. “Lasgush Poradeci është dhe mbetet një nga lirikët më më mëdhenj të të gjitha kohrave, ai është poeti i lartësive dhe thellësive të Atdheut të tij poetik, që nuk gjë tjetër, veçse sublimim i atdheut të tij gjeografik, historik, që është Shqipëria. Poetika lasgushiane përbëhet nga letërkredencialet e kombit të tij. Të gjitha përsiatjet tona, as nuk e ndriçojnë më tepër, por as nuk e mjegullojnë tershëm figurën e poetit. Lasgushi metaforikisht është i plagosuri i madh nga dashuria”, shkruan Zeqo.
Me tej shkrimtari dhe studiuesi i njohur Zeqo shkruan se: “Nuk mund të ketë një Postskriptum Epilog për Lasgushin. Lasgushi i panjohur nuk është se bëhet në mënyrë përfundimtare i njohur. Ky akt ka të bëjë me pakufishmërinë e semiotikës letrare, madje dhe me ambiguitetin e atributeve të saj. Vepra e tij poetike është njëkohësisht e mbyllur në strukturën dorëshkrimore, e mbyllur në caqet përfudimtare të tekstit, por njëkohësisht është e hapur pafundësisht.
Botimi i këtij libri mbështetet mbi materiale krejtësisht të panjohura më parë, që lidhen me krijimtarinë e Lasgushit, por sidomos risi është optika e një rikonceptimi të vlerësimeve më adekuate të Poetikës Lasgushiane. Poeti është sematizuar si Gjeniu i Anijes, por kryemetafora e tij është Nositi domethënë pelikani, shpendi heraldik i legjendës së vetësakrifikimit, që iu jep si ushiqm zogjve të tij të uritur mishin e trupit të vet. Dhe përfytyrimi tjetër i përjetshëm i poetit është qiellorisht fluturimi i fundit i shtergut. Liqeni është sarkofagu i tij i kristaltë, por shorti i tij është përherë në kozmos.”
Moikom Zeqo që e ka njohur Lasgushin që nga viti 1967 dhe e ka takuar shpesh gjatë 20 vjetëve deri në vitin 1987, përveç dokumenteve sjell në këtë libër, kujtime histori dhe biseda të rralla. Po shkëpusim një nga kujtimet më gazmore nga libri i Moikom Zeqos:
“Nga viti 1944 deri në vitin 1987 Lasgushi jetoi kohën politike, socializmin, dhe të një triumfi të bujshëm dhe propogandistik të Realizmit Socialist, madje me struktura hierarkike tepër të ngulitura.
E kam thënë në këtë libër, se kohërat polike, të otomanizmit, të Pavarësisë, të Mbretërisë, të nazi-fashizmit dhe komunizmit nuk ishin kohërat adekuate në kuptimin doktrinor ideologjik, por dhe nga pikëpamja ekonomike sociale, kohërat e vërteta të Lasgushit.
Ai kish zgjedhur që në fillim vetëm një kohë: Kohën Poetike, ku ai kish hyrë dhe nuk mund të dilte dot më jashtë saj.
Padyshim që Lasgushi nuk e ka kuptuar dhe honepsur letërsinë e realizmit socialist, pavarësisht arritjeve të saj të pamohueshme.
Estetikisht ai qëndronte më lart, si krijuesi i një sistemi të mëvetshëm, ai qe më origjinal, më universal dhe gjithashtu shumë shqiptar.
Një shkrim i botuar në gazetën “Drita” entuziast, por dhe tejet dashamirës , ku thuhej, se socializmi i kishte përtërirë forcat dhe rinuar tërësisht shpirtin edhe një poet klasik si Lasgush Poradeci, qe më tepër një shprehje e ngrohtë nderimi për figurën e Poetit, por në të vërtetë realiteti në këtë pikë qe i papërputhshëm dhe jo identik.
Po Lasgushi e njihte frymën e kohës politike.
Kur botoi tek “Dita “ poemën për Heroin e Popullit Muharrem Collaku, që e shkroi në 1974 ,vargjet e fundit të poemës:
Lum, bre Muharrem luani,
Dif me zemër e shpirt vigani.
Gjak të rridhte jatagani
Së preri koka Gjermani.
Kryeredaktori i “Dritës” ja hoqi me të padrejtë këto vargje.
Lasgushi u rebelua dhe reagoi plot zemërim.Kam qenë i pranishëm kur erdhi në redaksi dhe pyeti pse i janë hequr vargjet,I thanë se heroi nuk luftonte me jatagan.”Po poezia ka logjikës e saj, tha Lasgushi.Pse kënga thotë dhe ju e pranoni se “Enver Hoxha e mprehu shpatën,dhe njëherë per situatën”.
Toni i Lasgushit qe plot ironi dhe sinqeritet.
Vetëm ai fliste kështu.”, shkruan Zeqo në librin “Lasgushi i panjohur”, sprovë për një lexim të ri.”