SHBA- Henry Kissinger, ish-sekretari amerikan i shtetit dhe këshilltar për sigurinë kombëtare, i cili u arratis nga Gjermania naziste në rininë e tij për t'u bërë një nga figurat më me ndikim dhe më kontrovers të politikës së jashtme në historinë amerikane, ka vdekur në moshën 100-vjeçare. Kissinger vdiq të mërkurën (29 nëntor) në shtëpinë e tij në Konektikat, sipas një deklarate nga firma e tij konsulente, Kissinger Associates.
“Henry Kissinger do të mbahet mend gjatë për arritjet e tij të shumta në avancimin e kauzës së paqes”, thuhet në deklaratë. Por ishte karakteri i tij që nuk do ta harrojmë kurrë”.
Kissinger shërbeu si diplomati më i lartë i Amerikës dhe këshilltari i sigurisë kombëtare gjatë administratave të Nixon dhe Ford. Pavarësisht se u largua nga detyra në mesin e viteve 1970, ai vazhdoi të konsultohej nga brezat e liderëve për dekada. Kissinger dominoi politikën e jashtme të SHBA në kulmin e Luftës së Ftohtë. Ai ndoqi energjikisht politikën e detentimit që shkriu marrëdhëniet me Bashkimin Sovjetik dhe Kinën. Kissinger u nderua me Çmimin Nobel për Paqe.
Ish-Presidenti i SHBA-së, Xhorxh W Bush, drejtoi homazhet, duke thënë se SHBA-ja "kishte humbur një nga zërat më të besueshëm dhe më të veçantë në çështjet e jashtme".
Vajzat e Presidentit Richard Nixon, Tricia Nixon Cox dhe Julie Nixon Eisenhower, thanë se historia e jetës së Kissinger ishte "aq unike - dhe kaq tërësisht amerikane".
Me ndikim deri në ditët e tij të fundit, për ish-hebreun pesëmbëdhjetëvjeçar që ikte nga Evropa në prag të Luftës së Dytë Botërore, bota ishte një enigmë gjigante në të cilën çdo pjesë luante një rol të rëndësishëm dhe të veçantë drejt një qëllimi të vetëm: SHBA-të si superfuqi ndërkombëtare, hjithashtu me çmimin e ndërhyrjeve realpolitike në skenën botërore, të gjykuara nga shumë si brutale dhe të paligjshme, si bombardimi dhe pushtimi i Kamboxhias dhe mbështetja për grushtin e shtetit të Augusto Pinochet-it në Kili në 1973, i cili rrëzoi Salvador Allende-n.
Në javët e fundit, që nga shpërthimi i luftës në Gaza, Kissinger nuk ka ndërhyrë asnjëherë edhe pse ishte një nga protagonistët e konfliktit të Yom Kipurit që e pa Izraelin fitues në vitin 1973. Nga angazhimet e tij të fundit ishte udhëtimi i tij në korrik të këtij viti në Kinë, ku u mirëprit nga presidenti Xi Jinping, po ashtu edhe një takim në rezidencën e ambasadorit në Uashington me kryeministren Giorgia Meloni.
I lindur në Gjermani në vitin 1923, djali i mësuesit të shkollës shkoi për herë të parë në SHBA në vitin 1938 kur familja e tij u largua nga nazistët. Ai kurrë nuk e humbi theksin e tij të lindjes bavareze. Ai u bë shtetas amerikan në vitin 1943 dhe vazhdoi të shërbejë tre vjet në ushtrinë amerikane dhe më vonë në Korpusin e Kundërzbulimit.
Pasi mori diplomën bachelor dhe master dhe një doktoraturë, ai dha mësim për marrëdhëniet ndërkombëtare në Harvard. Në vitin 1969, presidenti i atëhershëm Nixon e emëroi atë këshilltar për sigurinë kombëtare, një pozicion që i dha atij ndikim të madh mbi politikën e jashtme të SHBA.
Tetë vitet e tij si këshilltar për sigurinë kombëtare dhe sekretar i shtetit midis 1969-77 panë që SHBA përfundimisht t'i japë fund përfshirjes së saj në Luftën e Vietnamit, të hapë marrëdhëniet me Kinën dhe të sjellë një ndërprerje të armiqësive në Luftën e Yom Kippur të vitit 1973 në Lindjen e Mesme, midis Egjiptit dhe Sirisë nga njëra anë dhe Izraelit nga ana tjetër.
Në Kinë, ku Kissinger gëzonte një popullaritet të qëndrueshëm, lajmet për vdekjen e tij u shfaqën shpejt. Në Kinë ai vlerësohej shumë për kontributin e tij unik në ndihmën për vendosjen e marrëdhënieve diplomatike midis vendit dhe SHBA-së. Ai e kishte vizituar Kinën më shumë se 100 herë. Kissinger është gjithashtu i vetmi amerikan që ka komunikuar drejtpërdrejt me çdo udhëheqës kinez nga Mao Ce Duni deri te Xi Jinping.
Megjithatë, gjatë viteve, Kissinger ishte gjithashtu subjekt i kritikave të ashpra nga ata që e akuzuan atë për rivalitet me Bashkimin Sovjetik për të drejtat e njeriut dhe për mbështetjen e regjimeve represive në mbarë botën, duke përfshirë Augusto Pinochet në Kili. Kritikët e akuzuan atë për krime lufte, ai mbikëqyri bombardimet sekrete amerikane të Kamboxhias gjatë Luftës së Vietnamit, i cili vrau një numër të madh civilësh.
"Ky është një reflektim i injorancës së tyre," tha burri shteti me zërin e zhavorrit për CBS në një intervistë pak para ditëlindjes së tij të 100-të.
Në vitin 1973, atij iu dha çmimi Nobel për Paqe së bashku me Le Duc Tho të Vietnamit të Veriut. Ndërsa Kissinger u largua nga shërbimi qeveritar në 1977. Avokati i tij u kërkua nga një duzinë presidentë amerikanë, nga John F Kennedy te Joe Biden, si dhe nga ligjvënësit. Ai gjithashtu shërbeu në bordet e kompanive të ndryshme dhe ishte pjesëmarrës i forumeve të politikës së jashtme dhe sigurisë, si dhe shkroi 21 libra.
Edhe pasi mbushi 100 vjeç, Kissinger vazhdoi një jetë aktive, duke përfshirë një vizitë të befasishme këtë korrik në Pekin për të takuar presidentin kinez Xi Jinping, ku burrështetasi i moshuar u nderua megjithë një ftohje në marrëdhëniet midis Kinës dhe SHBA-së. Vizita acaroi Shtëpinë e Bardhë dhe bëri që zëdhënësi i Këshillit të Sigurisë Kombëtare, John Kirby, të ankohej se "është për të ardhur keq që një qytetar privat" kishte akses tek udhëheqësit kinezë, ndërsa qeveria e SHBA-së jo.
Gjatë një interviste me ABC në një turne librash në korrik 2022, kur ishte 99 vjeç, Kissinger u pyet nëse do të merrte mbrapsht ndonjë nga vendimet e tij.
"Unë kam menduar për këto probleme gjatë gjithë jetës sime. Është hobi dhe profesioni im," tha ai. "Dhe kështu rekomandimet që bëra ishin më të mirat për të cilat isha në gjendje".
Ai la pas gruan e tij me të cilën ishte martuar prej gati 50 vitesh, Nancy Maginnes Kissinger, si dhe dy fëmijë, Elizabeth dhe David, nga një martesë e mëparshme dhe pesë nipër e mbesa.
Kryeministri Edi Rama ka reaguar për ndarjen nga jeta të ish-sekretarit amerikan të Shtetit, Henry Kissinger duke i cilësuar librat e tij si një pasuri e paçmueshme të një urtësie të rrallë.
Ai gjithashtu shpreh mirënjohjen për bisedën e zhvilluar me Kissinger, duke e quajtur si kohë të çmuar dhe një prej bisedave më të bukura.
Reagimi i Ramës:
LAMTUMIRË BOSS
Librat Tuaj i mbeten njerëzimit si pasuria e paçmueshme e një eksperience dhe urtësie të rrallë, e do të jenë në dispozicion të kujtdo sot e gjithmonë, që do të dojë të aftësohet mbi marrëdhëniet ndërkombëtare dhe gjeopolitikën; balancat mes fuqive dhe realizmin politik në ruajtjen e paqes e në projektimin e rrugëdaljeve nga konfliktet ndërshtetërore; të menduarit strategjik dhe perspektivën afatgjatë të politikës së jashtme; rolin e shkencës joekzakte të historisë dhe rëndësinë e talentit të individit kur duhen marrë vendime përballë mjegullës së të nesërmes… Mua personalisht do të më mbetet edhe mirënjohja për kohën e çmuar që më kushtuat bujarisht, duke më dhuruar një ndër bisedat më të bukura që mbaj mend.
U prehshi në paqe Dr.Kissinger
Ish-presidenti Bamir Topi ka reaguar në lidhje me ndarjen nga jeta të ish-sekretarit Amerikan të Shtetit, Henry Kissinger në moshën 100-vjeçare. Topi thotë se bota humbi një personalitet unik në llojin e tij, duke e cilësuar ish-Sekretarin amerikan si arkitekt të paqes në botë.
Ndarja nga jeta e Henry Kissinger. Bota humbi një personalitet unik në llojin e tij. E kam admiruar gjithmonë atë njeri, qysh nga rinia ime. Arkitekt i paqes në botë dhe diplomat i nivelit më të lartë.
I privilegjuar që e kam takuar dy herë Kissinger. Ishte veçanërisht i interesuar për shqiptarët dhe njihte rolin e tyre parësor në stabilitetin ballkanik. Ngushëllimet me të sinqerta familjes e kombit amerikan për këtë burrë të madh.
Fumio Kishida
Kryeministri japonez, Fumio Kishida, nderoi sot kontributin e rëndësishëm të dhënë nga figura historike e diplomacisë amerikane, Henry Kissinger, për paqen dhe stabilitetin në Azi.
“Henry Kissinger dha një kontribut të rëndësishëm për paqen dhe stabilitetin në rajon, duke përfshirë në veçanti normalizimin e marrëdhënieve diplomatike SHBA-Kinë”, tha Kishida para gazetarëve.
Ambasadori i Kinës në SHBA, Xie Fang, e përshkroi sot vdekjen e ish-sekretarit amerikan të shtetit, Henry Kissinger, një arkitekt bashkëpunimi midis Pekinit dhe Uashingtonit në vitet 1970, si një “humbje të madhe”.
“Jam thellësisht i tronditur dhe i pikëlluar nga lajmi i vdekjes së Kissinger në moshën 100-vjeçare. Kjo është një humbje e madhe për dy vendet tona dhe për botën. Kontributi i tij në marrëdhëniet Kinë-SHBA do të mbetet në histori dhe do të mbetet përgjithmonë i gjallë në zemrat e kinezëve si një mik i vjetër i dashur", shkroi ambasadori Xie në X (ish-Twitter), në reagimin e parë zyrtar të Kinës ndaj lajmit për vdekjen e tij.
Henry Kissinger luajti një rol kyç në afrimitetin e SHBA-së me Kinën e Mao Ce Dunit (1949-1976), duke bërë udhëtime tepër sekrete në Pekin për të organizuar vizitën historike të ish-presidentit amerikan Richard Nixon në kryeqytetin kinez në 1972. Kjo qasje i dha fund izolimit të gjigantit aziatik dhe kontribuoi në ngritjen e shpejtë të fuqisë së tij në skenën botërore, mbi të gjitha në nivelin e ekonomisë.
Henry Kissinger, i cili festoi 100-vjetorin e lindjes në maj, vazhdoi të ishte një bashkëbisedues i privilegjuar me shumë njerëz të fuqishëm të botës, edhe pse kishte dekada që ai nuk ishte më në krye të politikës së jashtme amerikane. Në korrik, kur ai shkoi në Pekin dhe u prit nga presidenti i Kinës, Xi Jinping e quajti atë një “diplomat legjendar”.
Heinz Alfred Kissinger lindi në një familje hebreje të klasës së mesme në Bavari më 27 maj 1923. Ai u arratis nga Gjermania naziste, dhe bashkw me familjen iu bashkuan komunitetit gjermano-hebre në Nju Jork në 1938.
Ai u thirr në ushtri në shkollën e mesme dhe u caktua në këmbësorinë, ku truri dhe aftësitë e tij gjuhësore u përdorën nga inteligjenca ushtarake. Në moshën 23-vjeçare, atij iu dha një ekip për të gjuajtur ish-oficerët e Gestapos, me fuqi absolute për të arrestuar të dyshuarit.
Në SHBA ka studiuar shkenca politike në Universitetin e Harvardit. Ai fitoi popullaritet me librin e tij Lufta Bërthamore dhe Politika e Jashtme, botuar në 1957, i cili promovoi përdorimin e kufizuar të raketave atomike.
Me Luftën e Ftohtë në kulmin e saj, Kissinger u bë Këshilltar i Sigurisë Kombëtare nën Presidentin Richard Nixon në 1968. Politika e Kissinger-it ndihmoi në zbutjen e tensioneve midis SHBA-së dhe Kinës, duke çuar në udhëtimin historik të Nixon në Kinë në 1972.
Më vonë, ai negocioi tërheqjen ushtarake amerikane nga Vietnami i Jugut, duke i dhënë atij Çmimin Nobel për Paqe së bashku me Le Duc Tho të Vietnamit të Veriut.
Ai mbështeti Nixonin dhe sulmet me bombardime në Kamboxhia neutrale. Politika rezultoi në vdekjen e dhjetëra mijëra civilëve. Dituria e tij diplomatike ndihmoi në arritjen e një armëpushimi pas luftës arabo-izraelite të vitit 1973.
Kissinger shpejt u bë i njohur për stilin e tij Realpolitik. Pas zgjedhjes së marksistit Salvador Allende, CIA kreu operacione të fshehta në Kili për të mbrojtur interesat e SHBA dhe për të rrëzuar qeverinë e re. Kissinger kryesoi komitetin që autorizoi veprimin. Dhe, në vitet e mëvonshme, vetë Kissingeri do të ndiqej nga një numër gjykatash që hetonin abuzimin e të drejtave të njeriut dhe vdekjet e shtetasve të huaj nën regjimin ushtarak.
Gjithmonë me ndikim, ai e informoi Donald Trump për çështjet e jashtme pas zgjedhjes së tij në 2017 - duke sugjeruar, ndër të tjera, pranimin e pushtimit të Krimesë nga Vladimir Putin.
Për shumë njerëz, ai mbeti i pafalshëm për ndjekjen e tij të vetme të interesave të SHBA-së.
“Një vend që kërkon përsosmëri morale në politikën e tij të jashtme”, deklaroi ai dikur, “nuk do të arrijë as përsosmërinë dhe as sigurinë”.
Ish-presidenti George W Bush ka udhëhequr homazhet për Kissinger.
Në një deklaratë të lëshuar përmes fondacionit të tij, ai tha se Amerika ka "humbur një nga zërat më të besueshëm dhe më të veçantë në çështjet e jashtme".
"Unë kam admiruar prej kohësh njeriun që iku nga nazistët si një djalë i ri nga një familje hebreje, dhe më pas i luftoi ata në Ushtrinë e Shteteve të Bashkuara.
“Kur më vonë u bë Sekretar i Shtetit, emërimi i tij si një ish-refugjat tregoi po aq për madhështinë e tij sa për madhështinë e Amerikës.
"Ai ka punuar në administratat e dy presidentëve dhe ka këshilluar shumë të tjerë. Unë jam mirënjohës për atë shërbim dhe këshillë, por jam shumë mirënjohës për miqësinë e tij."
Bush tha se atij dhe gruas së tij do t'i mungonte mençuria, sharmi dhe humori i Kissinger-it.
Presidenti i SHBA Gerald Ford (në mes) shikon ndërsa Mao Ce Duni dhe Kissinger shtrëngojnë duart gjatë një vizite në Pekin në 1975
Megjithëse Kissingeri kishte një reputacion të diskutueshëm në pjesë të tjera të Azisë për rolin e tij në Luftën e Vietnamit, në Kinë ai vlerësohej shumë për kontributin e tij unik në ndihmën për vendosjen e marrëdhënieve diplomatike midis vendit dhe SHBA-së.
Ai e kishte vizituar Kinën më shumë se 100 herë dhe udhëtimi i tij më i fundit ishte në korrik të këtij viti, ku u mirëprit nga presidenti Xi Jinping.
Edhe sot e kësaj dite, kinezët e mësojnë emrin e tij në klasat e historisë dhe e shohin atë si një "mik të vjetër" për ta.
Dhe kur lajmi për vdekjen e tij në moshën 100-vjeçare u publikua, ai shkaktoi menjëherë reagime masive në mesin e kinezëve.
Media shtetërore China News e përshkroi atë si dikë që kishte "një vizion të mprehtë dhe mund të shikonte çështjet e botës".
Transmetuesi shtetëror CCTV e quajti atë një "fosil të gjallë" që dëshmoi zhvillimin e marrëdhënieve dypalëshe.
"Ju jeni përgjithmonë një mik i popullit kinez, pushoni në paqe", thuhet në një koment të pëlqyer në platformën e mediave sociale të vendit Weibo.
“Ai ishte dëshmitar i dekadave ulje-ngritje. Çfarë do të mendonte ai për marrëdhëniet aktuale Kinë-SHBA?” tha një përdorues tjetër.
Komente
Mosss do na jete merzit Qili nga Labinoti Fush
PërgjigjuÇifut motërkec ka qen.. me tapi 80 vjet në politik
PërgjigjuKarrikja eshte e fuqishme. Sidomos per kete xhuxh