A janë ata më të moderuar se themeluesit e tyre në vitet '90, të mundur pas 11 Shtatorit, apo thjesht por shtiren për të fituar njohje ndërkombëtare?
Ata janë luftëtarë të ashpër, të stërvitur dhe të krijuar nga luftërat. Njerëz të mësuar me marshime të gjata, të flenë në vende të improvizuara, të hanë pak dhe të gatshëm të rrezikojnë jetën në çdo kohë kundër armiqve të cilët shpesh janë të armatosur më mirë dhe me armë më të sofistikuara.
Ata kanë lindur nga familje dhe klane jashtëzakonisht fetare në mesin e botës pashtune të rrënjosura në Afganistanin juglindor dhe në fiset e Pakistanit verior dhe Kashmirit të Indisë. Ata janë talebanët, ish -studentët e shkollave fetare islame të cilët u rritën në Pakistanin konservator që nga vitet shtatëdhjetë, të financuar kryesisht nga Arabia Saudite dhe të lidhur me traditat e mendimit të vehabizmit sunit që synon pastërtinë origjinale të Islamit.
Por kush janë talebanët sot? A janë më të vërtetë të moderuar siç po vetë hpallen? Apo hapja e tyre ndaj botës nu tregon asgjë tjetër përveç dëshirës për t'u pranuar nga bashkësia ndërkombëtare dhe pastaj do të kthehen në origjinat e tyre dhe të shtypin popullsinë e tyre dhe madje mund t’i japin azil Al Kaedës dhe Isis?
Stili i tyre duket shumë i ndryshëm sot nga ai i 20 viteve më parë. Mjaft të shikoni sesi sillen para kamerave dhe aparateve fotografike. Të gjithë gazetarët që shkuan në Kabul në gjysmën e dytë të viteve 1990, u ndaluan dhe në shumë raste u arrestuam nga "patrullat e tyre ", të cilat ndaluan çdo fotografim të njerëzve në emër të një interpretimi rigoroz të Kuranit .. Fotografitë ishin tabu. Jo më. Luftëtarët e tyre luajnë me celularët e tyre, shkëmbejnë me njëri-tjetrin video dhe imazhe. Në konferencën për shtyp ata ishin të lumtur para mediave dhe madje iu përgjigjën gazetarëve femra.
A është edhe kjo një taktikë?
E vështirë ta mendosh. Siç është e qartë, vëmendja e tyre tanimë ëshrtë tek stabilizimi i marrëdhënieve ndërkombëtare. Në metodat dhe stilin e tyre, talebanët duket se kanë ndryshuar shumë. Në fakt e kundërta do të ishte e çuditshme, duke pasur parasysh ndër të tjera se prania e koalicionit perëndimor i ka dhënë një zhvillim të madh qyteteve dhe infrastrukturave kryesore. Kabuli i viteve 2000 ishte një grumbull rrënojash dhe sot është një qytet me ndërtesa të kompanive të huaja, banka, qendra tregtare, hotele dhe biznese informatike.
Rrënjët e tyre të drejtpërdrejta vijnë nga xhihadi (lufta e shenjtë) kundër pushtimit sovjetik në vitet 1980. Ata nuk ekzistonin si lëvizje. Udhëheqësit e tyre më të rëndësishëm vinin pikërisht nga ajo botë, e financuar më pas nga amerikanët në kuadrin e Luftës së Ftohtë për të frenuar ndikimin sovjetik. Ishte pikërisht kjo ndihmë që në 1994 Mullah Omar, së bashku me bashkëpunëtorin e tij më të ngushtë Mullah Abdul Ghani Baradar, që ndihmoi në themelimin e talebanëve midis studentëve të shkollave fetare të Kandahar. Por atëherë amerikanët ishin larguar, duke e lënë vendin në detyrën e pamundur të rindërtimit të qyteteve të shkatërruara.
Në fillim edhe klasat sunduese të kryeqytetit i pritën me lehtësim. Talebanët premtuan t'i japin fund ndarjes së luftës së brendshme civile. Ata ishin primitivë, fshatarë me Honda 125 dhe kallashnikov në shpatulla, të cilët detyruan gratë të vendosin burkën, ndëshkonin tradhtinë bashkëshortore me goditje me gurë deri në vdekje dhe hajdutëve iu prenë gjymtyrët. Ekzekutimet ishin rendi i ditës. Ata e quanin veten fetarë, por as nuk dinin arabisht për të lexuar Kuranin dhe ata e përshtatën ligjin islamik me traditat fisnore stërgjyshore. Ata vetëfinancoheshin duke rritur opium. Por Mulla Omar ishte gati të anulonte prodhimin vetëm për ta pasur njohje nga bashkësia ndërkombëtare. Dhe në dhjetor 1999 grupet ekstremiste të Kashmirit rrëmbyen një fluturim të linjës ajrore indiane për në Kandahar dhe talebanët, veçanërisht ministri i tyre i jashtëm Muttaëakil, ndërmjetësuan çlirimin e pasagjerëve.
"Ndoshta ju do të na dëgjoni tani," tha ai. Ai kërkoi njohje në Uashington dhe Pallatin e Xhamit në Nju Jork, por nuk kishte përgjigje. Disa muaj më vonë u minuan Budat e Bamiyanit, një nga vendet më të shenjta budiste në Afganistan. Por prapë askush nuk do t'i shqetësonte ata nëse talebanët nuk do të kishin vendosur të mirëprisnin Al Kaedën në vendin e tyre.
Pas disfatës së tyre shumë të shpejtë në Tetor-Nëntor 2001, ata u shpërndanë në male. Por në 2006 ata ishin kthyer. Në 2013 Mullah Omar vdiq. Ai u zëvendësua nga Mullah Akhtar Mansour, i vrarë më vonë në 2016 nga një dron amerikan. Që atëherë, 61-vjeçari Hibatullah Akhundzada, ish-shef i Gjykatës Islame eksperte në ligjin fetar, i ka udhëhequr. Sot po rritet mundësia që president i ri të emërohet Baradar, i cili ka negociuar marrëveshjet e Dohas me amerikanët.
Por në të vërtetë, dihet shumë pak për bilancet e tyre të brendshme. Nuk është e qartë se cili është qëndrimi i tyre i vërtetë ndaj ISIS dhe Al Kaedës, të cilat në çdo rast kanë grupe që janë të pranishme në vend. Së shpejti mund të shohim një përplasje të re mes radikalëve pan-islamikë dhe nacionalistëve të pafajshëm afganë. Ashtu siç ndodhi me Osama Bin Laden në prag të sulmeve të 11 shtatorit 2001.
Lajmi kryesor: