Ndonëse talebanët premtuan të drejtat e grave, lirinë e medias dhe amnistinë për zyrtarët qeveritarë në Afganistan në një konferencë për shtyp, në terren situata është krejt ndryshe. Si duket i kanë harruar shumë shpejt thirrjet për paqe, pasi nuk kanë treguar mëshirë dhe kanë qëlluar me armë zjarri ndaj civilëve në qytetin Jalalabad. Sipas mediave të huaja, si pasojë kanë mbetur të vdekur 2 persona dhe dhjetëra të tjerë janë plagosur.
Për shkak të situatës kaotike dhe tensioneve në aeroportin e Kabulit, situata ndryshojmë shpejt duke rrezikuar dhe operacionet e evakuimit. Gjatë mbrëmjes së sotme Ambasada e SHBA-së në Kabul tha se nuk mund të sigurojë transit të sigurt në aeroport për amerikanët që pritet të evakuohen. Megjithatë sekretari i Mbrojtjes Lloyd Austin tha se po punohet në këtë drejtim dhe se trupat amerikane janë të fokusuara në mbajtjen e aeroportit të Kabulit të sigurt.
Aeroportet vijojnë të jenë të mbushura me qytetarë që duan të largohen nga vendi, pasi talebanët kanë filluar t'i rrahin edhe me kamzhik. Në disa foto dramatike shihen njerëz të gjakosur, mes tyre edhe fëmijë, të fshikulluar me kamxhik nga talebanët për t’i penguar që të futen në aeroportin e Kabulit. Talebanët madje hapën edhe zjarr për të zmbrapsur turmat e njerëzve që duan të largohen nga vendi për të mos jetuar nën regjimin e tyre.
Vendet perëndimore kanë shtuar evakuimet. Avionët me qindra të evakuuar nga Kabuli mbërritën në Mbretërinë e Bashkuar dhe Gjermani. Një aeroplan i Forcave Ajrore Mbretërore Britanike me shtetas britanikë dhe stafin e ambasadës zbarkoi në një bazë ajrore në Oxfordshire të Britanisë së Madhe. Shtetet e Bashkuara thanë se me fluturimet e tyre ushtarake kishin evakuuar 3200 njerëz nga Kabuli deri më tani, përfshirë 1100 vetëm të martën.
Talebanët u përpoqën të flisinin me gjuhë pajtuese në konferencën e tyre të parë që nga "pushtimi" i rrufeshëm që i bënë kryeqytetit afgan. Ata premtuan se do të respektonin të drejtat e grave "brenda kornizës së Islamit", duke shprehur edhe dëshirën për marrëdhënie paqësore me vendet e tjera. Ndërkaq njoftuan gjithashtu 'amnisti' për zyrtarët shtetërorë, të cilët do të duhet të kthehen në punë si zakonisht si dhe theksuan se do të falin të gjithë ata që luftuan kundër tyre, në një përpjekje për të qetësuar kaosin që mbizotëron në vend, duke shtuar se duan paqe si brenda edhe se nuk duan armiqë të brendshëm apo të jashtëm. Nga ana tjetër zv.presidenti i Afganistanit Amrullah Sale është vetëshpallur Presidenti i Afganistanit sipas Kushtetutës dhe se u bëri thirrje afganëve të bashkohen me rezistencën përballë talebanëve.
Më herët, Presidenti i SHBA Joe Biden këmbënguli se vendimi për të tërhequr trupat amerikane nga Afganistani ishte i drejtë, teksa premtoi se 500 mln dollarë ndihmë per refugjatët afganë. Ai tha se nëse ai nuk do t'i përmbahej një marrëveshjeje largimi të negociuar nga administrata e mëparshme e Donald Trump, SHBA rrezikonte rikthimin e konfliktit shumëvjeçar me forcat talebanë. Dje nga aeroporti i Kabulit u ofruan pamje të frikshme, gati-gati si pjesë të filmave Hollyëood-it, të njerëzve që po vraponin në përpjekje për t'u largua nga Afganistani. Pati edhe nga ata që pësuan një fund tragjik, pasi ranë nga avioni ku ishin fshehur nga frika e talebanëve si edhe 7 persona të tjerë humbën jetën në rrethana të paqarta, megjithatë sipas mediave ndërkombëtare, situata sot paraqitet më e qetë.
Fondi Monetar Ndërkombëtar ka vendosur të pezullojë fondet e tij për Afganistanin, duke pasur parasysh situatën aktuale të "pasigurisë së madhe". Shtetet e Bashkuara, nga ana e tyre, gjithashtu synojnë të parandalojnë talebanët të kenë qasje në gati gjysmë miliardë dollarë rezervë në Fondin Monetar Ndërkombëtar.
Sekretari i Mbrojtjes Lloyd Austin tha se trupat amerikane janë të fokusuara në mbajtjen e Aeroportit Ndërkombëtar Hamid Karzai në Kabul të sigurt. Edhe pse Ambasada Amerikane në Kabul shprehet se për momentin nuk mund të sigurojë kalim të sigurt në aeroport, Sekretari i Mbrojtjes tha s epo punohet në këtë drejtim.
"Ne do të evakuojmë këdo që mundemi, ndoshta, të evakuojmë. Dhe ne do ta zhvillojmë këtë proces për aq kohë sa të mundemi. Ne do të vazhdojmë të dekonfliktojmë çështje me talebanët dhe ne do të qëndrojmë të fokusuar në sigurimin e aeroportit. Ne nuk mund të përballojmë që të mos e mbrojmë atë aeroport ose të mos kemi një fushë ajrore të sigurt ku kemi qindra ose mijëra civilë që mund të hyjnë në fushë sipas dëshirës dhe të vënë në rrezik forcat tona, "tha ai.
Ambasada e SHBA-së në Kabul tha se nuk mund të sigurojë tranzit të sigurt në aeroport për amerikanët që pritet të evakuohen. Ambasada e SHBA shkruan se situata ndryshon shpejtë dhe operacionet janë të rrezikshme.
"Qeverisja e Shteteve të Bashkuara nuk mund të sigurojë një kalim të sigurt në aeroportin ndërkombëtar HAMID KARZAI", këshilloi Ambasada Amerikane në Kabul qytetarët amerikanë
Presidenti i larguar afgan, Ashraf Ghani, duke folur nga Emiratet e Bashkuara Arabe, tha sot se ai ishte larguar nga Kabuli për të parandaluar gjakderdhjen dhe mohoi akuzat se mori shuma të mëdha parash me vete kur u largua nga pallati presidencial.
Ai u shpreh se u detyrua të largohej për sigurinë e tij dhe se kishte lënë pas pasuritë e tij kryesore dhe "dokumentet konfidenciale".
"Misioni im do të ishte që Kabuli të mos kthehet në një Jemen ose Siri tjetër," shtoi ai në një video të transmetuar në Facebook, komentet e tij të para publike që kur u konfirmua se ishte në Emiratet e Bashkuara Arabe.
Ai tha se ishte në kontakt me zyrtarët në mënyrë që të "vazhdoj përpjekjet e mia për drejtësi për afganët", por nuk dha detaje.
Ghani është kritikuar ashpër nga ish -ministrat për largimin e papritur nga vendi, ndërsa forcat talebane hynë në Kabul të dielën.
Në një kohë kur afganët po përpiqen të largohen nga vendi i tyre që tashmë është nën kontrollin e talebanëve, Irani ka mbyllur kufirin me Afganistanin. Kjo masë është parandalim i eksodit të refugjatëve që duan të largohen nga talebanët.
Ky vendim vjen edhe përse para disa ditësh Irani po ngrinte kampe refugjatësh përgjatë kufirit, por tashmë ka ndryshuar të marrë masën e rreptë të mbylljes së kufrit.
Momentalisht janë të paktën 780 mijë refugjatë afganë që jetojnë në Iran.
Një spikere femër e Radio Televizionit Afganistan (RTA) me qendër në Kabul tha se talebanët nuk pranuan ta linin të punonte. Shabnam Dawran, një prezantuese në RTA, tha se talebanët i thanë asaj "regjimi ka ndryshuar" dhe në "Shko në shtëpi".
Dawran tha se ajo ishte kthyer pavarësisht nga veshja e një hixhabi. RTA është një transmetues shtetëror afgan, i cili jep lajme si kombëtare ashtu edhe ndërkombëtare.
Incidenti me talebanët vjen pas pretendimeve të grupit militant se gratë do të lejoheshin të vazhdonin të punonin nën qeverinë e tyre të re islamike. Por historia e shtypjes e talebanëve - e shoqëruar me raportet e fundit të dhunës dhe ndëshkimit - ka bërë që shumë grupe ndërkombëtare dhe afgane të mos jenë të bindur se talebanët në të vërtetë po moderojnë .
Zëdhënësi i talebanëve Zabihullah Mujahid tha në një konferencë shtypi të martën se gratë në Afganistan do të lejohen të vazhdojnë punën.
"Ne do t'i lejojmë gratë të punojnë dhe studiojnë brenda kornizave tona," tha Mujahid. "Gratë do të jenë shumë aktive brenda shoqërisë sonë."
Trafiku ajror mbi Afganistan
Afganistani është tashmë në duart e talebanëve, e ndonëse këta të fundit bënë thirrje për paqe pas marrjes së pushtetit, duket se shtetet e tjera nuk janë të sigurt për këtë. Hapësira ajrore e Afganistanit është thuajse e boshatisur, ku të gjitha fluturimet devijohen. Aktualisht mbi Afganistan ka vetëm pak fluturime të avionëve ushtarakë.
Një nënë e torturuar nga talebanët dhe e lënë e verbër kur ishte dy muajshe shtatzënë ka thënë se ka frikë për të ardhmen e grave pasi grupi militant do t’i ushqejë qentë me mishin e tyre. Khatera, 33 vjeç, duke folur nga Delhi, tha se sytë e saj i janë nxjerrë në një sulm që ishte komplotuar nga babai i saj, një ish -luftëtar taleban.
Gjëja e fundit që pa 33-vjeçarja Khatera ishin tre burrat në një motor të cilët e sulmuan atë menjëherë pasi ajo la punën e saj në një stacion policie në provincën qendrore Ghazni të Afganistanit, duke e qëlluar atë dhe duke e goditur me thikë në sy.
Duke u zgjuar në spital, gjithçka ishte errësirë.
“I pyeta mjekët, pse nuk shoh asgjë? Më thanë që sytë e mi janë akoma të fashuar për shkak të plagëve. Por në atë moment, e dija që sytë e mi ishin hequr nga unë, "tha ajo.
Për Khatera, sulmi shkaktoi jo vetëm humbjen e shikimit të saj, por humbjen e një ëndrre që ajo kishte luftuar për të arritur - të kishte një karrierë të pavarur. Ajo iu bashkua policisë Ghazni si oficer në degën e saj të krimit disa muaj më parë.
“Do të doja të kisha shërbyer në polici të paktën një vit. Nëse kjo do të më kishte ndodhur mua pas kësaj, do të kishte qenë më pak e dhimbshme. Ndodhi shumë shpejt ... Unë fillova të punoj dhe të jetoj ëndrrën time për tre muaj, "tha ajo për Reuters.
Ajo tregoi se kur po kthehej nga puna në shtëpi, u gjend e rrethuar nga tre luftëtarë talebanë të cilët, pasi kontrolluan ID -në e saj, filluan ta qëllonin.
“Talebanët fillimisht na torturojnë ne (gratë) dhe pastaj i hedhin trupat tanë duke treguar se ky është një shembull ndëshkimi”, tha Khatera, e cila gjithashtu pësoi plagë të thella me thikë.
“Ndonjëherë qentë ushqeheshin nga trupi jonë. Unë kam qenë me fat që i mbijetova. Duhet jetuar në Afganistan nën talebanët për të kuptuar se çfarë ferri ka ndodhur mbi gratë, fëmijët dhe pakicat atje. Në sytë e talebanëve, gratë nuk janë të gjalla, që marrin frymë, por vetëm pak mish për t’u rrahur,” shtoi ajo.
Khatera tani po jeton në Delhi me vogëlushin dhe burrin e saj dhe shqetësohet se çfarë parashikon e ardhmja për gratë në Afganistan, tani që talebanët kanë marrë përsëri kontrollin.
Talebanët kanë thënë se do të respektojnë të drejtat e grave sipas ligjit të Sheriatit, por shumë gra të arsimuara thonë se kanë dyshime.
Presidenti i larguar Ashraf Ghani
Presidenti i larguar Ashraf Ghani, pasi braktisi Afaganistain dhe shkoi nga Taxhikistan tashmë është vendosur në Emiratet e Bashkuara Arabe. Kjo është bërë me dije nga ministria e Punëve të Jashtme e Emirateve e cila ka njoftuar se ka e pranuar Ashraf Ghanin dhe familjen e tij për arsye humanitare.
"Ministria e Punëve të Jashtme dhe Bashkëpunimi Ndërkombëtar i Emirateve të Bashkuara Arabe konfirmojë se Emiratet e Bashkuara Arabe kanë mirëpritur Presidentin Ashraf Ghani dhe familjen e tij në vend për arsye humanitare," tha një zëdhënës në një deklaratë.
Presidenti Ashraf Ghani u largua nga Afganistani të dielën. Ditën e sotme ka pasur një reagim nga ambasadori afgan në Taxhikistan, Mohammad Zahir Aghbar i cili akuzon presidentin se kur është larguar ka marrë me vete 169 milionë dollarë.
Departamenti Amerikan i Shtetit ka lëshuar një deklaratë të përbashkët të nënshkruar nga rreth njëzet vende të botës ku shprehet shqetësimi për të drejtat e grave dhe vajzave afgane. Në deklaratë u kërkohet atyre që janë në pushtet në Afganistan që të “garantojnë mbrojtjen e tyre”.
Deklarata e publikuar të mërkurën u nënshkrua nga Shtetet e Bashkuara, Britania, Bashkimi Evropian dhe 18 vende të tjera, mes të cilave Shqipëria dhe Maqedonia e Veriut. Në të thuhet se nënshkruesit e deklaratës janë “thellësisht të shqetësuar” për "të drejtat e grave afgane pë t’u arsimuar, punësuar dhe lirinë e lëvizjes” pas marrjes së kontrollit nga talebanët.
“Gratë dhe vajzat afgane, si i gjithë populli afgan, meritojnë të jetojnë në siguri dhe me dinjitet. Çdo formë diskriminimi dhe abuzimi duhet të parandalohet. Bashkësia ndërkombëtare është e gatshme t'i ndihmojë ato me ndihma humanitare dhe të ofrojë mbështetje, për të siguruar që zërat e tyre mund të dëgjohen”, thuhet në deklaratë.
Në deklaratë thuhet se bota “do të vëzhgojë nga afër se si qeveria e ardhshme do të sigurojë të drejtat dhe liritë që janë bërë pjesë integrale e jetës së grave dhe vajzave në afgane" gjatë 20 viteve të fundit.
Pas hyrjes në Kabul të dielën dhe marrjes nën kontroll të vendit, talebanët këmbëngulin se ata kanë ndryshuar dhe nuk do të vendosin të njëjtat kufizime drakoniane që bënë kur sunduan për herë të fundit Afganistanin, përveç eliminimit të drejtave të grave./VOA
BE-ja dhe 20 vende të botës kanë nënshkruar një deklaratë të përbashkët në lidhje me situatën e grave dhe vajzave në Afganistan pas marrjes së pushtetit nga talebanët.
Deklarata është nënshkruar nga Shqipëria, Argjentina, Australia, Brazili, Kanadaja, Kili, Kolumbia, Kosta Rika, Ekuadori, El Salvador, Bashkimi Europian, Hondurasi, Guatemala, Maqedonia e Veriut, Zelanda e Re, Norvegjia, Paraguai, Senegali, Zvicra, Mbretëria e Bashkuar dhe Shtetet e Bashkuara të Amerikës.
“Ne jemi thellësisht të shqetësuar për gratë dhe vajzat afgane, të drejtat e tyre në arsim, punë dhe lirinë e lëvizjes. Ne u bëjmë thirrje qeveritarëve dhe autoriteteve mbarë Afganistanit që të garantojnë mbrojtjen e tyre”, thuhet në deklaratë.
Gratë dhe vajzat afgane, si të gjithë njerëzit afganë, meritojnë të jetojnë të sigurt dhe me dinjitet. Çdo formë diskriminimi dhe abuzimi duhet të parandalohet. Ne jemi të gatshëm t’i ndihmojmë dhe mbështesim, për t’u siguruar që zërat e tyre do të dëgjohen.
Ne do të monitorojmë nga afër se si çdo qeveri e ardhshme do të mbrojë të drejtat dhe liritë që janë bërë pjesë e jetës së grave dhe vajzave në Afganistan gjatë 20 viteve të fundit.
Rikujtojmë se në vendin tonë pritet që të mbërrijnë grupi i parë i azilkërkuesve afganë, të cilët do të strehohen në konvikte dhe hotele, në Tiranë dhe Durrës.
Talebanët deklarojnë se do të qeverisin Afganistanin sipas një interpretimi të rreptë të Sheriatit. Në konferencën e parë për shtyp pas marrjes së pushtetit në Kabul, një zëdhënës i talebanëve deklaroi se media dhe të drejtat e grave do të respektohen "brenda kornizës së ligjit islamik", por grupi ende nuk ka dhënë ndonjë hollësi se çfarë do të thotë një gjë e tillë në praktikë. Kur ata ishin për herë të fundit në pushtet, talebanët mbështetën dënime të tilla si ekzekutime publike të vrasësve të dënuar dhe personave përgjegjës për tradhti bashkëshortore.
Çfarë është Sheriati?
Sheriatit është sistemi juridik i Islamit. Ai rrjedh nga Kurani, teksti bazë I fesë islame dhe fetvatë dhe
Sheriati fjalë për fjalë do të thotë "rruga e qartë drejt pastërtisë".
Sheriatit vepron si një kod jetese që të gjithë myslimanët duhet t'i përmbahen, përfshirë lutjet, agjërimin dhe zekatin për të varfërit.
Ai synon të ndihmojë muslimanët të kuptojnë se si ata duhet të përshtatin çdo aspekt të jetës së tyre sipas dëshirave të Zotit.
Çfarë do të thotë kjo në praktikë?
Sheriati mund të ndikojë në çdo aspekt të jetës së përditshme të një myslimani. Për shembull, një musliman, i cili është ftuar nga kolegët e vetë për të festuar duhet t’i drejtohet një dijetari të Sheriatit për këshilla për të siguruar që të veprojë brenda kuadrit ligjor të fesë .
Fushat e tjera të jetës së përditshme ku myslimanët mund t'i drejtohen Sheriatit për udhëzime përfshijnë të drejtën familjare, financat dhe biznesin.
Cilat janë disa nga dënimet më të ashpra?
Ligji i Sheriatit i ndan veprat penale në dy kategori: veprat penale "hadd", të cilat janë krime të rënda me dënime të caktuara dhe krime "tazir", ku dënimi lihet në duart e gjykatësit.
Veprat penale Hadd përfshijnë vjedhjen, e cila mund të dënohet me këputjen e dorës së autorit dhe tradhtinë bashkëshortore, e cila mund të parashikojë dënimin me vdekje me gurë.
OKB -ja është shprehur kundër vrasjes me gurë, duke thënë se "përbën torturë ose ndëshkim mizor, çnjerëzor dhe poshtërues dhe prandaj kanë bërë thirrje që duhet t’i jepet fund.
Jo të gjitha vendet myslimane miratojnë ose zbatojnë dënime të tilla për veprat penale dhe sondazhet kanë treguar se qëndrimet e myslimanëve ndaj dënimeve të ashpra për vepra të tilla ndryshojnë shumë.
A mund të ekzekutohen myslimanët nëse konvertohen?
Lënie e fesë islame dhe konvertimi në një fe tjetër është një çështje shumë e diskutueshme në botën myslimane dhe ekspertët thonë se shumica e studiuesve besojnë se dënohet me vdekje.
Por një pakicë e mendimtarëve myslimanë, veçanërisht ata të angazhuar me shoqëritë perëndimore, argumentojnë se në kohët moderne "ndëshkimi" duhet t'i lihet Zotit dhe se vetë Islami nuk kërcënohet nga braktisja. Vetë Kurani deklaron se "nuk ka detyrim" në besim.
Si miratohen rregullat?
Ashtu si çdo sistem ligjor, Sheriati është kompleks dhe respektimi i tij varet plotësisht nga cilësia dhe trajnimi i ekspertëve.
Juristët islamikë nxjerrin udhëzime dhe vendime. Udhëzimi konsiderohet një vendim ligjor formal dhe quhet fetva.
Ekzistojnë pesë shkolla të ndryshme të Sheriatit dhe katër doktrina sunite: Hanbali, Maliki, Shafi'i dhe Hanafi si dhe një doktrinë shiite, Shia Jaafari.
Pesë doktrinat ndryshojnë në mënyrën se si ato interpretojnë fjalë për fjalë tekstet nga të cilat rrjedh ligji i Sheriatit.
Luftëtarët afganë tashmë që kanë marrë kontrollin e gjithë vendit, veç fitores së pushtetit, po shijojnë edhe disa kënaqësi bazike më jetë. Disa luftëtarë kanë pozuar duke shijuar nga një akullore, teksa kanë shkrepur një selfie, pasi kanë marrë sundimin e kryeqytetit Kabulin.
Luftëtarët talebanë duke shijuar akulloren
Të paktën dy persona janë vrarë dhe 12 të tjerë janë plagosur pas të shtënave me armë në një protestë kundër heqjes së flamurit afgan në Jalalabad dhe vendosjes në vend të tij të flamurit talebanë.
Mediat vendase raportojnë se disa persona të armatosur qëlluan mbi një turmë njerëzish që kishin rrëzuar flamurin e talebanëve ë qytetin lindor të Jalalabad.
Një flamur taleban bardh e zi që valëvitej në një rrethrrotullim në Jalalabad, i vendosur rreth 115 km në lindje të kryeqytetit Kabul, u hoq dhe u zëvendësua me flamurin e zi, kuq dhe jeshil të qeverisë së mëparshme afgane.
Video që qarkulloi në mediat sociale tregoi turmën në Sheshin Pashtunistan duke u shpërndarë ndërsa zhurma e të shtënave të armëve.
Në një video të dytë, dhjetëra protestues mund të shiheshin duke valëvitur flamuj afganë teksa ecnin përgjatë një rruge, me kalimtarët që fishkëllenin mbështetjen e tyre.
Jalalabad është qendra tradicionale e festimeve vjetore të ditës së pavarësisë në Afganistan, të cilat mbahen çdo vit më 19 gusht për të përkujtuar datën kur qeveria britanike njohu pavarësinë e Afganistanit në 1919, duke i dhënë fund luftës së tretë anglo-afgane.
#BREAKING: Taliban fires at Afghan locals in Jalalabad city of Afghanistan after the crowd removed Taliban flag and waved Afghan tricolour flag openly. Taliban terrorists can be seen firing at the crowd to disperse them. Taliban fears an open rebellion. pic.twitter.com/pqMfZkZ6wQ
— raaz (@raaz_india) August 18, 2021
A janë ata më të moderuar se themeluesit e tyre në vitet '90, të mundur pas 11 Shtatorit, apo thjesht por shtiren për të fituar njohje ndërkombëtare?
Ata janë luftëtarë të ashpër, të stërvitur dhe të krijuar nga luftërat. Njerëz të mësuar me marshime të gjata, të flenë në vende të improvizuara, të hanë pak dhe të gatshëm të rrezikojnë jetën në çdo kohë kundër armiqve të cilët shpesh janë të armatosur më mirë dhe me armë më të sofistikuara.
Ata kanë lindur nga familje dhe klane jashtëzakonisht fetare në mesin e botës pashtune të rrënjosura në Afganistanin juglindor dhe në fiset e Pakistanit verior dhe Kashmirit të Indisë. Ata janë talebanët, ish -studentët e shkollave fetare islame të cilët u rritën në Pakistanin konservator që nga vitet shtatëdhjetë, të financuar kryesisht nga Arabia Saudite dhe të lidhur me traditat e mendimit të vehabizmit sunit që synon pastërtinë origjinale të Islamit.
Por kush janë talebanët sot? A janë më të vërtetë të moderuar siç po vetë hpallen? Apo hapja e tyre ndaj botës nu tregon asgjë tjetër përveç dëshirës për t'u pranuar nga bashkësia ndërkombëtare dhe pastaj do të kthehen në origjinat e tyre dhe të shtypin popullsinë e tyre dhe madje mund t’i japin azil Al Kaedës dhe Isis?
Stili i tyre duket shumë i ndryshëm sot nga ai i 20 viteve më parë. Mjaft të shikoni sesi sillen para kamerave dhe aparateve fotografike. Të gjithë gazetarët që shkuan në Kabul në gjysmën e dytë të viteve 1990, u ndaluan dhe në shumë raste u arrestuam nga "patrullat e tyre ", të cilat ndaluan çdo fotografim të njerëzve në emër të një interpretimi rigoroz të Kuranit .. Fotografitë ishin tabu. Jo më. Luftëtarët e tyre luajnë me celularët e tyre, shkëmbejnë me njëri-tjetrin video dhe imazhe. Në konferencën për shtyp ata ishin të lumtur para mediave dhe madje iu përgjigjën gazetarëve femra.
A është edhe kjo një taktikë?
E vështirë ta mendosh. Siç është e qartë, vëmendja e tyre tanimë ëshrtë tek stabilizimi i marrëdhënieve ndërkombëtare. Në metodat dhe stilin e tyre, talebanët duket se kanë ndryshuar shumë. Në fakt e kundërta do të ishte e çuditshme, duke pasur parasysh ndër të tjera se prania e koalicionit perëndimor i ka dhënë një zhvillim të madh qyteteve dhe infrastrukturave kryesore. Kabuli i viteve 2000 ishte një grumbull rrënojash dhe sot është një qytet me ndërtesa të kompanive të huaja, banka, qendra tregtare, hotele dhe biznese informatike.
Rrënjët e tyre të drejtpërdrejta vijnë nga xhihadi (lufta e shenjtë) kundër pushtimit sovjetik në vitet 1980. Ata nuk ekzistonin si lëvizje. Udhëheqësit e tyre më të rëndësishëm vinin pikërisht nga ajo botë, e financuar më pas nga amerikanët në kuadrin e Luftës së Ftohtë për të frenuar ndikimin sovjetik. Ishte pikërisht kjo ndihmë që në 1994 Mullah Omar, së bashku me bashkëpunëtorin e tij më të ngushtë Mullah Abdul Ghani Baradar, që ndihmoi në themelimin e talebanëve midis studentëve të shkollave fetare të Kandahar. Por atëherë amerikanët ishin larguar, duke e lënë vendin në detyrën e pamundur të rindërtimit të qyteteve të shkatërruara.
Në fillim edhe klasat sunduese të kryeqytetit i pritën me lehtësim. Talebanët premtuan t'i japin fund ndarjes së luftës së brendshme civile. Ata ishin primitivë, fshatarë me Honda 125 dhe kallashnikov në shpatulla, të cilët detyruan gratë të vendosin burkën, ndëshkonin tradhtinë bashkëshortore me goditje me gurë deri në vdekje dhe hajdutëve iu prenë gjymtyrët. Ekzekutimet ishin rendi i ditës. Ata e quanin veten fetarë, por as nuk dinin arabisht për të lexuar Kuranin dhe ata e përshtatën ligjin islamik me traditat fisnore stërgjyshore. Ata vetëfinancoheshin duke rritur opium. Por Mulla Omar ishte gati të anulonte prodhimin vetëm për ta pasur njohje nga bashkësia ndërkombëtare. Dhe në dhjetor 1999 grupet ekstremiste të Kashmirit rrëmbyen një fluturim të linjës ajrore indiane për në Kandahar dhe talebanët, veçanërisht ministri i tyre i jashtëm Muttaëakil, ndërmjetësuan çlirimin e pasagjerëve.
"Ndoshta ju do të na dëgjoni tani," tha ai. Ai kërkoi njohje në Uashington dhe Pallatin e Xhamit në Nju Jork, por nuk kishte përgjigje. Disa muaj më vonë u minuan Budat e Bamiyanit, një nga vendet më të shenjta budiste në Afganistan. Por prapë askush nuk do t'i shqetësonte ata nëse talebanët nuk do të kishin vendosur të mirëprisnin Al Kaedën në vendin e tyre.
Pas disfatës së tyre shumë të shpejtë në Tetor-Nëntor 2001, ata u shpërndanë në male. Por në 2006 ata ishin kthyer. Në 2013 Mullah Omar vdiq. Ai u zëvendësua nga Mullah Akhtar Mansour, i vrarë më vonë në 2016 nga një dron amerikan. Që atëherë, 61-vjeçari Hibatullah Akhundzada, ish-shef i Gjykatës Islame eksperte në ligjin fetar, i ka udhëhequr. Sot po rritet mundësia që president i ri të emërohet Baradar, i cili ka negociuar marrëveshjet e Dohas me amerikanët.
Por në të vërtetë, dihet shumë pak për bilancet e tyre të brendshme. Nuk është e qartë se cili është qëndrimi i tyre i vërtetë ndaj ISIS dhe Al Kaedës, të cilat në çdo rast kanë grupe që janë të pranishme në vend. Së shpejti mund të shohim një përplasje të re mes radikalëve pan-islamikë dhe nacionalistëve të pafajshëm afganë. Ashtu siç ndodhi me Osama Bin Laden në prag të sulmeve të 11 shtatorit 2001.
Është pritur si hero në Afganistan, bashkëthemeluesi i talebanëve pas 20 vitesh në emigrim. Mediat e huaja kanë postuar një video ku duket momenti i mbërritjes së tij në Afganistan dhe pritja që i bëhet me brohoritma nga vendasit në drejtim të autokolonës së tij.
Pamjet tregojnë momentet kur Mullah Abdul Ghani Baradar arrin në Kandahar, vendlindjen e talebanëve dhe në rrugët e qytetit ata u pritën me brohoritje për triumfin e tyre.
Kreu i zyrës politike të talebanëve, tani pritet të bëhet udhëheqësi i ardhshëm i vendit, pas rënies së regjimit të mëparshëm.
53-vjeçari kishte shërbyer si nënkryetar nën drejtimin e ish-shefit Mullah Mohammed Omar, mbështetja e të cilit për udhëheqësin e Al-Kaedës Osama bin Laden çoi në pushtimin e Afganistanit pas sulmeve terroriste të 11 shtatorit.
Talebanët premtuan publikisht falje dhe amnisti për të gjithë dhe për një sistem që respekton qytetarët e vetë. Por pamjet në rrugët e Kabulit dhe shumë qyteteve të tjera janë shumë larg paqes dhe qetësisë.
Në disa foto dramatike të publikuara në mediat ndërkombëtare mund të shihen njerëz të gjakosur, mes tyre edhe fëmijë, të fshikulluar me kamxhik nga talebanët për t’i penguar që të futen në aeroportin e Kabulit. Talebanët madje hapën edhe zjarr për të zmbrapsur turmat e njerëzve që duan të largohen nga vendi për të mos jetuar nën regjimin e tyre.
Talebanët 'e moderuar' tashmë kanë filluar të sulmojnë hajdutët e dyshuar dhe t'i lidhin me kamionë për të parakaluar në Kabul.
Të ashtuquajturit "Engjëjt e Shpëtimit" po marrin grabitësit e dyshuar nga shtëpitë dhe po i rreshtojnë përballë mureve me armë , pasi plaçkitjet shpërthyen në të gjithë Kabulin pasi talebanët rrëzuan qeverinë.
Në anën tjetër pavarësisht premtimit se nuk do të kishte kontrolle shtëpi më shtëpi, ato kanë vazhduar dhe si pasojë e tyre është vrarë të paktën një grua.
Ata premtuan se do të sigurojnë më shumë liri për gratë në jetën publike, bazuar gjithsesi në ligjet e sheriatit, por shumë pak njerëz e besojnë këtë.
Shtetet e Bashkuara kanë bllokuar rezervat e Bankës Qendrore të Afganistanit në llogaritë amerikane, duke ua pamundësuar talebanëve qasjen në miliarda dollarë.
“Asnjë aset i Bankës Qendrore, që ka Qeveria afgane në Shtetet e Bashkuara, nuk do të jetë i qasshëm për talebanët”, ka thënë administrata amerikane më 17 gusht.
Administrata e presidentit amerikan, Joe Biden ka marrë këtë vendim përgjatë fundjavës teksa talebanët kanë pushtuar Kabulin më 15 gusht, dhe kanë rrëzuar Qeverinë e përkrahur nga Perëndimi.
Sipas Fondit Monetar Ndërkombëtar, shifra e rezervave të Bankës Qendrore ka qenë 9,4 miliardë dollarë në fund të prillit.
Shumica e rezervave është thënë se ruhen në Bankën Federave të Rezervave në Nju Jork dhe institucione tjera amerikane.
Në mesin e aseteve ka dollarë, ari dhe thesaret amerikane.
Talebanët janë në listë të sanksioneve amerikane, çka nënkupton se ata mund të përballen me vështirësi për të fituar qasje në këto fonde, përveç nëse Uashingtoni dhe aleatë e tij e njohin qeverinë e re.
Përveç bllokimit të qasjes në asete, Uashingtoni ka bllokuar edhe ndihmën për Afganistanin përmes Fondit Monetar Ndërkombëtar dhe Bankës Botërore.
Afganistani është një prej vendeve më të varfra në botë dhe varet tejet shumë nga ndihma e huaj, e cila mbulon rreth tri të katërtat e buxhetit shtetëror, sipas Bankës Botërore./REL
.jpg)
Në një përpjekje të dëshpëruar, dhjetëra gra afgane po u luteshin forcave amerikane t’i shpëtonin.
Gratë u filmuan me duar nëpër kangjella të hekurta ndërsa bërtisnin ‘talebanët po vijnë’.
Personat e armatosur talebanë tani kanë rrethuar aeroportin, e vetmja rrugë për tu larguar nga Afganistani, në një kohë që mijëra refugjatë janë të bllokuar në kryeqytet dhe po kontrollojnë dokumentet e atyre që përpiqen të arrijnë në të.
Luftëtarët islamikë po i çonin njerëzit drejt një porte në anën civile të aeroportit, duke kërkuar dokumente para se të lejonin dikë të kalonte.
Ndërkohë, në sfond dëgjohen armët e përdorura nga talebanët, ndaj kujtdo që nuk i bindet urdhrave të tyre.
Përkthyesit afganë dhe mbajtësit e tjerë të vizave që përpiqen të arrijnë në aeroport po fshihen pranë aeroportit, nga frika se mos e mbulojnë dhe përpiqen të arrijnë në pistë në rast se talebanët i largojnë.
Sipas skemës së re 20,000 afganëve do t’u ofrohet një rrugë apo mundësi për të krijuar shtëpinë e tyre në Mbretërinë e Bashkuar në vitet e ardhshme, raporton BBC.
Në vitin e parë, 5,000 refugjatë do të kenë të drejtë me përparësi siç janë gratë, vajzat dhe pakicat e tjera në nevojë, të cilët janë më të rrezikuar nga talebanët.
Sekretarja e Brendshme Priti Patel gjithashtu u ka kërkuar vendeve të tjera që të ndihmojnë.
"Jo vetëm që duam të udhëheqim me shembull, por ne nuk mund ta bëjmë këtë vetëm,"- tha ajo.
Megjithatë, partitë opozitare e kanë kritikuar skemën e zgjidhjes për shkak se nuk ka shkuar aq larg.
Plani i ri është në krye të skemës ekzistuese për përkthyesit dhe stafin tjetër që kanë punuar për Mbretërinë e Bashkuar. Rreth 5,000 afganë dhe anëtarë të familjes pritet të përfitojnë nga kjo politikë.
Parlamenti është tërhequr dhe Kryeministri Boris Johnson do të hapë një debat në Dhomën e Komuneve mbi situatën në Afganistan nga 09:30 BST të Mërkurën.
Kryeministri i Kanadasë Justin Trudeau ka refuzuar të njohë qeverinë talebane. Ai tha se bashkësia ndërkombëtare po vë në dyshim marrëdhëniet e ardhshme me grupin islamik që ka marrë pushtetin e Afganistanit.
“Kur ata ishin në pushtet 20 vjet më parë, Kanadaja nuk e njohu qeverinë e tyre. Ata përmbysën me forcë dhe zëvendësuan një qeveri të zgjedhur siç duhet dhe formuan një grup terrorist, sipas ligjit kanadez”, theksoi Trudeau.
Presidenti i SHBA Joe Biden ka folur me kryeministrin britanik Boris Johnson për situatën në Afganistan. Të dy ranë dakord të zhvillojnë një takim virtual të udhëheqësve të G7 javën e ardhshme për të diskutuar një strategji dhe qasje të përbashkët.
Të dy udhëheqësit "diskutuan nevojën për një koordinim të ngushtë të vazhdueshëm midis aleatëve dhe partnerëve demokratikë në politikën e Afganistanit në vazhdim, duke përfshirë mënyrat se si komuniteti global mund të sigurojë ndihmë dhe mbështetje të mëtejshme humanitare për refugjatët dhe afganët që do evakuohen", tha Shtëpia e Bardhë në një deklaratë.
Shtëpia e Bardhë tha se gjatë bisedës të së hënës udhëheqësit Biden dhe Johnson “vlerësuan trimërinë dhe profesionalizmin e personelit të tyre ushtarak dhe civil” të cilët po punojnë për të evakuuar qytetarët dhe aleatët e vendeve të tyre nga Afganistani. Vendimi i Presidentit amerikan Joe Biden, për t'iu përmbajtur marrëveshjes së tërheqjes së trupave ka ngjallur kritika të gjera në vend dhe midis aleatëve amerikanë.
