Në Kuvendin e Shqipërisë ka mbërritur një nismë e re ligjore, e miratuar nga qeveria shqiptare, me anë të të cilës bëhet përpjekja e radhës për të normalizuar problemin e pronësisë mbi pronat e patundshme, që edhe pas 28 vjetësh demokraci ende paraqitet si një kaos. I cili bllokon ecurinë e investimeve serioze.
Me projektligjin “Për përfundimin e proceseve kalimtare të pronësisë në Republikën e Shqipërisë, synohet krijimi i bazës ligjore të thjeshtuar për përfundimin e proceseve administrative të trajtimit të pronës së paluajtshme të shtetit dhe të pronës private. Kjo bëhet për ligjësimin e titujve të pronësisë së dhënë për tokën bujqësore; ndërtimet pa leje, objektet dhe trojet funksionale, kur mungojnë aktet e fitimit të pronësisë, si dhe për oborret në përdorim; rregullimin e marrëdhënieve të pronësisë në territoret e cilësuara si “zona të stimuluara me përparësi zhvillimin e turizmit”.
Po kështu, për kalimin e së drejtës së pronësisë mbi trojet e paprivatizuara të ndërtesave të privatizuara, të ndërtesave të shitura nga ndërmarrjet shtetërore dhe të ngritura në bazë të lejeve të ndërtimit, pas datës 10.8.1991, si dhe trojet e objekteve apo ndërtesave, ish-pronë e ish-kooperativave bujqësore.
Fragmentimi i punës në një tërësi institucionesh (ZRPP-ja, ALUIZNI, AITPP-ja etj.) nuk ka prodhuar rezultatet që priteshin, thekson qeveria. Për këtë mendohet të krijohet Agjencia Shtetërore e Kadastrës (ASHK), si institucioni publik i ri, që të përfshijë funksionet e tyre.
Toka bujqësore
Akti i marrjes së tokës në pronësi (AMTP), i fituar përpara hyrjes në fuqi të këtij ligji, konsiderohet i vlefshëm nëse plotësohen, njëkohësisht, kushtet e mëposhtme:
Subjekti ka qenë legjitimuar për të përfituar tokë sipas akteve ligjore për ndarjen e tokës bujqësore ose, edhe nëse nuk ka qenë legjitimuar, ka përfituar tokën, për të cilën i është hequr pronësia atij apo trashëgimlënësit gjatë krijimit të kooperativës apo ndërmarrjes bujqësore; subjekti ka përfituar tokë vetëm në territorin e një kooperative apo ndërmarrjeje bujqësore; toka e ndarë me AMTP nuk ka qenë e llojit (zërit kadastral) “truall”, “rëra bregdetare” ose “plazhe”.
Për aktet e marrjes së tokës në pronësi, të cilat nuk përmbushin kushtet e mësipërme, do të veprohet si më poshtë.
Kur pronari aktual i tokës është ende përfituesi fillestar i AMTP-së, titulli është i pavlefshëm dhe sipërfaqja e tokës kalon në fondin e tokës. Në këtë rast, brenda 30 ditëve, nga konstatimi i mospërmbushjes së kushteve të ligjësimit, ASHK-ja ngre padi pranë Gjykatës së Apelit për detyrimin e njohjes së pronësisë shtetërore mbi pasurinë. Kur përfituesi fillestar i titullit të pronësisë, si pasojë e një transaksioni apo shpronësimi për interes publik, nuk e disponon më tokën plotësisht apo pjesërisht, detyrohet që për sipërfaqen përkatëse të tokës të kryejë pagesën.
Sipërfaqja ndryshon
Nëse, gjatë procedurave të regjistrimit ose regjistrit të pasurive të paluajtshme evidentohet se sipërfaqja e tokës bujqësore në AMTP është e ndryshme nga ajo që posedohet efektivisht në terren, veprohet, si më poshtë.
Kur sipërfaqja qështë më e madhe se ajo e përcaktuar në AMTP, subjekti ka të drejtë të përfitojë kalimin e pronësisë së sipërfaqes shtetërore shtesë deri në masën e 20% të sipërfaqes të AMTP-së, sipas çmimit të përcaktuar në hartën e vlerës së pronës. Nëse poseduesi nuk e kërkon, e refuzon apo nuk shlyen vlerën, sipërfaqja shtetërore shtesë i kalon Bashkisë. Kur sipërfaqja që ekziston efektivisht në terren është më e vogël se ajo e përcaktuar në AMTP, Agjencia Shtetërore e Kadastrës procedon me regjistrimin e titullit për sipërfaqen që posedohet efektivisht në terren.
Nëse vendndodhja e sipërfaqes së poseduar efektivisht nga përfituesi i AMTP-së është e ndryshme nga ajo e përcaktuar në këtë të fundit, por brenda territorit të fshatit, ligjërimi dhe regjistrimi kryhen sipas vendndodhjes së sipërfaqes së poseduar, kur kjo është pasuri shtetërore. Nëse sipërfaqja që posedohet efektivisht është jashtë territorit të fshatit apo është në pronësi të të tretëve dhe ndërmjet palëve nuk arrihet marrëveshjeve, ligjërohet dhe regjistrohet sipërfaqja sipas vendndodhjes në AMTP.
Pronësi pa shpërblim
Përfitojnë kalimin në pronësi, pa shpërblim, të tokës bujqësore, subjektet që plotësojnë, njëkohësisht, këto kushte: Kanë qenë legjitimua rpër të përfituar tokë sipas vendimeve të Këshillit të Ministrave nr.255, datë 2.8.1991, nr.452, datë 17.10.1992, apo vendimeve të veçanta, pavarësisht nëse kanë ndryshuar vendbanimin pas datës 1.10.1992. Këtu përfshihen edhe subjektet, që, sipas informacionit të gjendjes civile, kanë ardhur me banim në territorin e ish-ndërmarrjeve bujqësore pas datës 1.8.1991si dhe banorët jopunonjës të ish-kooperativave bujqësore; nuk kanë përfituar tokë bujqësore në territorin e ndonjë kooperative apo ndërrmarrjeje bujqësore tjetër; përpara hyrjes në fuqi të këtij ligji, kanë paraqitur kërkesë pranë organeve kompetente për plotësimin me AMTP për tokat e ish-kooperativave bujqësore apo ish-ndërmarrjeve bujqësoreose janë pajisur me aktin e marrjes së tokës në përdorim; janë përdorues faktikë të tokës bujqësore.
Kushtet
Toka që kalohet në pronësi, pa shpërblim, duhet të përmbushë, njëkohësisht, këto kushte: T’i përkasë një prej zërave të tokës bujqësore; të mos jetë pronë private e të tretëve; të mos u jetë dhënë në përdorimapo me qira të tretëve; të mos jetë objekt i formave të kompensimit fizik, sipas ligjit nr.133/2015, “Për trajtimin e pronës dhe përfundimin e procesit të kompensimit të pronave”, të ndryshuar; të mos jetë zënë nga ndërtime pa leje, të tëtretëveapo të vetë subjektit kërkues; të mos jetë objekt i investimeve strategjike, sipas ligjit nr.55/2015,“Për investimet strategjike në Republikën e Shqipërisë”; të mos jetë në përgjegjësi administrimi të institucioneve kërkimore-shkencore.
Dhënia me qira
Subjektet përfituese sipas akteve ligjore e nënligjore për tokën bujqësore, që kanë mbjellë kultura bujqësore shumëvjeçare në tokë jobujqësore shtetërore, kanë të drejtë që për këtë sipërfaqe toke të lidhin marrëveshje qiraje pa konkurrim.
Legalizimi
ASHK-ja kryen procedurat e kualifikimit për legalizim të ndërtimeve pa leje kur nuk cenohen veprat kryesore të infrastrukturës publike; akset rrugore kombëtare; ndërtesat publike; monumentet e kulturës; territoret e destinuara për investime strategjike; vija bregdetare. Për objektet me shkelje të
lejes së ndërtimit, kriteret e mësipërme sjellin përjashtimin nga legalizimi vetëm për sipërfaqet në tejkalim të lejes së ndërtimit, kur ato janë të ndashme nga ndërtimi kryesor (ndërtimi me leje). Në rastin kur këto sipërfaqe nuk janë të ndashme, objektet me shkelje të lejes së ndërtimit legalizohen në tërësi.
Në rastin e ndërtimeve pa leje me funksion banimi, si rregull, sipërfaqja e parcelës ndërtimore, për të cilën kalohet e drejta e pronësisë, mund të jetë deri në masën e trefishit të bazës së ndërtimit, por, në çdo rast, jo më e madhe se 500 (pesëqind) m². Për ndërtimet pa leje, me funksion social-ekonomik, zbatohet vetëm kriteri i trefishit të sipërfaqes së bazës së ndërtimit.
Pagesa e vlerës së parcelës ndërtimore bëhet në lekë, në vlerë të plotë monetare dhe me bono privatizimi.
Në rast se një subjekt posedon më shumë se një ndërtim pa leje, ai ka të drejtë të zgjedhë, me akt noterial, se për cilin do të përfitojë pronësinë e parcelës ndërtimore sipas çmimit favorizues të legalizimit.
Ndërtimet pa leje, që kanë më shumë se 50% të sipërfaqes (bazës së ndërtimit) mbi tokë private të të tretëve, ku dokumentet e miratuara të planifikimit të territorit parashikojnë ndërtime mbi 6 kate nga niveli zero, nuk legalizohen.
Objektet pa titull pronësie dhe oborret në përdorim
Për objektet pa titull pronësie, trojet e tyre funksionale si dhe oborret në përdorim, ASHK-ja miraton dokumentin e pronësisë në favor të poseduesve. Për objektet pa titull pronësie dhe trojet e tyre funksionale, si dhe për oborret në përdorim, miratimi i dokumentit të pronësisë për sipërfaqet e truallit deri në 300 m2 bëhet pa pagesë, pavarësisht nëse në këtë sipërfaqe poseduesi ka kryer edhe ndërtime pa leje ose jo.
Zonat e stimuluara
Zonat e stimuluara u krijuan sipas ligjit nr.7665, datë 21.1.1993, që tanimë është shfuqizuar. Por në to ka shumë ndërtime. Sipas projektligjit, personi i stimuluar përfiton kalimin e pronësisë për truallin e atyre njësive ndërtimore, për të cilat nuk ka hyrë në marrëdhënie porosie, sipërmarrjeje, premtimi-shitjeje apo kalimi pronësie, shitje, dhurimi a shkëmbimi me të tretët. Subjektet e interesuara, që zotërojnë kontratat me personin e stimuluar, për veprimet juridiko-civile të mësipërme, pavarësisht nga numri i transaksioneve të kryera, kanë të drejtë të përfitojnë kalimin e pronësisë mbi truallin e njësive ndërtimore.
Personi i stimuluar dhe subjektet e interesuara, krahas truallit të njësive ndërtimore përfitojnë edhe truallin e lirë në zonën e stimuluar, në bashkëpronësi të detyrueshme, sipas raporteve/pjesëve përkatëse.
Trualli shtetëror
ASHK-ja kryen kalimin e pronësisë për trojet e paprivatizuara të ndërtesave të privatizuara nga shtetasit me ligjin nr.7512, datë 10.8.1991, të shfuqizuar; trojet e paprivatizuara të ndërtesave të shitura nga ndërmarrjet shtetërore, përpara hyrjes në fuqi të ligjit nr.7512, datë 10.8.1991, të shfuqizuar; trojet e paprivatizuara, mbi të cilat janë ngritur ndërtesa, në bazë të lejeve të ndërtimit të lëshuara nga organet e qeverisjes vendorepas datës 10.8.1991 e në vazhdim, si dhe trojet e objekteve apo ndërtesaveish-pronë e ish-kooperativave bujqësore, shitja e të cilave është realizuar nga ish-kooperativat bujqësore apo organet e qeverisjes vendore.
Kalimi i pronësisë për sipërfaqet e trojeve kryhet pa pagesë, për trojet e objekteve me funksion banimi; kundrejt pagesës, sipas çmimit të përcaktuar në hartën e vlerës së pronës të miratuar me vendim të Këshilli të Ministrave, për trojet e objekteve me funksion social-ekonomik. Mbi truallin që kalohet në pronësi regjistrohet hipoteka ligjore, deri në shlyerjen e plotë të vlerës së detyrimit.
Bashkësitë fetare
Bashkësitë fetare, me të cilat Këshilli i Ministrave i Republikës së Shqipërisë ka lidhur një marrëveshje për rregullimin e marrëdhënieve të ndërsjella, të miratuar me ligj, përjashtohen nga pagesa e çdo lloj detyrimi financiar të parashikuar në këtë ligj. Kërkesat për legalizimin e objekteve të kultit, të ndërtuara pa leje, njohjen dhe kompensimin e pronës, privatiziminapo regjistrimin e të drejtave të pronësisë të bashkësive fetaretrajtohen me prioritet, në përputhje me dispozitat e këtij ligji dhe akteve të tjera ligjore në fuqi.
Aktet nënligjore
Përveç sa është përmendur shprehimisht në ligj, Këshilli i Ministrave, brenda 6 muajve nxjerr aktet nënligjore në bazë dhe për zbatim të këtij ligji.Deri në nxjerrjen e këtyre akteve, aktet nënligjore ekzistuese vazhdojnë të mbeten në fuqi, për aq sa nuk vijnë në kundërshtim me këtë ligj.
Hyrja në fuqi
Ky ligj parashikohet të hyjë në fuqi më 1 janar 2019.
( kliko këtu për të lexuar projektligjin që Qeveria ka dorëzuar dje në Kuvend )
