Të qëndrosh i shëndetshëm në të 50-at, 60-at dhe 70-at do të thotë të përshtatesh me konsumimin e trupit, por edhe të përqafosh të gjitha mënyrat e ndryshme për të lulëzuar. Duke u përqendruar në disa fusha të zakonshme – si ushqimi, aktiviteti fizik dhe lidhjet kuptimplota – mund të plakesh mirë në çdo dekadë.
Ja çfarë duhet të dini për të zgjatur cilësinë e jetës në këto dekada.
Të qëndrosh i shëndetshëm në të 50-at
Duke hyrë në mesin e jetës, nevojat për shëndetin e një personi mund të fillojnë të ndryshojnë. Ndonjëherë këto ndryshime mund të jenë sfiduese, por ekziston një “plasticitet në plakje”, thotë Nathan LeBrasseur, drejtor i Qendrës për Plakjen Robert dhe Arlene Kogod në Mayo Clinic, dhe ju keni një farë kontrolli mbi procesin.
Cilat janë shenjat normale të plakjes dhe si ndryshon trupi juaj në të 50-at?
Konsumimi dhe dëmtimi i qelizave dhe molekulave të trupit rrit rrezikun për sëmundje të lidhura me plakjen, thotë LeBrasseur. Mosha biologjike është një matës i këtyre ndryshimeve qelizore dhe molekulare me kalimin e kohës. Ajo pasqyron sa i “vjetër” duket trupi juaj bazuar në biomarkues, si gjatësia e telomerëve, dhe sa mirë funksionon trupi juaj.
Mosha biologjike është një tregues më i mirë i shëndetgjatësisë, ose viteve të shëndetshme, sesa mosha kronologjike, apo sa vite keni jetuar.
Faktorët e stilit të jetesës, si nëse pini duhan apo alkool, ndikojnë në mënyrën se si plaket trupi – dhe të përqendrohesh në shëndetin tani do të ndihmojë në të ardhmen.
Për disa, tranzicioni i menopauzës mund të fillojë mes moshës 45 dhe 55 vjeç dhe lidhet me simptoma përfshirë afshe të nxehta, ndryshime humori dhe shqetësime në gjumë. Gratë mund të përjetojnë edhe tharje vaginale ose ulje të dëshirës seksuale, ndërsa burrat mund të fillojnë të përjetojnë disfunksion erektil.
Çfarë analizash shëndetësore duhet të bëni rregullisht në të 50-at?
Për të zgjatur vitet e shëndetshme, merrni masa parandaluese dhe proaktive. Shoqata Amerikane e Kancerit (ACS) rekomandon një kontroll vjetor për kancer të lëkurës për këdo mbi 40 vjeç, dhe të flisni me një mjek për analizat për kancer të zorrës së trashë, mamografi vjetore dhe kontrolle për kancer të mushkërive dhe prostatës.
Në Mbretërinë e Bashkuar, NHS ofron një kontroll shëndetësor falas për personat nga 40 deri në 70 vjeç që nuk kanë disa sëmundje të mëparshme. Ai përfshin matje të tensionit të gjakut dhe kolesterolit, si dhe vlerësimin e rrezikut për probleme si diabeti dhe goditja në tru. Në moshën 50 vjeç, jeni gjithashtu të kualifikuar për analizat për kancer të gjirit, zorrës së trashë dhe qafës së mitrës.
Cilat janë çelësat e jetëgjatësisë?
Shëndeti i zemrës është thelbësor, po ashtu edhe kujdesi për ushqimin dhe aktivitetin fizik. Një dietë e pasur me bimë, drithëra të plota, yndyrna të shëndetshme dhe mish mund të përmirësojë shëndetin tuaj. Një shumëllojshmëri aktivitetesh fizike – përqendruar në qëndrueshmëri, kardio, fleksibilitet dhe ekuilibër – është thelbësore. Nuk është kurrë vonë për të filluar, dhe ajo që bëni për shumë vite do të ketë një ndikim afatgjatë, thotë LeBrasseur.
Të qëndrosh i shëndetshëm në të 60-at
Të 60-at janë një periudhë ndryshimi. Për shumë njerëz, kjo dekadë karakterizohet nga ndryshime në dinamikat familjare me fëmijë të rritur ose sfida të reja shëndetësore.
Cilat janë shenjat normale të plakjes dhe si ndryshon trupi juaj në të 60-at?
Të plakurit dhe ndryshimet fizike që e shoqërojnë variojnë nga një person te tjetri. “Ne jemi më të ndjeshëm ndaj gjërave ndërsa plakemi, por ka shumë ndryshueshmëri në statusin shëndetësor të të moshuarve”, thotë Jennifer Schrack, drejtoreshë e Qendrës për Plakjen dhe Shëndetin në Universitetin Johns Hopkins.
Të moshuarit mund të ecin më ngadalë për shkak të dhimbjes ose problemeve të reja me ekuilibrin, thotë Schrack, dhe simptomat e osteoartritit që shkaktojnë shqetësime mund të shfaqen gjithashtu. Ndërsa trupi plaket, sistemi imunitar dobësohet dhe rreziku për sëmundje të lidhura me moshën rritet, pasi trupi ka më shumë kohë për të luftuar infeksionet.
Kujtesa ka tendencë të ndryshojë dhe harresa është e zakonshme me kalimin e moshës, shpjegon Dr Angela Sanford, mjeke kujdesi dhe profesoreshë e asociuar e mjekësisë geriatrike në Universitetin St. Louis. Është e zakonshme që shpejtësia e përpunimit të ulet dhe kryerja e shumë detyrave të bëhet më i vështirë. Nëse shqetësoheni për harresë, një mjek mund të këshillojë analiza për vlerësimin e funksioneve njohëse.
Në të 60-at, gjumi mund të bëhet më i ndërprerë, me studime që tregojnë se 40 deri në 50% e njerëzve mbi 60 vjeç raportojnë vështirësi në gjumë.
Çfarë analizash shëndetësore duhet të bëni rregullisht në të 60-at?
Njerëzit në të 60-at duhet të bëjnë rregullisht analiza të gjakut, thotë Sanford. Një kontroll vjetor i syve, analizat për kancer të zorrës së trashë dhe diabet, gjithashtu rekomandohen. Gratë duhet të bëjnë mamografi dhe matje të densitetit kockor, i cili bie gjatë menopauzës.
Cilat janë çelësat e jetëgjatësisë?
Gjenetika, zgjedhjet e stilit të jetesës dhe mjedisi janë faktorët që ndikojnë më shumë në shëndetin tuaj, thotë Schrack.
Të qëndrosh i shëndetshëm në të 70-at
Shtatëdhjetëvjeçarët e sotëm janë ndryshe. “Shumë nga tranzicionet që po ndodhin tani në moshën 70 vjeç janë lloje tranzicionesh që njerëzit në brezat e mëparshëm mund t’i përjetonin në fillim të të 60-ave”, thotë Jeffrey Stokes, profesor i asociuar në Universitetin e Massachusetts Boston që studion plakjen. Njerëzit në këtë grupmoshë kanë tani jetëgjatësi më të madhe dhe gjithashtu bëhen gjyshër dhe dalin në pension më vonë se brezat e mëparshëm.
Cilat janë shenjat normale të plakjes dhe si ndryshon trupi juaj në të 70-at?
Disa gjendje mjekësore dhe probleme funksionale, si lëvizshmëria e reduktuar dhe ekuilibri i dëmtuar, bëhen më të zakonshme me kalimin e moshës, sipas Dr Mark Lachs, shef i geriatrise dhe mjekësisë paliative në Weill Cornell Medicine.
Megjithatë, faktorët e stilit të jetesës luajnë një rol, dhe sa shumë i ndjeni këto ndryshime. Dhe ndërsa nuk ka një mënyrë "normale" për t'u plakur, është e zakonshme të përjetosh sfida shëndetësore si artriti, hipertensioni ose probleme të shtuara me gjumin.
Krahasuar me dekadat e mëparshme, të 70-at tuaja mund të jenë mjaft të qëndrueshme nga ana shëndetësore. Kjo është veçanërisht e vërtetë për gratë, shumica e të cilave tashmë kanë përjetuar ndryshime të mëdha kur kanë kaluar nëpër menopauzë.
Çfarë analizash shëndetësore duhet të bëni rregullisht në të 70-at?
Shumë nga analizat e rekomanduara paraqiten si udhëzime për ata mbi 65 vjeç në SHBA dhe Mbretërinë e Bashkuar. Kjo pasqyron mungesën e kërkimeve dhe faktin se analizat bëhen më të ndërlikuara ndërsa plakemi, thotë Dr Deborah Kado, profesoreshë e mjekësisë dhe bashkëdrejtuese e Qendrës së Jetëgjatësisë në Stanford. Mund të jetë e vështirë të jepen rekomandime të përgjithshme sepse nevojat individuale në këtë fazë mund të ndryshojnë.
Disa analiza për t'u marrë parasysh janë për densitetin mineral të kockave dhe kufizimet funksionale (për të parë, për shembull, nëse jeni në rrezik për t'u rrëzuar), sipas Dr Mark Lachs, shef i geriatrikës dhe mjekësisë paliative në Weill Cornell Medicine.
Cilat janë çelësat e jetëgjatësisë?
Lëvizja është e rëndësishme, thotë Lachs, dhe çdo lloj ushtrimi kardiovaskular në nivele të moderuara do të ndihmojë. Marrëdhëniet, si ato të rastësishme ashtu edhe ato të ngushta, mund të përmirësojnë shëndetin e një personi dhe ndjenjën e qëllimit, thotë Stokes.
Ndërsa shumë njerëz në të 70-at do të kenë marrëdhënie të thella dhe kuptimplota – si ato me fëmijët dhe nipërit/mbesat – shpesh ka më pak theks te krijimi i lidhjeve të reja. Të synosh këtë aspekt mund të ndihmojë në përmirësimin e vetmisë dhe izolimit që përjetojnë shumë në vitet më të vona, thotë Stokes.
Gjumi i mjaftueshëm – të paktën shtatë deri në nëntë orë çdo natë – dhe një dietë që përmban më pak mish dhe më shumë bimë gjithashtu mund të kontribuojë në jetëgjatësi të përgjithshme./The Guardian
Komente
