Në këtë fshat të vogël në jug të Shqipërisë fle një histori e rrallë.
Në këtë shtëpi ka lindur një shenjtor që duket sikur brenda kufijve të Shqipërisë vetëm fqinjët e dikurshëm të tij e dinë.
Jemi në Dhrovjan për t’ju treguar jetën e shenjtorit të dytë që ka Shqipëria pas Nënë Terezës.
Informacion të zgjeruar për të gjejmë kryesisht në mediat dhe studimet greke. Dr. Charalambos Bousias Doktor i Filologjisë nga Universiteti Aristoteli i Selanikut, njëherësh edhe Profesor i Liturgjisë është marrë me studimin e veprës së Shën Gerasimos. Nga takimi me të ai tregon detaje të shkurtra të diskutimeve personale.
Lindja dhe fëmijëria
Anastasios-Athanasios lindi më 5 shtator 1905, në Dhrovjan, pjesë e Delvinës, Shkronjat e para i mësoi në shkollën fillore vendlindjes, e cila në atë kohë ishte e famshme për nivelin e lartë të arsimit grek dhe nivelin kulturor të banorëve të saj. Ai vetë nuk mbante mend asgjë nga ato vite të para shkollore, madje as ndonjë nga mësuesit e tij.
Vëllai i tij, Kimoni, e ka informuar studiuesin na informoi Platamon Georgiu se që në fillim dukej sikur “ai ishte shumë inteligjent dhe i ditur.” Nga prindërit mori elementë pozitivë të karakterit të tij dhe devotshmërinë. Me mbarimin e shkollës fillore, Anastasi, tashmë adoleshent, ishte gati të largohej nga fshati. Babai i tij ishte vendosur tashmë në Pire, ku punonte. Dhe ai vetë duhej ta ndiqte për të punuar për të. Kështu, u detyrua të braktiste nënën dhe vëllain e tij më të vogël.
Kjo ndarje i kushtoi të gjithë anëtarëve të familjes. Sidomos nënës së tij Athina. Nipi i tij tregon se dëgjoi për herë të parë për të në vitin 1941, kur u kthyen nga Greqia, ai, nëna e tij Ethalia dhe babai Kimon, ku e kishin sjellë për një ndërhyrje kirurgjikale.Kur ishte kthyer në shtëpi gjyshja e pyeti nëse e kishte takuar xhaxhain. Këtu mësoi se kishte një xhaxha, ndërkohë që gjyshja e dinte që ishte bërë murg, sepse kishin korrespondenca me njëri-tjetrin. Nga ajo kohë nipi u rrit me ankthin e gjyshes së tij se mos mbyllte sytë dhe nuk e shihte më kurrë djalin e saj. Por që për fatin e keq të të dyve, ndodhi.
Nga Dhrovjani në Athinë
Fillimisht u vendos në Pire, pranë babait dhe tezes së tij, Fotini Harbatsi-Georgiou. Më pas ata u zhvendosën në Athinë. Në vendbanimin e tij të ri, ai vazhdoi studimet në gjimnaz. Zelli i tij për letrat ishte mbresëlënës. Pas gjimnazit, ai vazhdoi studimet në një shkollë të lartë të arsimit grek.
Në Athinë, ai kujdesej edhe për jetën e tij shpirtërore dhe ndiqte rregullisht kishën. Ai vetë kujton:
“Famullia jonë ishte Shën Dionisi Areopagiti. Zakonisht shkonim nga Rruga Vasilisas Sofia, ku ishte Shkolla e vjetër Rizarios; te Shën Gjergji i Rizarios, sepse ishte afër. Nektari i Pentapolis gjithashtu shërbeu atje disa herë, të cilin e pashë. Ai erdhi nga Egina disa herë. Një njeri shumë i nderuar, shumë… Si mund ta dija që ai ishte shenjtor! Ai ishte aq i gjatë sa unë; ishte i përulur, plot hir. “Nuk mbaj mend asnjë pastor tjetër.”
Në Athinë ai kultivoi idenë për t'u bërë murg dhe mendoi të largohej me kohë, përpara se të merrte përsipër detyrime të tjera. Dhe nuk iu desh shumë kohë për ta realizuar thirrjen e tij. Kështu që ai u nis për në Malin Athos në vitin 1923.
Nga Athina në Malin Athos
Në Malin Athos, ai hyri si rishtar në Skitin e Shën Anës. Këtu, në këtë vend të shkretë, të thatë, të shkretë dhe të pabanuar të Shën Anës së Vogël, ai gjen gëzim absolut shpirtëror dhe përmbushjen e ëndrrës së jetës së tij. Tani ai mund t'i përkushtohet pa shpërqendrim praktikës së jetës shpirtërore dhe studimit të teksteve të shenjta kishtare.
Murgu Gerasimos, i përshtatur plotësisht me jetën e tij të re, ishte një model i bindjes, përulësisë dhe çdo virtyti. Paralelisht me kryerjen e shërbesave dhe studimit të përditshëm monastik, dy murgjit e Celiumit, plaku dhe vartësi, punonin për mbijetesën e tyre të përditshme. Plaku Meletios e njihte mirë dhe e kishte praktikuar për vite me radhë artin e bërjes së vulave të gdhendura prej druri, të cilat përdoren në përgatitjen e ofertave për liturgjinë hyjnore. Prej tij, edhe murgu i ri Gerasimos e mësoi këtë art, të cilin e praktikoi me zell.
Megjithatë, ajo që e magjepsi ishte interesi i tij për letërsinë.
“Këtu, kur erdha, kultivova dhe përmblodha njohuritë e mia. U ngopa me autorët e lashtë, i përvetësova të gjithë. Kisha disa libra nga jashtë, të cilët ua dhashë disa fëmijëve të varfër që më vizitonin nga Sykia përballë.”
Pas disa vitesh, Plaku Meletios u largua për në Athinë përgjithmonë, duke e lënë murgun e ri Gerasimos krejtësisht vetëm. Ky i fundit shpjegon arsyet:
“Plaku Meletios u largua në vitet 1924-1925. Isha 24-25 vjeç. Ai u largua sepse fanatikët e mashtruan që të bënte priftin jashtë. Ai nuk më mori me vete. E lashë botën për të ardhur këtu; për të mos u kthyer më.”
Përkushtimi ndaj himnografisë
Shën Gerasimo i Mikragiannanitëve u shfaq si himnografi më i madh i epokës pas-bizantine. Vepra e tij u vlerësua gjerësisht dhe fama e tij si himnograf shpejt i tejkaloi qelitë asketike dhe u përhap në të gjithë Malin Athos. Veçanërisht i rëndësishëm është fakti se njohja e veprës nuk ndodhi në fund apo edhe gjatë rrjedhës së prodhimit himnografik, por që në fazat e hershme të tij.
Por ai e konsideron edhe vetë himnografinë një zgjatim të lutjes, bashkësisë me Zotin dhe Shenjtorët:
"Unë e kam shenjtorin përpara meje. Kjo është arsyeja pse nuk dua bashkësi me askënd. Himnalografia, kjo vepër shpirtërore, është një bashkim i shpirtit me Zotin; është një lutje e mrekullueshme; është një transformim i mendjes; është një teori mistike; është një mister që nuk interpretohet dhe nuk mund të eksternalizohet me fjalë. Himnalografia është filozofia më e lartë. Nuk shprehet me këto fjalë. Duhet ta përjetosh atë për ta ndjerë."
Ky është një nga rastet e rralla të himnshkruesve, shërbesat e të cilëve u integruan menjëherë në jetën liturgjike të Kishës. Vepra e tij është bërë e arritshme, pavarësisht faktit se vetëm një pjesë e vogël e saj është botuar. Kjo për shkak të faktit se shumë shërbesa u shpërndanë gjerësisht në fotokopje të daktilografuara. Shumë prej tyre u postuan në internet.
Kisha vazhdimisht e lavdëron veprën dhe nderon personin e himnografit. Himnet këndohen në shërbesat kishtare, domethënë përfshihen në përdorimin liturgjik, së bashku me veprat e himnografëve të mëdhenj të mëparshëm. Rezonanca e gjerë e veprës është e dukshme edhe nga kërkesa e madhe për shërbesa të ndryshme, nga e gjithë bota, me qëllim plotësimin e librave të kishës.
Siç ishte e natyrshme, njohja e gjerë e vlerës së veprës së himnografit çoi edhe në dhënien e disa çmimeve, si nga Kisha ashtu edhe nga Shteti.
Kisha e nderoi himnografin me shumë dekorata. Në vitin 1955, Patriarkana Ekumenike i dha atij eukaristinë e saj. Nderimi më i lartë kishtar iu dha nga Patriarku Ekumenik Athenagoras, kur Plaku Gerasimos u emërua Himnograf i Kishës së Madhe të Krishtit.
Përveç dallimeve të tij kishtare, himnografi mori edhe shumë medalje dhe dekorata. Në vitin 1963, ai u dekorua me Kryqin e Mijëvjeçarit të Malit të Shenjtë nga Patriarkana Ekumenike, për kontributin e tij në organizimin dhe suksesin e festimeve të planifikuara.
Përveç Kishës, edhe Shteti Grek e nderoi himnografin. Nderimi më i lartë dhe njëkohësisht njohja e veprës së tij vjen nga Akademia e Athinës. Më 3 dhjetor 1953, nga podiumi i institucionit më të lartë intelektual të vendit, u mbajt një fjalim i veçantë për veprën e himnografit. Pas 15 vitesh, Akademia e Athinës i dha himnografit medaljen e saj të argjendtë, "për veprën e tij të shkëlqyer himnografike që nderon letërsinë dhe poezinë fetare greke". Të gjitha këto nderime dhe dallime e lanë indiferent, sikur gjërat e kësaj bote nuk e preknin.
Himnografi Gerasim nuk ishte një “pus i thyer”, por një burim “uji të gjallë që buron në jetë të përjetshme” (Gjoni 4:14). Goja e tij e pastër ishte dalja e ujërave të shumta të traditës kishtare himnografike, me të cilën ai ishte integruar me përulësi dhe të cilën e jetoi me një zemër të pastër dhe një shpirt të thyer gjatë gjithë jetës së tij asketike. Kjo shpjegon prodhimin e tij himnografik të pakrahasueshëm në sasi (40,000 faqe) dhe të shkëlqyer në cilësi.
Pak para ndarjes nga jeta…
Shën Gerasim është një figurë karakteristike e shenjtë e monasticizmit modern athonit, prandaj ai nuk mungon në referencat e udhëzuesve të ndryshëm të udhëtimit dhe pelegrinazhit në Malin e Shenjtë. Pavarësisht faktit se forca fizike dhe qartësia shpirtërore që e karakterizonin nuk e braktisën kurrë, në vitet e tij të fundit ai ndjeu fundin e tij. Kështu, ai u kujdes të shënonte premtimet e fundit atërore ndaj nënshtetasve të tij dhe të zgjidhte vendin e varrimit të tij, pranë shpellës së Shën Dionisit dhe Metrofanit, atje lart në Shën Anën e Vogël.
Leonidha Papa, ish-kryetar i organizatës OMONIA dhe djali i priftit të parë i dorëzuar nga kryepeshkopi Janullatos në Shqipëri tregon se e ka takuar së bashku me të atin Shën Gierasimo në muajt e fundit të jetës së tij në qelinë ku jetonte në Malin e Shenjtë.
Deri në prag të mërgimit të tij, ai shkroi pa asnjë problem. Në fakt, letra e tij e fundit, e datës 30 nëntor 1991, i drejtohet Patriarkut Ekumenik. Në mesditën e së premtes, më 6 dhjetor 1991, pas vështirësive në frymëmarrje, ai mbeti i shtrirë në shtrat dhe në agim të së shtunës, më 7 dhjetor, dha frymën e fundit në qelinë e tij të vetmuar, ndërsa ishte tashmë në vitin e 86-të të jetës tokësore.
Lajmi për vdekjen e tij shkaktoi emocione të thella në të gjithë botën ortodokse, greqishtfolëse dhe jo. Shërbimi i varrimit u mbajt të nesërmen me praninë e disa priftërinjve, murgjve dhe laikëve që mundën të ishin atje. Moti i keq nuk lejoi praninë e të gjithë atyre që dëshironin.
Fillimi i vitit të ri 2023 u shënua nga vendimi i Sinodit të Shenjtë të Patriarkanës Ekumenike (10-1-2023) për të njohur si Shenjtor të Kishës Ortodokse Murgun nga Dhrovjani, i cili u bë i njohur gjerësisht si Himnografi i Kishës.
Familja e tij që vuajti jo pak nga sistemi komunist, sot jeton në Greqi. Po banesa ku kaloi 14 vitet e para shenjtori Gerasimos është ende aty, e harruar pothuajse nga të gjithë, përveç banorëve të mbetur. Dhe janë po këta njerëz që këmbëngulin se fshati që lindi një shenjtor duhet të mos zhduket, përkundrazi të marrë vlerat që i takojnë.
“Do të dëshironim që në fshatin tonë të ngrihej një kishë me emrin e tij,” – shprehet Vasil Kalivas.
“Do të ishte nder për ne dhe një shtysë për turizmin kulturor e shpirtëror.”
"Ne jemi krenarë që ai ka lindur këtu", – thotë 90-vjeçarja Klio Dhroso.
"Jeta dhe virtytet e tij janë frymëzim për të gjithë."
Komente
Qelbsira greke.
Përgjigju